Donarak Ölen Askerlerimiz İnanılmaz Öyküsü

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Enver Paşa da İstanbul'da tedirgin ve öfkeliydi

Cephede işlerin tam olarak kendi istediği gibi gitmediğine, ordunun iyi yönetilmediğine inanıyordu

Bunun üzerine İstanbul'da Genelkurmay İkinci Reisi Miralay İsmail Hakkı Beyi Karadeniz üzerinden Erzurum'a, cepheye gönderen Enver Paşa onun vereceği rapor çerçevesinde hareket etmeye karar verdi

Enver Paşa ile aynı hayaller peşinde olan İsmail Hakkı Bey tabii ki Enver Paşa'nın duymak istediklerini söyleyen bir rapor gönderince Enver Paşa da karargahıyla birlikte 6 Aralık 1914'de İstanbul'dan yola çıktı

Önce Trabzon'a ardından Erzurum'a ulaştı

Başkumandan Vekili ile beraber Alman subayları, Genelkurmay Başkanı Bronzar von Shellandorf ve Harekat Şubesi Başkanı Albay Feldman da Erzurum'a geldiler

Enver Paşa, ordu komutanı Hasan İzzet Paşa'ya:
Hatalı hareket ettiniz, Rus ordusunu şimdiye kadar imha etmeliydiniz

deyince, ummadığı bir yanıt aldı

Bölgeyi iyi bilen ve askeri tanıyan Hasan İzzet Paşa "Kış bastırmış durumda, bu koşullarda karşı saldırı iyi sonuç vermez

Bu konuda ısrar etmekle yanlış yapıyorsunuz

Kış şiddetini kaybettikten sonra saldırıya geçmemiz lazım" dedi

Hiddetlenen Enver Paşa "Eğer hocam olmasaydınız sizi idam ettirirdim" diyerek Hasan İzzet Paşa ile diğer bazı komutanları görevden aldı ve kendisi de doğrudan ordunun komutasını üstlendi

Ve hemen ardından da yeni ve büyük bir saldırıya geçildi

İsmail Hakkı Bey ve İhsan Paşa'nın komutasındaki iki kolordu Rus ordusunu Sarıkamış'ta kuşatacak ve yok edecekti

Sıfırın altında 25 derece soğukta ve bir buçuk metreyi aşan karla kaplı dağlık arazide yürütülen saldırıda Rus ordusundan çok "General Kış"ın etkili olması kaçınılmazdı

Ruslar her şeye rağmen bölgenin koşullarına alışık ve daha donanımlıydılar

Oysa bu saldırıya büyük önem veren Enver Paşa, güneyden sıcak bölgelerden bile buraya asker getirmişti ve bu ağır kış şartlarına hiçbir şekilde alışık olmayan ve uyum sağlayamayacak durumda olan birliklerin erimesi için Ruslarla karşı karşıya gelmeleri gerekmiyordu

2500-3000 metreye ulaşan Allahü Ekber Dağlarında soğuktan, açlıktan kırılıp gittiler

Enver Paşa'nın karargahı dahil olmak üzere pek çok komutan ve birlik yollarını kaybediyor, birbiriyle haberleşemiyor ve karların içinde donuyordu

Hatta bu kargaşada iki Türk tümeni saatlerce birbiriyle çarpışmaya bile girdi

Narman'ın ilerisinde 31

ve 32

Tümenler 4 saat boyunca birbirleriyle savaştılar ve 2 bin kadar Türk askeri de bu çarpışmada can verdi

Savaşın dördüncü günü iyice yıpranmış, erimiş birliklere bir de gece yürüyüş emri veren Enver Paşa hala zafer kazanacağını hayal ediyordu

Oysa 90 bin askerle başlayan saldırıda zaten birliklerin neredeyse yarısı erimişti

Tipi ve fırtına altında şaşkın, yolunu bile bulamayan birliklere Ruslar ummadıkları noktalarda saldırılar düzenliyordu

Örneğin 29 Aralık'ta 17

Tümenin sayısı 300 kişiye, IX

Kolordunun sayısı ise 1500 kişiye kadar düşmüştü

Enver Paşa ise hala yayımladığı emirlerde düşmanın dağılmak üzere ve zaferin yakın olduğundan söz ediyordu

3 Ocak günü Rus ordusu tam anlamıyla karşı saldırıya geçti

Türk birliklerinin tutunacak, dayanacak mecali yoktu

10 gün kadar süren Sarıkamış Muharebesi sonucunda 90 bin kişilik ordudan geriye birkaç bin kişi ancak kalmıştı

8 Ocak günü her şeyin bittiğini kabul eden Enver Paşa İstanbul'a dönmeye karar verdi

Ordunun komutasını Tuğgeneral yaptığı İsmail Hakkı'ya devrederek 11 Ocakta İstanbul'a doğru yola çıktı

İran ve Azerbaycan üzerine yapacağı muhteşem sefer için yola çıkarak o sıralarda Urfa'ya gelmiş olan yeğeni Halil Paşa'nın da hevesi kursağında kalmıştı

Sarıkamış faciasından sonra bu seferden de vazgeçildi

Yeğenini Urfa'dan yanına çağıran Enver Paşa Ulukışla'da buluşarak İstanbul'a birlikte dönmelerini uygun görüyordu

Çünkü bu yenilginin sonuçlarının ne olacağını tam kestiremiyor, Başkumandanlık makamının tehliaaae girebileceğini düşünüyordu

Yanında güvenilir birileri olmalıydı

Ulukışla tren istasyonunda karşılaştıklarında şaşkın ve üzgündü

İlk sözü, "Kuvve-i külliye mahvoldu" olacaktı, yani bütün kuvvetler tükenmişti

Ama aslında bu henüz bir başlangıçtı, çünkü daha sonra bütün bir memleket mahvolacak, Enver Paşa ve arkadaşları da bir Alman denizaltısıyla memleketi terk etmek zorunda kalacaklardı!

Bir Yemen Bir Sarıkamış

Ve insanlarımız ,ağıtlarla bu faciayı sözlü tarihimize aktarırlar

Sarıkamış Türküsü

Sarıkamış üstünde kar
Kar altında Mehmedim yatar
Gülüm donmuş kara dönmüş
Gören sanmış yarini sarar

Kimi Yemen kimi Harput
Üzerinde ince çaput
Avut yiğit gönlün avut
Yar sarmazsa Mevlam sarar

*******

SARIKAMIŞ

Oltu'dan girdik de Sarıkamış'a
Akıl ermez orda yatan üleşe
Askeri kırdıran Enveri Paşa
Kitlendi kapılar, mekan ağladı

Yüzbaşılar, yüzbaşılar
Tabur tabura karşılar
Yağmur yağıp gün değişin
Yatan şehitler ışılar
İbrişimin kozaları
Battın Avşar kazaları
Sarıkamış'ta kırıldı
Gonca gülün tazeleri

