Kurtuluş Savaşında Görev Alan Önemli Komutanlar Ve Yaşam Öyküleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Mareşal Fevzi Çakmak

Mustafa Fevzi Çakmak, Müşir Mustafa Fevzi Paşa Mareşal Fevzi Çakmak Paşa (doğum 1876 İstanbul - ölüm 12 Nisan 1950 İstanbul) Mareşal ünvanı almış Türk komutanı Cumhuriyet döneminin ilk, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 2 Genelkurmay Başkanı'dır

Birinci Dünya Savaşı öncesi faaliyetleri

Bir süre Erkan-ı Harbiye (Genelkurmay) 4 Şube'de görev yaptıktan sonra 1899'da Metroviçe Tümeni'nin kurmay heyetinde görevlendirildi Balkanlar'daki Sırp ve Arnavut çetelere karşı verilen mücadeleye katıldı Kısa aralıklarla terfi ederek 1907'de miralaylığa (albay) yükseldi 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edildiğinde 35 Fırka Komutanı ve Taşlıca Mutasarrıfıydı 1910'da Arnavutluk'ta çıkan ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Kosova Kolordusu'nun kurmay başkanlığı'na atandı 1911'de Trablusgarp Savaşı başlayınca Rumeli'nin savunmasıyla görevli Garp (Vardar) ordusunun kurmay başkanlığına getirildi Balkan Savaşı (1912-1913) sırasında 21 Tümen Komutan Vekilliği, Vardar Ordusu Harekat Şubesi Başkanlığı yaptı 1913'te 5 Kolordu Komutanlığı'na atandı Mart 1915'de rütbesi mirlivalığa (tuğgeneral) yükseltildi Birinci Dünya Savaşı'nda Çanakkale, Kafkas, Suriye ve Filistin cephelerinde savaştı 1918'de ferikliğe (korgeneral) yükseldi

Çanakkale Cephesi'nde Fevzi Çakmak

Fevzi Paşa'nın, Balkan Savaşları çıktığı dönemde 21 Yakova Nizamiye Fırkası K Vekilliği 'nde; 6 Ağustos 1912'de Kosova Kuvay-ı Umumiye Kurmay Başkanlığ ı'nda; 29 Ekim 1912'de de Balkan Harbi Seferberliği'nin başlangıcında Vardar Ordusu K I Şube Müdürlüğü 'nde görevlendirildiğini daha öncede belirtmiştik Sırp Cephesi'nde Vardar Ordusu Harekât Şube Müdürü olarak bulunan Fevzi Paşa'nın başarılı askerî faaliyetlerine rağmen, Garp Vilayetleri'nde 10 Mayıs 1913'den itibaren Türk Hakimiyeti sona ermiştir Fevzi Paşa, Güney Gurubu Komutanlığı'na bağlı V Ordu Komutanı olarak 13 Temmuz'da katıldığı II Kereviz Dere Muharebesi 'nde İngiliz ve Fransızlara karşı savaştı Fevzi Paşa'nın Komutasındaki V Kolordu Komutanlığına bağlı IV - VII Tüm Komutanlıkları cephede ve VI Tüm Komutanlığı ise geride bekletilmekteydi Bu muharebeler esnasında V Kor Komutanlığına bağlı, VII Tüm Cephesi'ne yapılan İngiliz taarruzları başarısızlıkla sonuçlanmıştır Fransızlar ise IV Tüm Cephesi'ne taarruz etmiş fakat beklemedeki VI Türk Tüm'nin bölgede kullanılması üzerine düşman fazla ilerleme gösterememiştir 13 Temmuz'da cepheye gelen Fevzi Paşa'nın komutasındaki XIII ve XIV Tümenler muharebeye katılmamış fakat 21 Temmuz'dan itibaren cepheye gelerek, I Tüm hariç yıpranmış ve yorulmuş eski tümenleri değiştirmişlerdir Ayrıca II Ordu Tümenleri'nin bölgeye (Kereviz Dere-Zığın Dere) gelmeleri üzerine VI ve VII Tümenler, Saros Gurubuna gönderilmiştir

