İtalyanın İşgal Ettiği Yerler

Cemal Paşa Konya'dan Harbiye Nezareti'ne 26 Nisan 1919'da gönderdiği telgrafda, "İtalya askeri temsilcisi Miralay Titelli'nin Konya'ya geldiğini, taburun Konya'da kalacağını ve tümen komutanı Miralay Desinpo için bina tedarik etmek gerektiğini söylediğini" bildirdi23 Antalya'dan sonra beklenmedik bir anda İtalyanların Konya'yı da işgal etmeleri artık İtilâf Devletleri'ni kanıksamış olan İstanbul Hükûmeti'nde fazla bir reaksiyon yaratmadı Harbiye Nezareti durumu usulen Sadarete arz ederken, Konya'daki Yıldırım Kıtaatı Müfettişliği'ne, "İtalyanların şiddetle protesto edilmesini, gerek ikamet, gerekse iaşe hususunda kendilerine hiç bir yardım yapılmamasını ve Mütareke hükümlerine aykırı hiç bir hareketlerinin protestosuz bırakılmamasını" emretti24 Fakat sonradan Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın arzusu üzerine" İtalyanlar hakkında da İngiliz ve Fransızlara karşı ittihaz edilen tarz-ı hareketin tatbik edilmesi gerektiği" bildirildi25

İtalyanlar, işgal politikalar gereği "Konya'da hiç bir şeye karışmamışlardır Hele hükümet işlerine ve icraatına burunlarını sokmadıkları gibi, varlıklarıyla yoklukları eşit olmuştur Ellerinden geldiği kadar halka hoş görünmüşler, Konya'daki Mevlevilere gerekli saygıyı göstermeye özen göstermişlerdir Memlekete zarar verecek ve halkı üzecek hiç bir harekette bulunmamışlardır"26

Şehzade Abdürrahim Efendi başkanlığında 16 Nisan 1919'da Anadolu’ya gönderilen Nasihat Heyeti 13 Mayıs 1919 günü Konya'ya geldi27 Konya'da bulunan İtalyanlar da bu heyeti karşılamak için yapılacak törene katılmak istediler Dahiliye Nezareti Konya vilayetine 7 Mayıs 1919'da gönderdiği yazıda, "asakir-i osmaniye birinci safta, İtalyanlar ikinci safta olmak şartıyla merasime iştiraklerinin maal-i şükran kabul edilmesini" bildirdi28

İtalyanlar, bir Osmanlı şehzadesi başkanlığındaki heyeti karşılamaya özen gösterirken, Anadolu'daki işgal sahalarını genişletmekten de geri durmamışlardır Menteşe sahilleri, Aydın vilayetinde bazı yerlerin ve Bur-dur'un, Konya vilayetine bağlı bazı yerlerle işgali üzerine Dahiliye Nezareti, İtalyan işgalleriyle ilgili olarak 13 Temmuz 1335 (1919) tarihinde Konya vilayetine aşağıdaki şifreyi gönderdi: "Konya'nın ekser şehirlerine ve diğer mahallere İtalyan askeri gönderilmesinden dolayı Bâb-ı âlice İtalya fevkalade komiserliği nezdinde teşebbüsat-ı TrForumuzBiz mukaaaiyenin icra edildiği ve hâlihazırda hükûmet-i seniye, düvel-i muazzamanın şu kabilden işgal-i askerlerini cebren men'e kadir olamıyacağı ve ahali tarafından miting tertibi ve tahriren ve şifahen protesto edilmesi gibi vesait-i müsâlemet-perverane-ye müracaat elzem olub, fakat düvel-i muazzama askerlerine karşı fiilen mümanaat tarikine tevessül edecek olurlarsa bundan ancak kendilerine ve devlet-i metbû'lanna vahim zararlar tevellüd etmesi meczûm bulunduğu hariciye nezaretinden cevaben bildiriliyor Ana göre muamele îfa ve icab edenlere tebligat icrası

MENTEŞE SAHİLLERİNİN İŞGALİ: Daha önce de söz edildiği gibi, İtal-yanın Mütareke'den sonraki Türkiye politikası büyük oranda müttefikleriyle olan ilişkisine göre şekillenmiştir Denilebilir ki, İtalya, Paris Barış Konferansında müttefiklerine kabul ettiremediği her isteğinden sonra, Anadolu'da mutlaka bir harekette bulunarak müttefiklerine göz dağı vermek istemiştir Adriyatik'deki çıkarları konusunda Konferans'a bir muhtıra sunan İtalya, bunu Amerika'ya kabul ettiremedi Bunun üzerine başbakan Orlando Paris'i terk ederek Roma'ya döndü İtalya'nın tepkisi yalnızca Konferans'ı terk etmekle kalmadı, İtalyan birlikleri Konya'yı işgal ettiler Barış Konferansı da 6 Mayıs 1919 günü Yunan birliklerinin İzmir'i işgal etmelerine izin veren kararı aldı30 Paris'e dönen Orlando'nun bu kararı kabul etmekten ve Anadolu'da yeni işgaller yapmaktan başka yolu yoktu

İzmir'i kaybettiğini anlayan İtalya, Mütareke döneminde yoğun faaliyetlerde bulunduğu Menteşe sahillerine işgal etmeye başladı İtalya işgallerini İzmir'e doğru yapmak suretiyle hem işgal sahasını genişletiyor, hem de Yunanlıların İzmir'den sonra güneye doğru daha geniş bir alanı işgal etmelerini önlemek istiyordu

İtalya'nın Menteşe sahilinde işgal ettiği ilk yer Fethiye'dir Menteşe mutasarrıflığı 11 Mayıs 1919'da Dahiliye Nezareti'ne gönderdiği aşağıdaki telgrafla Fethiye'nin işgalini haber verdi: "Bugün saat 0600 da İtalya'nın Ligorya kruvazörü Fethiye'ye 50 kadar müsellah asker ile gemi kumandanı, emniyet-i mahalliyeyi muhafaza için mafevkinden(üstünden) aldığı emir üzerine kasabayı işgal ettiğini, yer gösterilmesini, askerin bulunduğu mahale İtalyan bandırası keşide ile asayişin muhafazası için hükûmet-i Osmaniye tevhid-i mesai edeceğini beyan etmesi üzerine, asker ihracına bir sebep olmadığı, şerait-i mütareaaae muhalif bulunduğu söylenilmesine karşı, hükümetinden emir aldığını ve askeri geri alamayacağını, askerine cüzi tecavüz ve hürmetsizlik vukuunda kasabayı bombardıman edeceğini ifade etti Rüsumat memurunu celb ile askerin ikamet etmek üzere ambarın tahliyesini taleb ve muahharen ambardan feragatla rüsumat dairesi içindeki kolcu odasını işgal ve rüsumat balkonuna İtalyan bandırası keşide edildiği Fethiye kaymakamlığından şimdi aldığım telgrafda bildirilmiş, asker ihracına vesile olacak bir şey yokken asker çıkarılarak kasabanın işgali hilâf-ı mütareke olduğundan askeri kumandan ile müştereken protesto edilmesini ve İtalyan askerine yer gösterilmemesi, asayişin muhafazası için onlarla teşrik-i mesai edilmemesi ve vazife-i inzibatın kemâ-fi-s-sâbık müstakilen îfa ve gerek İslâm ve gerek Rumlar tarafından muhill-i asayiş hâdiseye meydan verilmemesi, bilâ-sebep yapılan bu ihraç hareketi bittabi tashih olunacağından heyecana mahal verilmeyip itidal ile îfa-yı vazifeye dikkat edilmesi ve bilâ-sebep yapılan bu ihraç hareketi tashih edilmediği takdirde zuhur edecek muhill-i âsiyiş ahvalin mesuliyeti tamamen kumandana ait olacağı hususunda protestonameye dere edilmesi cevabı tebliğ edilmiş olmakla, düvel-i müttefıka mümessilleri nezdinde teşebbüsat-ı lâzı-menin askerin geri alınması esbabının istikmali ile irade-i devletlerine süratle muntazar bulunduğum mâruzdur"31

Fethiye kaymakamlığı da 57 Tümen komutanlığına işgali bildirirken şunları yazdı: " Bahrî ve berrî kumandanlar işgali protesto etti Alınan cevapta, asayiş ile İtalyan doktor ve kontrol memurunun muhafazası için işgal edildiği ifade edildi"32 57 Tümen komutanı Albay M Şefik Bey, Fethiye kaymakamlığından aldığı bu haberi 17 Kolordu komutanlığına iletirken, asayişin "ber-kemal" olduğunu da ekledi33

İtalya, Fethiye'yi işgal ettiği 11 Mayıs 1919 sabahı Bodrum'u da işgal etti Bodrum'a gelen Fuvayit torpidosundan karaya çıkarılan 60 İtalyan askeri kasabayı işgale başladılar İşgal Bodrum'da da protesto edildi İtalyanlar protestolara verdikleri cevapta, "Bodrum'un işgalinin İtilâf Devletle-ri'nin bilgisi altında yapıldığını" söylediler34 Bodrum'a çıkan İtalyan askerleri, savunmasız Bodrum kalesine yerleştiler ve kaleye İtalyan bayrağı çektiler35