10-24-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Donarak Ölen Askerlerimiz İnanılmaz Öyküsü Enver Paşa da İstanbul'da tedirgin ve öfkeliydi Cephede işlerin tam olarak kendi istediği gibi gitmediğine, ordunun iyi yönetilmediğine inanıyordu Bunun üzerine İstanbul'da Genelkurmay İkinci Reisi Miralay İsmail Hakkı Beyi Karadeniz üzerinden Erzurum'a, cepheye gönderen Enver Paşa onun vereceği rapor çerçevesinde hareket etmeye karar verdi Enver Paşa ile aynı hayaller peşinde olan İsmail Hakkı Bey tabii ki Enver Paşa'nın duymak istediklerini söyleyen bir rapor gönderince Enver Paşa da karargahıyla birlikte 6 Aralık 1914'de İstanbul'dan yola çıktı Önce Trabzon'a ardından Erzurum'a ulaştı Başkumandan Vekili ile beraber Alman subayları, Genelkurmay Başkanı Bronzar von Shellandorf ve Harekat Şubesi Başkanı Albay Feldman da Erzurum'a geldiler Enver Paşa, ordu komutanı Hasan İzzet Paşa'ya: Hatalı hareket ettiniz, Rus ordusunu şimdiye kadar imha etmeliydiniz deyince, ummadığı bir yanıt aldı Bölgeyi iyi bilen ve askeri tanıyan Hasan İzzet Paşa "Kış bastırmış durumda, bu koşullarda karşı saldırı iyi sonuç vermez Bu konuda ısrar etmekle yanlış yapıyorsunuz Kış şiddetini kaybettikten sonra saldırıya geçmemiz lazım" dedi Hiddetlenen Enver Paşa "Eğer hocam olmasaydınız sizi idam ettirirdim" diyerek Hasan İzzet Paşa ile diğer bazı komutanları görevden aldı ve kendisi de doğrudan ordunun komutasını üstlendi Ve hemen ardından da yeni ve büyük bir saldırıya geçildi İsmail Hakkı Bey ve İhsan Paşa'nın komutasındaki iki kolordu Rus ordusunu Sarıkamış'ta kuşatacak ve yok edecekti Sıfırın altında 25 derece soğukta ve bir buçuk metreyi aşan karla kaplı dağlık arazide yürütülen saldırıda Rus ordusundan çok "General Kış"ın etkili olması kaçınılmazdı Ruslar her şeye rağmen bölgenin koşullarına alışık ve daha donanımlıydılar Oysa bu saldırıya büyük önem veren Enver Paşa, güneyden sıcak bölgelerden bile buraya asker getirmişti ve bu ağır kış şartlarına hiçbir şekilde alışık olmayan ve uyum sağlayamayacak durumda olan birliklerin erimesi için Ruslarla karşı karşıya gelmeleri gerekmiyordu 2500-3000 metreye ulaşan Allahü Ekber Dağlarında soğuktan, açlıktan kırılıp gittiler Enver Paşa'nın karargahı dahil olmak üzere pek çok komutan ve birlik yollarını kaybediyor, birbiriyle haberleşemiyor ve karların içinde donuyordu Hatta bu kargaşada iki Türk tümeni saatlerce birbiriyle çarpışmaya bile girdi Narman'ın ilerisinde 31 ve 32 Tümenler 4 saat boyunca birbirleriyle savaştılar ve 2 bin kadar Türk askeri de bu çarpışmada can verdi Savaşın dördüncü günü iyice yıpranmış, erimiş birliklere bir de gece yürüyüş emri veren Enver Paşa hala zafer kazanacağını hayal ediyordu Oysa 90 bin askerle başlayan saldırıda zaten birliklerin neredeyse yarısı erimişti Tipi ve fırtına altında şaşkın, yolunu bile bulamayan birliklere Ruslar ummadıkları noktalarda saldırılar düzenliyordu Örneğin 29 Aralık'ta 17 Tümenin sayısı 300 kişiye, IX Kolordunun sayısı ise 1500 kişiye kadar düşmüştü Enver Paşa ise hala yayımladığı emirlerde düşmanın dağılmak üzere ve zaferin yakın olduğundan söz ediyordu 3 Ocak günü Rus ordusu tam anlamıyla karşı saldırıya geçti Türk birliklerinin tutunacak, dayanacak mecali yoktu 10 gün kadar süren Sarıkamış Muharebesi sonucunda 90 bin kişilik ordudan geriye birkaç bin kişi ancak kalmıştı 8 Ocak günü her şeyin bittiğini kabul eden Enver Paşa İstanbul'a dönmeye karar verdi Ordunun komutasını Tuğgeneral yaptığı İsmail Hakkı'ya devrederek 11 Ocakta İstanbul'a doğru yola çıktı İran ve Azerbaycan üzerine yapacağı muhteşem sefer için yola çıkarak o sıralarda Urfa'ya gelmiş olan yeğeni Halil Paşa'nın da hevesi kursağında kalmıştı Sarıkamış faciasından sonra bu seferden de vazgeçildi Yeğenini Urfa'dan yanına çağıran Enver Paşa Ulukışla'da buluşarak İstanbul'a birlikte dönmelerini uygun görüyordu Çünkü bu yenilginin sonuçlarının ne olacağını tam kestiremiyor, Başkumandanlık makamının tehliaaae girebileceğini düşünüyordu Yanında güvenilir birileri olmalıydı Ulukışla tren istasyonunda karşılaştıklarında şaşkın ve üzgündü İlk sözü, "Kuvve-i külliye mahvoldu" olacaktı, yani bütün kuvvetler tükenmişti Ama aslında bu henüz bir başlangıçtı, çünkü daha sonra bütün bir memleket mahvolacak, Enver Paşa ve arkadaşları da bir Alman denizaltısıyla memleketi terk etmek zorunda kalacaklardı! Bir Yemen Bir SarıkamışVe insanlarımız ,ağıtlarla bu faciayı sözlü tarihimize aktarırlar Sarıkamış Türküsü Sarıkamış üstünde kar Kar altında Mehmedim yatar Gülüm donmuş kara dönmüş Gören sanmış yarini sarar Kimi Yemen kimi Harput Üzerinde ince çaput Avut yiğit gönlün avut Yar sarmazsa Mevlam sarar ******* SARIKAMIŞ Oltu'dan girdik de Sarıkamış'a Akıl ermez orda yatan üleşe Askeri kırdıran Enveri Paşa Kitlendi kapılar, mekan ağladı Yüzbaşılar, yüzbaşılar Tabur tabura karşılar Yağmur yağıp gün değişin Yatan şehitler ışılar İbrişimin kozaları Battın Avşar kazaları Sarıkamış'ta kırıldı Gonca gülün tazeleri