Lozan Konferansı Tartışmaları

Dr Nansen bunlara ek olarak, mübadelenin gönüllü - zorunlu olması, sınırları ve bunu uygulayacak kuruluşun belirlenmesi için tarafların alt komisyonda çalışma yapmasını önermiştir

Konferansta savaş tutsakları ve mübadeleye konu olacak nüfus verileri üzerine önemli tartışmalar yapılmıştır Türk Heyeti savaş tutsakları konusunda ayrıntılı bilgi verirken, mübadele edilecek nüfus üzerinde değişen koşullardan ötürü güvenilir nüfus verileri olmadığını savunmuştur Buna karşılık L Curzon uzun süren savaşlar öncesine ilişkin nüfus verilerini gündeme getirmiştir Verinin kaynağı ise L Curzon'un belirttiğine göre ABD istatistikleridir İleri sürülen sava göre 1914'te Küçük Asya'da sayıları 1600000 olan Rum nüfus bulunmaktadır Osmanlı uyruklu Rum nüfus içinden sürülmüş, kaçmış, ölmüş ve kayıplar dışında halen Küçük Asya'da 500000 kişinin kaldığını, kendileriyle ilgilenilmesi gerekenlerin bunlar olduğunu vurgulamıştır[7]

L Curzon, İstanbul'da yaşayan Rum nüfus konusunda ise şu bilgileri aktarmaktadır:

"1914 yılında İstanbul'da yaşayan Rum nüfus 300000 dolayındadır Bu yıllardaki göçlerden ötürü Rum nüfus artmış ve halen İstanbul'da yaşayan Rum nüfus 400000'e ulaşmıştır"

İstanbul'da yaşayan Rum nüfusun mübadele dışı tutulmasını isteyen L Curzon'un gerekçesi şudur: Böylesi bir göçün ekonomik ve endüstriyel bakımdan Türkiye için büyük bir kayıp olacağı ortadadır Rum nüfusun İstanbul'un varlığı için hayati bir rol oynadığını belirten L Curzon, eğer antlaşma bunları içerirse, İstanbul'un etkisini, varlığını ve ticaretini yitireceğini savunmuştur

L Curzon mübadele içinde düşünmediği Doğu Trakya'daki Rum nüfus için ise,

"savaş koşullarından ötürü her türlü varlığını bırakarak şimdiden Yunanistan'a göç edenlerin sayısı 320000 civarındadır" şeklinde bilgi vermiştir

L Curzon'un Lozan'daki iddialarına göre Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Rum nüfus ne kadardır? Yukardaki açıklamalara göre Küçük Asya'da (1600000) İstanbul'da (300000) ve Doğu Trakya'da (320000) olmak üzere büyük savaş öncesi dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nda kabaca 2220000 civarında Rumun yaşamakta olduğunu L Curzon heyet üyelerinin bilgisine sunmuştur

Yunanistan'da yaşayan ve mübadele edilecek Müslüman nüfus ise ne kadardır?

L Curzon Yunanistan'da yaşayan Türk nüfusu ikiye ayırmakta ve ilk grubu mübadele dışı tutmaktadır Mübadele dışı tutulacak bu grup Batı Trakya'da yaşayan ve sayıları 1914 verilerine göre 124000 civarında olan Müslümanlardır

L Curzon Batı Trakya'da yaşayan Müslüman Türkler hakkında bu kez nedense ABD istatistiklerini değil, güvenilir olduğunu söylediği Yunanistan verilerini kullanmaktadır Ayrıca bir bilgisini daha açıklayarak, Yunanistan'ın bunları sınır dışı etmeyeceğini bildiğini söylemektedir İkinci grubu ise mübadele edilecek nüfus oluşturmaktadır Yunanistan'ın değişik yerleşmelerinde yaşayan Yunan uyruklu bu grubun nüfusunu L Curzon 360000 olarak belirtmektedir İlk günkü tartışmalara resmi programda olmadığı için Türk Heyeti nüfus konusunda veri sunmamıştır Ancak L Curzon'un Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşadığını savunduğu Rum nüfusun abartılı olduğunu İsmet Paşa açıkça vurgulamıştır

Komisyon; savaş tutsakları ve rehinelerin geri verilmesini içine almak üzere, Yunanistan ile Türkiye arasında nüfus mübadelesi sorununun alt komisyonda incelenmesine, Dr Nansen'in de burada dinlenmesine karar vermiştir[8]
DİPNOTLAR

1 - Thomas R Matlhus, An Essay on Population, New York 1914 s:43-54

2 - Louis Henry, "Historical Demography" Population and Social Change Edited by DV Glass and Roger Revelle, London, 1972

3 - G Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri C:1, s:105, Tarih-Kültür Dizisi, İstanbul, 2001

4 - Uluslar arası Amerikan Koleji Araştırma Komitesi, İzmir'de Bazı Sosyal Koşullar Hakkında Bir Araştırma, İzmir, 1921, s:23-24 Çeviren: A Candemir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı İzmir, 2000

5 - Bilal Şimşir, (Yayıma hazırlayan), Lozan Telgrafları, Cilt II, s:XI, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1996

6 - Seha Meray, (Çeviren ve yayıma hazırlayan), Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar, Belgeler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1981

7 - Seha, Meray, age, Cilt 1, Kitap, s:126

8 - Seha Meray, age, Birinci Takım, Cilt 1, Kitap 1, s129