Gelibolu'da Kaybolan İngiliz Taburu

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Gelibolu'da kaybolan ingiliz taburu

Çanakkale Muharebeleri ile ilgilenenlerin kaçınılmaz bir şekilde (kıyısından köşesinden de olsa) ilgilenecekleri konu Norfolk Taburu'dur

Çanakkale Muharebe alanlarını ziyaret edenlerin en çok merak ettikleri, rehberlerimizin de anlatmaktan en çok memnun oldukları konunun bu olduğu da kesindir

Her ne kadar 4

ve 5

şeklinde numaralandırılmış iki tabursa da asıl kastedilen 5

Norfolk'tur tabii ki

Aslına bakarsanız, karada yaklaşık 8 ay süren ve Britanya İmparatorluğu'na her açıdan pahalıya mâl olan Gelibolu Harekatı'nda yok olma noktasına gelmiş tek İngiliz taburu Norfolk 1/5 değildi elbette

Örneğin İrlandalı askerlerden oluşan Royal Dublin Fusiliers ve Royal Munster Fusiliers taburları 25 Nisan 1915 çıkarmasında o kadar ağır kayıp vermişlerdi ki daha sonraki günlerde geçici bir süreliğine de olsa birleştirilmişlerdi

Yine Kraliyet Deniz Tümeni'nin birliklerinden biri olan Colingwood Taburu da 3

Kirte Muharebesi'nin en kritik anlarında ateş sahasına sürülmüş, mevcudunun büyük bir bölümü Türk makineli tüfek ateşi karşısında erimişti

Ortaokul çağlarımdan hatırladığım, ürkütücü reklamlarıyla dikkati çeken Bilinmeyen Dergisi'nin bir sayısının kapak konusuydu Norfolk

UFO araştırmaları üzerine yoğunlaşmış derginin ilgili sayısında Gelibolu'da kaybolan 250 kişilik İngiliz birliğinin aslında bir bulut tarafından alınıp götürüldüğü anlatılıyordu

Üstelik üç Anzak veteranı bu olayı gözleriyle görmüştü! Yabancılar görmüşse bize de sorgulamak düşmezdi tabii ki! Yalan söyleyecek halleri yoktu ya? Üstelik de noterle ifadelerini tasdiklemişlerdi

Yakın zamanda okuduğum Çanakkale Muharebeleriyle ilgili bir çok kitapta benzer bilgiler tekrarlanıyordu -ki hâlâ daha tekrarlanıyor-

5

Norfolk Taburu'nun bu kadar ünlü olmasında, Gelibolu Harekâtı'ndaki başarısız yönetimi nedeniyle daha önce görevden alınan eski Başkomutan General Hamilton'un 6 Ocak 1916 tarihinde İngiliz kamuoyuna açıklanan raporunun rolü büyük

Hamilton raporunun 12 Ağustos 1915'de Suvla'da Küçük Anafartalar Ovası'nda yapılan harekâtı anlattığı bölümünde Norfolk 1/5 Taburu'nun da bağlı bulunduğu 163

Tugay'ın o gün öğleden sonra harekete geçtiğini yazmış ve devam etmişti:

"Düşmanın şiddetli karşı koymasına rağmen Küçük Anafarta köyü civarında en zor ve çok problemli bir arazide, kendisini yerleştirebildi

Çatışmalar esnasında 163

Tugay'a büyük bir şöhret kazandıran gizemli bir olay gerçekleşti

Savaş sahasının sağında bulunan 1/5 Norfolk Taburu öyle bir an geldi ki, kendini tugayın diğer kısmından da az mukavemet eden bir bölgede buldu

Düşmanın sebat göstermeyen kuvveti karşısında cesur ve özgüveni çok olan Albay Sir Beauchamp, düşmanı pek ciddi ve şiddetli bir sürede tazyik ederek taburun en seçkin askerleri tarafından takip edildi

Çatışmalar gittikçe şiddetlendi ve arazi de gittikçe orman ve sarp bir şekle dönüşmeye başladı

Savaşın bu aşamasında birçok asker yaralandı ve susuzluğun da etkisiyle bitkin düştüler

