10-24-2012
|
#2
|
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Milli Mücadelede Maraş Savunmaları
1 Hiç kimse düşmandan kesinlikle kaçmayacak ve evlerini bekleyecek Evlerini terk ederek uzaklaşılırsa bu durumdan mücahitler olumsuz yönde etkilenecek Ayrıca boş bırakılan Müslüman evlerine düşman yerleşecek ve önemli noktaları ele geçirmiş olacak Kesinlikle hiç kimse kendi bulunduğu yer ve evinden başka yere gitmeyecek
2 Halkın belirlenen kurallara uymalarını sağlamak için görevliler tayin edilecek Aralıklarla gezen devriye yakaladıkları insanları bulundukları noktalara dönmeye ve burada kalmaya mecbur edecek Alınan kararlara uymayanlar en sert şekilde cezalandırılacak
3 Mahallelerde bulunan ve karakollara katılmayan silahsız başı bozuklar tutuklanarak bölge dışına çıkarılacak Herkes kesinlikle karakol emrine uyacak Evlerine çete alan veya bunları misafir edenlerin evleri yakılacak ve ev sahibine gerekli ceza verilecek Bu talimata uymanın mecburi ve gerekli olduğu, Müslümanlara kesin bir dille anlatılacak Müslümanların düşman işgalinden kurtulmaları için, birlik ve beraberlik içinde bulunmalarının önemi idrak ettirilecek
4 Yağma kesinlikle yasaktır Alınan eşya veya iaşe merkeze gönderilecek Eşyaları yağmalayıp saklayanlar ağır cezaya çarptırılacak
5 Mahallelerde bulunun ve karakollarda görev yapamayacak durumda bulunan mazeretli şahıslar, ellerinde bulunan özel veya devlete ait silahları en yakın ihtiyar heyetine teslim edecek Bu silahlar ihtiyar heyetinin belirlediği şahıslara verilecek7
Kılıç Ali Bey Pazarcık’a Yörük Selim Bey Göksun’a giderek milis teşkilatını kurmaya çalıştılar Onların bir ay yoğun çalışmaları sonunda Elbistan-Göksun ve Pazarcık’ta milis teşkilatı kuruldu Bu arada bir de Bertiz’de Zafer ve Muharrem Beylerle Sütçü İmam tarafından Bertiz müfrezesi kuruldu Bertiz müfrezesiyle birlikte Göksun, Pazarcık milis teşkilâtlarını, Fransızların ilerlemesini ve işgalini engellemede çok büyük hizmetleri oldu Maraş halkından yukarda isimleri geçen ileri gelenlerle beraber, müfreze kumandanlığı yapabilecek ihtiyat zabiti ve emekliye ayrılmış şahıslar çeşitli kollarda ve Bertiz müfrezesinde görev aldılar8
Maraş’ta jandarmanın gizli deposunda 850 adet muhtelif silah ile 1000 sandık Rus cephanesi bulunmaktaydı Fakat bunlardan Fransızların haberi yoktu Tabur Kumandanı İsmail Hakkı Beyin korkak hareket etmesinden dolayı bu silah ve mühimmatlardan gereği gibi yararlanılamıyordu Merkez Bölük Kumandanı Çerkez Mahmut Beyin çabaları sonunda bu silahlar gerekli yerlere dağıtıldı Harp sırasında bu cephanenin 300 sandığı kullanıldı ve geri kalan 700 sandık cephane savaştan sonra orduya teslim edildi Kışla yanında bulunan depodaki silah ve cephaneye İngilizler el koydu Daha sonra İngilizler, kullanılmasını önlemek amacıyla buradaki silahların bir kısmının mekanizma ve kapaklarını söktürdü ve bir kısmını Halep’e gönderdi Ayrıca İngiliz birlikleri Maraş’tan çekilirken depolarda bulunan silah ve cephaneyi Fransız birliklerine teslim ettiler9
4 Şehir Dışında Çarpışma