Fevzi Paşa, V Kolordu Komutanı olarak 6 Ağustos ve 13 Ağustos 1915 tarihindeki muharebelere katılmıştır Düşman Kirte istikametinde yapacağı taarruzlar doğrultusunda Alçıtepe'yi almayı planlıyordu Fakat Türk direnişi karşısında amacına ulaşamayan düşman çok fazla ilerleyememiştir 6 Ağustos'ta düşmanın taarruz ettiği Arıburnu - Conkbayırı bölgesine gönderilen VIII ve IV Tüm ile yetinmeyen Vehip Paşa, 9 Ağustos'ta Fevzi Paşa'nın komuta ettiği V Kor Komutanlığına bağlı V ve XIV Kolorduların son ihtiyatları olan 41 ve 28 Alayları da bu bölgeye gönderdi Bölgeye gönderilen bu iki alay Conkbayırı'nın düşman eline geçmemesine ve Albay Mustafa Kemal'in 10 Ağustos tarihinde Conkbayırı taarruzuna yardımcı oldu Eylül 1915 - 9 Ocak 1916 Mevzi Muharebeleri 'nde rahatsızlığı nedeniyle Anafartalar Kurmaylığı'ndan Alb Mustafa Kemal'in 10 Aralık 1915'te ayrılması üzerine bu göreve Fevzi Paşa getirilmiştir Bu muharebelerde V Kolordu Komutanı olarak görev alan Fevzi Bey'in komutasındaki XIII Tüm 21 Ekim 1915'te Keşan'a hareket etti XIV Tümen ise 12 Ocak 1916'da bölgeden ayrıldı

Anafartalar Grup Komutanı olarak Eylül - 20 Aralık 1915 Mevzi Muharebeleri Kuzey Grubu'nda bulunan Fevzi Paşa, Alb Mustafa Kemal'in rahatsızlığı nedeniyle cepheden 16 Aralık 1915'de ayrılması üzerine bu göreve getirildi Anafartalar Grup Komutanlığına bağlı II Kor Kh ve IV Tüm 16 Ekim 1915'te cepheden ayrılarak Keşan'a gönderildi II Kor Kh'nın bölgeden ayrılması üzerine yerine XVI Kor Kh teşkil edildi Düşmanın 18 Aralık'ta başlatıp; 20 Aralık gecesi tamamladığı tahliyeden sonra bu bölgedeki birlikler Trakya'ya sevk edildi Yeni getirilen birliklerden Çanakkale Grup Komutanlığı teşkil edildi Fevzi Paşa'nın komutasındaki Anafartalar Grup Komutanlığına bağlı Tümenlerin bölgeden ayrılış tarihleri:

1915 sonrası askeri ve siyasi faaliyetleri

Mondros Mütakeresi imzalandığında sağlık nedenleri ile İstanbul'da bulunuyordu 24 Aralık 1918'den 14 Mayıs 1919'a kadar Erkanıharbiye reisliği yani bugünkü karşılığı Genelkurmay Başkanlığı görevinde bulundu 1 Ordu Müfettişliği, Askeri Şura üyeliği, Ali Rıza Paşa ve Salih Hulusi Paşa hükümetlerinde harbiye nazırlığı (Şubat - Nisan 1920) yaptı Harbiye nazırlığı sırasında Anadolu'daki ulusal harekete silah ve cephane gönderilmesini kolaylaştırıcı bir tutum izledi

İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından resmen işgalinin (16 Mart 1920) ardından Anadolu'ya geçmeye karar veren Fevzi Paşa, Nisan 1920'de Ankara'ya ulaştı İstasyonda Mustafa Kemal Paşa tarafından törenle karşılandı Birinci dönem TBMM'ye Kozan milletvekili olarak katıldı 3 Mayıs 1920'de milli müdafaa vekilliğine getirildi 24 Ocak 1921'de milli müdafaa vekilliği üzerinde kalmak üzere icra vekilleri heyeti reisliğini (başbakanlık) de üstlendi 26 Mayıs 1920'de İstanbul Hükümeti tarafından ulusal hareketin önderlerinden biri olarak rütbesinin kaldırılmasına, nişanlarının geri alınmasına ve idamına karar verildi