Bunlar gece karargâha dönebilmek için yol buldular

Fakat 16 subayla Albay ve 240 asker düşmanı sıkıştırmaktan ve sürmekten geri kalmadılar

Bu cesur ve kahraman askerler arasında Kraliyet Sandringham Malikânesi'nden askere yazılmış bir bölük asker de vardı

O zamandan beri bunların akıbetinden hiçbir haber alınamadı

Bunlar ormanlığa daldılar ve kaybolup gittiler

Bunlardan hiçbiri bir daha geriye dönmedi

Gece kaybolup gittiler

"1

Dünyanın neresinde olursa olsun, içerisinde "gizemli", "hiçbiri geriye dönmedi" ya da "kaybolup gittiler" gibi ifadeler içeren askerî bir rapor, üzerinde her türlü spekülasyona açık bir rapordur

Hele hele bu raporda adı geçen kaybolduğu belirtilen birlik, dönemin kralı V

George'un da bizzat tanıdığı Kraliyet Sandringham Malikanesi'nde çalışanlarından oluşuyorsa basının (çarpıcı başlıklar atarak) yakından ilgisi de doğaldır

İngiltere'de 4 Ağustos 1914'te seferberlik ilanının hemen sonrasında 5

Norfolk Taburu kurulmuş, 17 Ağustos 1914'te Colchester'de Doğu Anglian Tümeni'ne bağlı bir tugayı diğer 3 taburla birlikte oluşturmak üzere toplanmışlardı (diğer taburlar, 4

Norfolk, 4

Suffolk ve 5

Suffolk)

Taburun başına daha önce Sudan ve Güney Afrika'da görev yapmış, 1906 yılında ordudan emekli olmuş, ancak 1

Dünya Savaşı'nın başlamasıyla tekrar çağırılmış Albay Sir H

G

P

Beauchamp atanmıştı

Bu atamanın ne derece doğru bir atama olduğu tartışılır

Bazı İngiliz tarihçiler, Beauchamp'un daha önceki askerlik hayatında süvari olarak sürdürdüğü kariyerinin, hiç piyade birliği yönetmemiş olmasının, personeline karşı agresif ve sinirli kişiliğinin 12 Ağustos 1915'teki harekâtın başarısız olmasının en önemli nedeni olduğunu belirtirler

Kitchener'in Yeni Ordusu olarak anılan tümenlerin yeniden numaralandırması sistemiyle Doğu Anglian Tümeni 54

Tümen'e dönüşmüş bu tümenin 5

Norfolk Taburu'nun da bağlı olduğu tugay ise 163

Tugay olarak adlandırılmıştı

5

Norfolk Taburu'nda başta da belirttiğimiz gibi Kraliyet Sandringram Malikanesi'nde çalışan kraliyet ailesinin yakından tanıdığı personel de bulunuyordu

Bazı yabancı ve yerli kaynaklarda bu personelin C Bölüğünü oluşturduğu yazılsa da bu doğru değildi

Başlangıçta 8 bölük olarak düzenlenen tabur daha sonrasında 4 bölük olarak düzenlenmiş, C Bölüğünün bir kısmını da Sandringham Malikanesi'nde çalışan bahçıvan, aşçı, uşak gibi çalışanlardan oluşmuştu

Bölüğe ise kralın yakın arkadaşı Yüzbaşı Frank Beck komuta ediyordu

(Dolayısıyla bazı yerli ve yabancı yazarlar tarafından yanlış olarak yazıldığı gibi; Sandringham Alayı, Sandringham Taburu hatta Sandringham Bölüğünden bile söz edilemezdi

)

Yorucu, yoğun bir eğitimin ardından 163

Tugay artık Gelibolu'ya gitmeye hazırdı

29 Temmuz'da Tugay birliklerini taşıyan Aquitania Transatlantiği Liverpool'dan Gelibolu'ya gitmek üzere ayrıldı

Gelibolu Harekâtı'nın bir türlü sonuçlandırılamaması, İngiliz Hükümeti'ni daha fazla takviye göndermeye zorlamıştı