Yapılan çalışma ve alınan kararlar sonunda Maraş’ta teşkilatlanma tamamlandı Kılıç Ali Bey tarafından kurulan Pazarcık teşkilatı, Antep-Maraş, Maraş-İslahiye güzergahında içeri doğru ilerleyen Fransız nakliyatını rahatsız etmeye başladı Pazarcık teşkilatına mensup olan matematik öğretmeni Muallim Hayrullah Bey ve ihtiyat zabiti Maraşlı Hayri Bey kumandasında bir müfreze 5 ocak 1920’de Eloğlu (Türkoğlu) istikametine gönderildi10 Bu esnada Bertiz kuvvetlerinden bir müfreze de Beyazıtlılardan ihtiyat zabiti Muharrem Bey ve Meclis-i Umumî Başkatibi Zafer Bey kumandasında Ceyhan nehrini takiben yine Türkoğlu istikametine geldi O gün İslahiye’den hareket eden ve Maraş’taki kuvvetlerini takviye maksadıyla Maraş’a gelen bir Fransız müfrezesiyle uzun bir cephane kolu Türkoğlu köyünün kuzeyinde çok dar olan yol civarında istirahat ediyordu Fransız müfrezesini gören Muallim Hayrullah ve Muharrem Bey kumandasındaki kuvvetler doğudan ve batıdan ateş açarak Fransız kuvvetlerini Tanıştepe ve Bababurnu mevkiinde 7 Ocakta iki ateş arasında bıraktı11 Bu çarpışmada Fransız birliklerinden 40 asker öldürüldü ve 100 asker de yaralandı Türklerin Bertiz kolundan beş, Pazarcık kolundan ise birkaç asker yaralandı
Bu çatışmada Pazarcık kolu kumandanı Muallim Hayrullah Bey ayağından yaralandı ve daha sonra bu yaranın tesiriyle savaştan sonra şehit oldu12 Yine bu günlerde Pazarcık teşkilatından Batumlu Ali Bey kumandasında bir müfreze Maraş-Antep yolu üzerinde bulunan Karabıyıklı mevkiinde düşman Fransız nakliye koluna hücum etti Kol muhafızları tamamen öldürülerek bütün silah, mühimmat, eşya ve erzakı ganimet olarak alındı Elbistan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin emirleri doğrultusunda hareket eden Pazarcık ve Bertiz müfrezelerinin başarılı saldırıları karşısında birlikleri zarar gören Fransızlar çok şaşırdı
5 Şehir İçinde Gelişmeler
Antep’te bulunan İngiliz işgal kuvvetleri Max Andriyo komutasında, 22 Şubat 1919’da Maraş’a gelirken burada bulunan Hıristiyan gençleri tarafından coşkulu bir sevinçle karşılandı Onların bu taşkınlıkları karşısında Müslüman halk ağır başlılığını ve sükunetini korudu Maraş’a gelen Max Andriyo, özel bir davet mektubu yazarak Tekerek zade Hacı Mehmet, hocalardan Dayı zade Hacı Mehmet ve Hüsnü Refet, Keskin Hacı Mehmet, Osman, Hafız Ali ve Ali Sezai Efendilerin alafranga saat 5’te Amerikan Koleji’ne gelmelerini istedi Davet edilen Türklerle beraber Ermeni ve Katolik temsilcileri, papazlar da Amerikan Koleji’ne geldiler Davetli topluluk huzurunda daha önce Miralay Max Andriyo tarafından hazırlatılmış olan bildirinin tercümesi okundu Bildiri karşısında tereddütleri bulunan Ali Sezai Bey sorular sordu ve bunlara cevaplar verildi Sorulara verdiği cevapta Andriyo, Ermenilerin yaptıkları yanlışlıkları kabul etti Ayrıca Ermenilerin hayali davranışlar içinde olduğunu bildirdi 13
Hıristiyanların Türkler hakkındaki ısrarlı şikayetleri karşısında İngilizler fazla dayanamadı Bunun üzerine Maraş mutasarrıfı iken Sivas Valisi İskilifli İsmail Kemal Beyi celp ederek yargıladılar ve sonra da Halep’e gönderdiler Bu sırada Çavuş Emin zade Ali Efendi de yargılanarak Halep’e gönderildi ve burada hapis cezasına çarptırılarak tutuklandı Ayrıca birkaç davacı ve şahitler gerekçe göstererek Müslümanların mallarına ve hayvanlarına el konuldu Ancak Ali Sezai Efendi’nin İngiliz kumandanının düşüncesini olumlu yönde etkilemesi nedeniyle bunların işgali döneminde Müslümanlar fazla zarar görmedi14
Hıristiyanlar, Müslümanlardan şikayetçi olmak amacıyla Beyrut’a papazlarını gönderdiler Onların bu şikayetlerine ve Müslümanlara zulmeden Ermenilere karşı Mısır İngiliz Orduları Kumandanı Allenby, Adana’da bulunan Fransız kuvvetleriyle Maraş’taki İngiliz kuvvetlerinin değişmesi emrini verdi15 Bu sırada Ali Sezai Efendi Ulu Cami’de toplanan esnafın ileri gelenlerine işgalcilerin Adana’da yapmış olduğu cinayetleri anlatarak vatanı, milleti ve bağımsızlığı el birliği ile korumanın gereğini çok etkili bir şekilde anlattı Konuşmanın arkasından Elbistanlı Doktor Mustafa, şehrin ileri gelenleri tarafından imzalanmış olan yazıyı halka okudu Sonra bu yazı Osmanlı hükûmetine gönderildi Fakat Hükümet, gönderilen bu yazıyı dikkate almadı
Yüzbaşı Joli ve Fontanine kumandasında bulunan Fransız işgal kuvvetleri 29 Ekim 1919 Çarşamba günü silah ve cephanelerle Maraş’a geldiler İngiliz kumandanıyla görüştükten sonra güvenliği sağlayacaklarına ve hükümet işlerini serbest bırakacaklarına dair bir bildiri yayınladılar
İşgalin ikinci günü olan 30 Ekim 1919 Perşembe günü Fransız askerleri arasında bulunan birkaç Ermeni lejyonu (askerleri) Uzunoluk Hamamı’ndan çıkan Müslüman hanımlarını taciz etmek için çarşaf ve peçelerini açarak mukaddes değerlerine dil uzatmaya başladılar Kadınların yardım feryadına Tüfekçi Bayazıt Usta’nın oğlu Sait, Darulmuallimin öğrencilerinden Taha ve Siğap Kapalıoğlu Osman koştu Bunlar Ermeni askerlerle uğraşırken Sütçü İmam derhal yetişerek tabancasını Ermeni lejyonun kafasına ateşledi Kafasına kurşun isabet eden Ermeni lejyonu yere yıkıldı Bu arada Uzunoluk’ta devriye gezen İngiliz süvarileri, Fransız askerlerini hemen oradan uzaklaştırdı16
Sütçü İmam olayı üzerine Belediye Başkanı Bekir Sıtkı Bey’in yanında toplanan on bir kişinin imzaladığı bir telgraf Antep’te bulunan Fransız işgal kumandanına çekildi Telgrafla Fransız ve Ermeni askerlerinin Maraş’ta işledikleri cinayetler anlatıldı Bunu üzerine yerinde inceleme yapmak amacıyla Osmaniye Guvarnörü Andre Maraş’a gönderildi Yapılan inceleme sonunda 120 Ermeni askeri geldikleri yere sevk edildi17
Maraş’ta olayların bir biri ardınca devam etmesi üzerine 17 Kasım’da çekilen telgrafla, Osmaniye Valisi Yüzbaşı Andre’nin buraya tayin edilmesi istendi18 25 Kasım 1919’da Fransız Adana bölge valisi Albay Bremond’un imzasıyla gönderilen telgrafla Andre’nin Maraş valiliğine atandığı bildirildi Telgraf özelikle Maraş Mutasarrıfı Nevşehirli Ata Bey, Bayazıt zade Abdulkadir Paşa, Bayazıt zade Şükrü Bey, Kadı zade Hacı Hasan Efendi ve Hırlakyan Agop Ağa’ya gönderilmişti19 26 Kasım Çarşamba günü Andre yanında bulunan Osmaniye Mutasarrıfı Hüsnü, Jandarma Kumandanı Sıtkı, Dörtyol Müftüsü Mustafa Remzi Efendi ve Osmaniye zenginlerinden bir kısmı ile Maraş’a geldi Yüzbaşı Andre’nin yanında 125’i Müslüman ve 25’i Ermeni’den oluşan 150 kişilik jandarma kuvveti vardı20
Andre’yi karşılama merasiminde Maraş’ın ileri gelenlerinden bir çoğu bulundu Bu merasimde Andre’nin gelişini Ermeniler bayraklarla ve aşırı aaaahüratlarla karşıladılar “Yaşasın Fransızlar Ermeniler, kahrolsun Türkler!” diyen Ermeni gençleri aşırı derecede şımardılar Andre, onların bu tutumunun yanlış olduğunu tercümanı Vahan vasıtasıyla uyardı ise de Ermeniler aldırış etmediler
|
|
|
|