İkinci İnönü Zaferi'nin ardından 3 Nisan 1921'de rütbesi TBMM kararıyla birinci ferikliğe (orgeneral) yükseltildi Sakarya Savaşı'ndan bir süre önce, aynı zamanda Garp Cephesi Komutanlığı görevini de yürüttüğü için Ankara'da sürekli bulunamayan İsmet Paşa'nın (İnönü) yerine Genelkurmay Başkanlığı görevine getirildi (3 Ağustos 1921)

14 Ocak 1922'de milli müdafaa vekilliği, 9 Temmuz 1922'de icra vekilleri heyeti reisliği görevlerinden ayrıldı ve Genelkurmay Başkanı olarak Büyük Taaruz'un hazırlıklarıyla ilgilendi Zaferle sonuçlanan Başkomutanlık Meydan Savaşı'nın (30 Ağustos 1922) ardından 31 Ağustos'ta rütbesi Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından meclis adına müşirliğe (mareşal) yükseltildi Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Genelkurmay Başkanı oldu

Cumhuriyet Dönemi

Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekilliği'nin kaldırılmasıyla; Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği 'ne atanan Mareşal Fevzi Çakmak, 30 Ekim 1924'e kadar askerlik görevinde bulundu 31 Ekim 1920'de askerlik görevini, siyasete tercih ederek İstanbul Milletvekilliği'nden istifa etti Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği görevini 23 yıl yaptıktan sonra 12 Ocak 1944'de Askerî ve Mülkî Tekaüt Yasası'na göre Tahdit-i Sin yani yaş haddinden dolayı emekliye ayrıldı VIII Dönemde TBMM'de Demokrat Parti listesinden bağımsız aday olarak İstanbul Milletvekili seçildi 5 Ağustos 1946'da Meclise katılan Fevzi Paşa, partisinden ayrılarak; 19 Temmuz 1948'de Millet Partisi'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı

10-24-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Kurtuluş Savaşında Görev Alan Önemli Komutanlar Ve Yaşam Öyküleri *Mareşal Fevzi Çakmak* Mustafa Fevzi Çakmak, Müşir Mustafa Fevzi Paşa Mareşal Fevzi Çakmak Paşa (doğum 1876 İstanbul - ölüm 12 Nisan 1950 İstanbul) Mareşal ünvanı almış Türk komutanı Cumhuriyet döneminin ilk, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 2 Genelkurmay Başkanı'dır Birinci Dünya Savaşı öncesi faaliyetleri Bir süre Erkan-ı Harbiye (Genelkurmay) 4 Şube'de görev yaptıktan sonra 1899'da Metroviçe Tümeni'nin kurmay heyetinde görevlendirildi Balkanlar'daki Sırp ve Arnavut çetelere karşı verilen mücadeleye katıldı Kısa aralıklarla terfi ederek 1907'de miralaylığa (albay) yükseldi 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edildiğinde 35 Fırka Komutanı ve Taşlıca Mutasarrıfıydı 1910'da Arnavutluk'ta çıkan ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Kosova Kolordusu'nun kurmay başkanlığı'na atandı 1911'de Trablusgarp Savaşı başlayınca Rumeli'nin savunmasıyla görevli Garp (Vardar) ordusunun kurmay başkanlığına getirildi Balkan Savaşı (1912-1913) sırasında 21 Tümen Komutan Vekilliği, Vardar Ordusu Harekat Şubesi Başkanlığı yaptı 1913'te 5 Kolordu Komutanlığı'na atandı Mart 1915'de rütbesi mirlivalığa (tuğgeneral) yükseltildi Birinci Dünya Savaşı'nda Çanakkale, Kafkas, Suriye ve Filistin cephelerinde savaştı 1918'de ferikliğe (korgeneral) yükseldi Çanakkale Cephesi'nde Fevzi Çakmak Fevzi Paşa'nın, Balkan Savaşları çıktığı dönemde 21 Yakova Nizamiye Fırkası K Vekilliği 'nde; 6 Ağustos 1912'de Kosova Kuvay-ı Umumiye Kurmay Başkanlığ ı'nda; 29 Ekim 1912'de de Balkan Harbi Seferberliği'nin başlangıcında Vardar Ordusu K I Şube Müdürlüğü 'nde görevlendirildiğini daha öncede belirtmiştik Sırp Cephesi'nde Vardar Ordusu Harekât Şube Müdürü olarak bulunan Fevzi Paşa'nın başarılı askerî faaliyetlerine rağmen, Garp Vilayetleri'nde 10 Mayıs 1913'den itibaren Türk Hakimiyeti sona ermiştir Fevzi Paşa, Güney Gurubu Komutanlığı'na bağlı V Ordu Komutanı olarak 13 Temmuz'da katıldığı II Kereviz Dere Muharebesi 'nde İngiliz ve Fransızlara karşı savaştı Fevzi Paşa'nın Komutasındaki V Kolordu Komutanlığına bağlı IV - VII Tüm Komutanlıkları cephede ve VI Tüm Komutanlığı ise geride bekletilmekteydi Bu muharebeler esnasında V Kor Komutanlığına bağlı, VII Tüm Cephesi'ne yapılan İngiliz taarruzları başarısızlıkla sonuçlanmıştır Fransızlar ise IV Tüm Cephesi'ne taarruz etmiş fakat beklemedeki VI Türk Tüm'nin bölgede kullanılması üzerine düşman fazla ilerleme gösterememiştir 13 Temmuz'da cepheye gelen Fevzi Paşa'nın komutasındaki XIII ve XIV Tümenler muharebeye katılmamış fakat 21 Temmuz'dan itibaren cepheye gelerek, I Tüm hariç yıpranmış ve yorulmuş eski tümenleri değiştirmişlerdir Ayrıca II Ordu Tümenleri'nin bölgeye (Kereviz Dere-Zığın Dere) gelmeleri üzerine VI ve VII Tümenler, Saros Gurubuna gönderilmiştir Fevzi Paşa, V Kolordu Komutanı olarak 6 Ağustos ve 13 Ağustos 1915 tarihindeki muharebelere katılmıştır Düşman Kirte istikametinde yapacağı taarruzlar doğrultusunda Alçıtepe'yi almayı planlıyordu Fakat Türk direnişi karşısında amacına ulaşamayan düşman çok fazla ilerleyememiştir 6 Ağustos'ta düşmanın taarruz ettiği Arıburnu - Conkbayırı bölgesine gönderilen VIII ve IV Tüm ile yetinmeyen Vehip Paşa, 9 Ağustos'ta Fevzi Paşa'nın komuta ettiği V Kor Komutanlığına bağlı V ve XIV Kolorduların son ihtiyatları olan 41 ve 28 Alayları da bu bölgeye gönderdi Bölgeye gönderilen bu iki alay Conkbayırı'nın düşman eline geçmemesine ve Albay Mustafa Kemal'in 10 Ağustos tarihinde Conkbayırı taarruzuna yardımcı oldu Eylül 1915 - 9 Ocak 1916 Mevzi Muharebeleri 'nde rahatsızlığı nedeniyle Anafartalar Kurmaylığı'ndan