Hamilton ve kurmayları da yeni gelen takviye tümenleri 6 Ağustos 1915'de Anafartalar ve Sarıbayır sırtlarını da kapsayan, Kocaçimentepe'yi ve Anafartalar Ovası'nı geçerek Akbaş Liman'ından Çanakkale Boğazı'na inmeyi amaçlayan topyekûn saldırıda kullanmayı planlamaktaydı

General Hamilton savaşın başından beri istediği takviyelere birbiri ardına kavuşacak, hatta 6 Ağustos'tan sonra da takviye gelmeye devam edecektir

Gelibolu harekâtı kişisel başarı ya da başarısızlıkların bir savaşın kaderini nasıl dramatik bir şekilde etkileyebileceğinin sayısız örnekleriyle doludur

İngiliz tarihçileri; Başkomutan General Ian Hamilton'un, Stopford'a müdahalede geç kaldığı, 9

Kolordu'nun daha süratli davranmasında gerekli inisiyatifi gösteremediği konusunda hemfikirdirler

Anafartalar Ovası'na hâkim Tekketepe ve Kavaktepe'yi İngilizlerden önce tutmayı başaran Osmanlı kuvvetleri, 9 Ağustos 1915'te de Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey komutasında 1

Anafartalar Zaferi'ni kazanmıştı

Fırsatın kaçırıldığını görmekle birlikte Hamilton, takviye olarak gelen 53

Tümeni de hemen taarruz ettirmesi konusunda Stopford'u uyarmıştı

Karaya yeni çıkmış acemi birliklerle yapılan harekât tam bir fiyaskoydu

Kendisine büyük ümitler bağlanan General F

S

Ingefeld komutasındaki 54

Tümen, 10

Ağustos'ta öğleden sonra karaya çıkmaya başladı

Bir İngiliz tarihçinin ifadesiyle; "53

Tümen 10 Ağustos'ta Anafartalar'da çarpışıp ölürken 54

Tümen karaya çıkıyordu"

General Hamilton Tekketepe'yi ele geçirmek için kullanacağı bu tümenin kesinlikle kendi emri olmadan kullanılmaması yönünde talimat vermişti

Hamilton bu yeni tümenin Tekketepe'ye yapılacak bir saldırıda sağındaki 11

, solundaki 10

Tümen'in de saldırıya yardımcı olacağını düşünmüştü

Bu tümen, Anafartalar Ovası'na yayılmış şaşkın 9

Kolordu için elde kalan son ihtiyattı

Ne yazık ki tümenin askerleri beklentileri karşılayamayacak kadar tecrübesizdiler

General Stopford'un emriyle (genel karargâhın aksi yöndeki emrine rağmen) tümen Karakoldağı ile Kükürtlüpınar arasındaki açıklığı kapatmak için kullanıldı

Yeni karaya çıkmış birlikler yollarını şaşırıp bölgeyi bulmakta zorlanınca uykusuzluk ve yorgunluk had safhaya ulaşmıştı

Anafartalara çıkan her birliğin kaderi hep aynı noktada kesişmektedir

4

ve 5

Norfolk Taburlarının da bulunduğu 163

Tugay da Kireçtepe'yi tutan 10

Tümen'in sağ yanına konuşlanmıştı

Araziyi iyi tanımayan, yeterli keşif yapmayan taburların yerleşmesi de sorun olmuştu

Cephe hattında bulunan taburlardan 10

Tümen sınırındaki 5

Suffolk Taburu, 5

Norfolk Taburu'ndan neredeyse 300 metre kadar gerideydi

1/8 Hampshire Taburu ortada, 4

Norfolk Taburu ise Suffolkların gerisinde ihtiyattaydı

Hamilton, Tekketepe'nin alınması konusunda ısrarcı olsa da, General Stopford aynı görüşte değildi: "Askerler savaşma ruhuna artık sahip değil," demişti telsiz mesajında

"Ağır bombardıman ve tüfek ateşi karşısında ilerleyemiyorlar

Hücum için atılganlık göstermedikleri gibi, en basit bir düşman saldırısından sonra da tersyüz dönüp, uzun süre ricat ediyorlar

Askerlerin çoğu da sağda solda gizleniyor!"2

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Gelibolu'da Kaybolan İngiliz Taburu Gelibolu'da kaybolan ingiliz taburu Çanakkale Muharebeleri ile ilgilenenlerin kaçınılmaz bir şekilde (kıyısından köşesinden de olsa) ilgilenecekleri konu Norfolk Taburu'dur Çanakkale Muharebe alanlarını ziyaret edenlerin en çok merak ettikleri, rehberlerimizin de anlatmaktan en çok memnun oldukları konunun bu olduğu da kesindir Her ne kadar 4 ve 5 şeklinde numaralandırılmış iki tabursa da asıl kastedilen 5 Norfolk'tur tabii ki Aslına bakarsanız, karada yaklaşık 8 ay süren ve Britanya İmparatorluğu'na her açıdan pahalıya mâl olan Gelibolu Harekatı'nda yok olma noktasına gelmiş tek İngiliz taburu Norfolk 1/5 değildi elbette Örneğin İrlandalı askerlerden oluşan Royal Dublin Fusiliers ve Royal Munster Fusiliers taburları 25 Nisan 1915 çıkarmasında o kadar ağır kayıp vermişlerdi ki daha sonraki günlerde geçici bir süreliğine de olsa birleştirilmişlerdi Yine Kraliyet Deniz Tümeni'nin birliklerinden biri olan Colingwood Taburu da 3 Kirte Muharebesi'nin en kritik anlarında ateş sahasına sürülmüş, mevcudunun büyük bir bölümü Türk makineli tüfek ateşi karşısında erimişti Ortaokul çağlarımdan hatırladığım, ürkütücü reklamlarıyla dikkati çeken Bilinmeyen Dergisi'nin bir sayısının kapak konusuydu Norfolk UFO araştırmaları üzerine yoğunlaşmış derginin ilgili sayısında Gelibolu'da kaybolan 250 kişilik İngiliz birliğinin aslında bir bulut tarafından alınıp götürüldüğü anlatılıyordu Üstelik üç Anzak veteranı bu olayı gözleriyle görmüştü! Yabancılar görmüşse bize de sorgulamak düşmezdi tabii ki! Yalan söyleyecek halleri yoktu ya? Üstelik de noterle ifadelerini tasdiklemişlerdi Yakın zamanda okuduğum Çanakkale Muharebeleriyle ilgili bir çok kitapta benzer bilgiler tekrarlanıyordu -ki hâlâ daha tekrarlanıyor- 5 Norfolk Taburu'nun bu kadar ünlü olmasında, Gelibolu Harekâtı'ndaki başarısız yönetimi nedeniyle daha önce görevden alınan eski Başkomutan General Hamilton'un 6 Ocak 1916 tarihinde İngiliz kamuoyuna açıklanan raporunun rolü büyük Hamilton raporunun 12 Ağustos 1915'de Suvla'da Küçük Anafartalar Ovası'nda yapılan harekâtı anlattığı bölümünde Norfolk 1/5 Taburu'nun da bağlı bulunduğu 163 Tugay'ın o gün öğleden sonra harekete geçtiğini yazmış ve devam etmişti: "Düşmanın şiddetli karşı koymasına rağmen Küçük Anafarta köyü civarında en zor ve çok problemli bir arazide, kendisini yerleştirebildi Çatışmalar esnasında 163 Tugay'a büyük bir şöhret kazandıran gizemli bir olay gerçekleşti Savaş sahasının sağında bulunan 1/5 Norfolk Taburu öyle bir an geldi ki, kendini tugayın diğer kısmından da az mukavemet eden bir bölgede buldu Düşmanın sebat göstermeyen kuvveti karşısında cesur ve özgüveni çok olan Albay Sir Beauchamp, düşmanı pek ciddi ve şiddetli bir sürede tazyik ederek taburun en seçkin askerleri tarafından takip edildi Çatışmalar gittikçe şiddetlendi ve arazi de gittikçe orman ve sarp bir şekle dönüşmeye başladı Savaşın bu aşamasında birçok asker yaralandı ve susuzluğun da etkisiyle bitkin düştüler Bunlar gece karargâha dönebilmek için yol buldular Fakat 16 subayla Albay ve 240 asker düşmanı sıkıştırmaktan ve sürmekten geri kalmadılar Bu cesur ve kahraman askerler arasında Kraliyet Sandringham Malikânesi'nden askere yazılmış bir bölük asker de vardı O zamandan beri bunların akıbetinden hiçbir haber alınamadı Bunlar ormanlığa daldılar ve kaybolup gittiler Bunlardan hiçbiri bir daha geriye dönmedi Gece kaybolup gittiler"1 Dünyanın neresinde olursa olsun, içerisinde "gizemli", "hiçbiri geriye dönmedi" ya da "kaybolup gittiler" gibi ifadeler içeren askerî bir rapor, üzerinde her türlü spekülasyona açık bir rapordur Hele hele bu raporda adı geçen kaybolduğu belirtilen birlik, dönemin kralı V George'un da bizzat tanıdığı Kraliyet Sandringham Malikanesi'nde çalışanlarından oluşuyorsa basının (çarpıcı başlıklar atarak) yakından ilgisi de doğaldır İngiltere'de 4 Ağustos 1914'te seferberlik ilanının hemen sonrasında 5 Norfolk Taburu kurulmuş, 17 Ağustos 1914'te Colchester'de Doğu Anglian Tümeni'ne bağlı bir tugayı diğer 3 taburla birlikte oluşturmak üzere toplanmışlardı (diğer taburlar, 4 Norfolk, 4 Suffolk ve 5 Suffolk) Taburun başına daha önce Sudan ve Güney Afrika'da görev yapmış, 1906 yılında ordudan emekli olmuş, ancak 1 Dünya Savaşı'nın başlamasıyla tekrar çağırılmış Albay Sir H G P Beauchamp atanmıştı Bu atamanın ne derece doğru bir atama olduğu tartışılır Bazı İngiliz tarihçiler, Beauchamp'un daha önceki askerlik hayatında süvari olarak sürdürdüğü kariyerinin, hiç piyade birliği yönetmemiş olmasının, personeline karşı agresif ve sinirli kişiliğinin 12 Ağustos 1915'teki harekâtın başarısız olmasının en önemli nedeni olduğunu belirtirler Kitchener'in Yeni Ordusu olarak anılan tümenlerin yeniden numaralandırması sistemiyle Doğu Anglian Tümeni 54 Tümen'e dönüşmüş bu tümenin 5 Norfolk Taburu'nun da bağlı olduğu tugay ise 163 Tugay olarak adlandırılmıştı 5 Norfolk Taburu'nda başta da belirttiğimiz gibi Kraliyet Sandringram Malikanesi'nde çalışan kraliyet ailesinin yakından tanıdığı personel de bulunuyordu Bazı yabancı ve yerli kaynaklarda bu personelin C Bölüğünü oluşturduğu yazılsa da bu doğru değildi Başlangıçta 8 bölük olarak düzenlenen tabur daha sonrasında 4 bölük olarak düzenlenmiş, C Bölüğünün bir kısmını da Sandringham Malikanesi'nde çalışan bahçıvan, aşçı, uşak gibi çalışanlardan oluşmuştu Bölüğe ise kralın yakın arkadaşı Yüzbaşı Frank Beck komuta ediyordu (Dolayısıyla bazı yerli ve yabancı yazarlar tarafından yanlış olarak yazıldığı gibi; Sandringham Alayı, Sandringham Taburu hatta Sandringham Bölüğünden bile söz edilemezdi) Yorucu, yoğun bir eğitimin ardından 163 Tugay artık Gelibolu'ya gitmeye hazırdı 29 Temmuz'da Tugay birliklerini taşıyan Aquitania Transatlantiği Liverpool'dan Gelibolu'ya gitmek üzere ayrıldı Gelibolu Harekâtı'nın bir türlü sonuçlandırılamaması, İngiliz Hükümeti'ni daha fazla takviye göndermeye zorlamıştı Hamilton ve kurmayları da yeni gelen takviye tümenleri 6 Ağustos 1915'de Anafartalar ve Sarıbayır sırtlarını da kapsayan, Kocaçimentepe'yi ve Anafartalar Ovası'nı geçerek Akbaş Liman'ından Çanakkale Boğazı'na inmeyi amaçlayan topyekûn saldırıda kullanmayı planlamaktaydı General Hamilton savaşın başından beri istediği takviyelere birbiri ardına kavuşacak, hatta 6 Ağustos'tan sonra da takviye gelmeye devam edecektir Gelibolu harekâtı kişisel başarı ya da başarısızlıkların bir savaşın kaderini nasıl dramatik bir şekilde etkileyebileceğinin sayısız örnekleriyle doludur İngiliz tarihçileri; Başkomutan General Ian Hamilton'un, Stopford'a müdahalede geç kaldığı, 9 Kolordu'nun daha süratli davranmasında gerekli inisiyatifi gösteremediği konusunda hemfikirdirler Anafartalar Ovası'na hâkim Tekketepe ve Kavaktepe'yi İngilizlerden önce tutmayı başaran Osmanlı kuvvetleri, 9 Ağustos 1915'te de Kurmay Albay Mustafa Kemal Bey komutasında 1 Anafartalar Zaferi'ni kazanmıştı Fırsatın kaçırıldığını görmekle birlikte Hamilton, takviye olarak gelen 53 Tümeni de hemen taarruz ettirmesi konusunda Stopford'u uyarmıştı Karaya yeni çıkmış acemi birliklerle yapılan harekât tam bir fiyaskoydu Kendisine büyük ümitler bağlanan General F S Ingefeld komutasındaki 54 Tümen, 10 Ağustos'ta öğleden sonra karaya çıkmaya başladı Bir İngiliz tarihçinin ifadesiyle; "53 Tümen 10 Ağustos'ta Anafartalar'da çarpışıp ölürken 54 Tümen karaya çıkıyordu" General Hamilton Tekketepe'yi ele geçirmek için kullanacağı bu tümenin kesinlikle kendi emri olmadan kullanılmaması yönünde talimat vermişti Hamilton bu yeni tümenin Tekketepe'ye yapılacak bir saldırıda sağındaki 11, solundaki 10 Tümen'in de saldırıya yardımcı olacağını düşünmüştü Bu tümen, Anafartalar Ovası'na yayılmış şaşkın 9 Kolordu için elde kalan son ihtiyattı Ne yazık ki tümenin askerleri beklentileri karşılayamayacak kadar tecrübesizdiler General Stopford'un emriyle (genel karargâhın aksi yöndeki emrine rağmen) tümen Karakoldağı ile Kükürtlüpınar arasındaki açıklığı kapatmak için kullanıldı Yeni karaya çıkmış birlikler yollarını şaşırıp bölgeyi bulmakta zorlanınca uykusuzluk ve yorgunluk had safhaya ulaşmıştı Anafartalara çıkan her birliğin kaderi hep aynı noktada kesişmektedir 4 ve 5 Norfolk Taburlarının da bulunduğu 163 Tugay da Kireçtepe'yi tutan 10 Tümen'in sağ yanına konuşlanmıştı Araziyi iyi tanımayan, yeterli keşif yapmayan taburların yerleşmesi de sorun olmuştu Cephe hattında bulunan taburlardan 10 Tümen sınırındaki 5 Suffolk Taburu, 5 Norfolk Taburu'ndan neredeyse 300 metre kadar gerideydi 1/8 Hampshire Taburu ortada, 4 Norfolk Taburu ise Suffolkların gerisinde ihtiyattaydı Hamilton, Tekketepe'nin alınması konusunda ısrarcı olsa da, General Stopford aynı görüşte değildi: "Askerler savaşma ruhuna artık sahip değil," demişti telsiz mesajında "Ağır bombardıman ve tüfek ateşi karşısında ilerleyemiyorlar Hücum için atılganlık göstermedikleri gibi, en basit bir düşman saldırısından sonra da tersyüz dönüp, uzun süre ricat ediyorlar Askerlerin çoğu da sağda solda gizleniyor!"2