Alb Mustafa Kemal'in 10 Aralık 1915'te ayrılması üzerine bu göreve Fevzi Paşa getirilmiştir Bu muharebelerde V Kolordu Komutanı olarak görev alan Fevzi Bey'in komutasındaki XIII Tüm 21 Ekim 1915'te Keşan'a hareket etti XIV Tümen ise 12 Ocak 1916'da bölgeden ayrıldı Anafartalar Grup Komutanı olarak Eylül - 20 Aralık 1915 Mevzi Muharebeleri Kuzey Grubu'nda bulunan Fevzi Paşa, Alb Mustafa Kemal'in rahatsızlığı nedeniyle cepheden 16 Aralık 1915'de ayrılması üzerine bu göreve getirildi Anafartalar Grup Komutanlığına bağlı II Kor Kh ve IV Tüm 16 Ekim 1915'te cepheden ayrılarak Keşan'a gönderildi II Kor Kh'nın bölgeden ayrılması üzerine yerine XVI Kor Kh teşkil edildi Düşmanın 18 Aralık'ta başlatıp; 20 Aralık gecesi tamamladığı tahliyeden sonra bu bölgedeki birlikler Trakya'ya sevk edildi Yeni getirilen birliklerden Çanakkale Grup Komutanlığı teşkil edildi Fevzi Paşa'nın komutasındaki Anafartalar Grup Komutanlığına bağlı Tümenlerin bölgeden ayrılış tarihleri: 1915 sonrası askeri ve siyasi faaliyetleri Mondros Mütakeresi imzalandığında sağlık nedenleri ile İstanbul'da bulunuyordu 24 Aralık 1918'den 14 Mayıs 1919'a kadar Erkanıharbiye reisliği yani bugünkü karşılığı Genelkurmay Başkanlığı görevinde bulundu 1 Ordu Müfettişliği, Askeri Şura üyeliği, Ali Rıza Paşa ve Salih Hulusi Paşa hükümetlerinde harbiye nazırlığı (Şubat - Nisan 1920) yaptı Harbiye nazırlığı sırasında Anadolu'daki ulusal harekete silah ve cephane gönderilmesini kolaylaştırıcı bir tutum izledi İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından resmen işgalinin (16 Mart 1920) ardından Anadolu'ya geçmeye karar veren Fevzi Paşa, Nisan 1920'de Ankara'ya ulaştı İstasyonda Mustafa Kemal Paşa tarafından törenle karşılandı Birinci dönem TBMM'ye Kozan milletvekili olarak katıldı 3 Mayıs 1920'de milli müdafaa vekilliğine getirildi 24 Ocak 1921'de milli müdafaa vekilliği üzerinde kalmak üzere icra vekilleri heyeti reisliğini (başbakanlık) de üstlendi 26 Mayıs 1920'de İstanbul Hükümeti tarafından ulusal hareketin önderlerinden biri olarak rütbesinin kaldırılmasına, nişanlarının geri alınmasına ve idamına karar verildi İkinci İnönü Zaferi'nin ardından 3 Nisan 1921'de rütbesi TBMM kararıyla birinci ferikliğe (orgeneral) yükseltildi Sakarya Savaşı'ndan bir süre önce, aynı zamanda Garp Cephesi Komutanlığı görevini de yürüttüğü için Ankara'da sürekli bulunamayan İsmet Paşa'nın (İnönü) yerine Genelkurmay Başkanlığı görevine getirildi (3 Ağustos 1921) 14 Ocak 1922'de milli müdafaa vekilliği, 9 Temmuz 1922'de icra vekilleri heyeti reisliği görevlerinden ayrıldı ve Genelkurmay Başkanı olarak Büyük Taaruz'un hazırlıklarıyla ilgilendi Zaferle sonuçlanan Başkomutanlık Meydan Savaşı'nın (30 Ağustos 1922) ardından 31 Ağustos'ta rütbesi Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından meclis adına müşirliğe (mareşal) yükseltildi Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Genelkurmay Başkanı oldu Cumhuriyet Dönemi Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekilliği'nin kaldırılmasıyla; Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği 'ne atanan Mareşal Fevzi Çakmak, 30 Ekim 1924'e kadar askerlik görevinde bulundu 31 Ekim 1920'de askerlik görevini, siyasete tercih ederek İstanbul Milletvekilliği'nden istifa etti Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği görevini 23 yıl yaptıktan sonra 12 Ocak 1944'de Askerî ve Mülkî Tekaüt Yasası'na göre Tahdit-i Sin yani yaş haddinden dolayı emekliye ayrıldı VIII Dönemde TBMM'de Demokrat Parti listesinden bağımsız aday olarak İstanbul Milletvekili seçildi 5 Ağustos 1946'da Meclise katılan Fevzi Paşa, partisinden ayrılarak; 19 Temmuz 1948'de Millet Partisi'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı