Yemen Türküsü Hangi Olay Üzerine Yazılmış

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Yemen türküsü hangi olay üzerine yazılmış

Türkünün Hikayesi

Osmanlı Yemen topraklarını ülkesine kattıktan sonra buradaki hükümdarlığını sürdürmek için çok şehit vermiştir

Yemen merkezden uzak olsa da kutsal toprakları elde tutma uğruna bir çok şehit verilmiştir

Müslüman toprağı olmasına karşın, Yemen İngilizlerle işbirliğine giderek Osmanlıya karşı savaş açmıştır

Beş cephe de birden çarpışan Osmanlı kuvvetleri www

frmsinsi

net/ Anadolu’dan asker sevki yapmaktadır

Çarpışmalar o kadar, şiddetli olmaktadır ki aileler Yemen’e cepheye giden evlatlarının artık geri dönmeyeceğini bilmektedirler

Bir çok aile cepheye gönderdikleri çocuklarından bir daha haber alamamışlardır

Hatta bazı askerler yıllar sonra savaş bitse de bu topraklardan geriye dönememişler, sağ kalabilenler orada yaşamlarını devam ettirmişlerdir

Bu acıyla Yemen Türküsü o devirlerde halkın dilinden düşmemiş etkilerini ve izlerini günümüze kadar bu türküyle taşımıştır

Türkü Sözlerinin Açıklaması

Havada bulut yok bu ne dumandır

Mehlede ölüm yok bu ne şivandır

Bu yemen elleri ne de yamandır

Şiir iki tasvir cümlesi ile başlıyor

Bu tasvir cümleleri Muş'ta çok yaygın kullanılan özgün bir soru sorma şeklidir

Muş ve yakın illerde Anadolu'nun diğer yerlerinde pek sık görülmeyen vurguyla soru sorma yöntemidir

Bu yöntemde -dır bildirme eki daha kuvvetle vurgulanarak cümle soru haline getirilir

Meselâ : "Ahmet, kuvvetlidir

"Cümlesi -dir eki vurgulu okunarak soru cümlesi haline getirilir

Normalde bu cümle "Ahmet kuvvetli midir ?" şekliyle soru haline getirilir

Bölgede ise mı soru eki atılıp yerine -dır ekinin vurgulu okunuşu getiriliyor

Şiirde bu vurgulu söyleniş kendini hissettiriyor

Türkü ilk cümlesinde bulutsuz havadaki duman soruluyor

Ama dikkatli ve yöre vurgusuyla okunduğunda sade bir soru değil bir şaşkınlık ifadesi de vardır ki bu Türkünün yöredeki efsanesi ile de ilgilidir

Türkünün Muş'ta anlatılan hikâyesine göre yörede çok sevilen bir genç evlendiğinin ertesi günü askere Yemen'e gider

Askerler bir yerde toplanıp, sonra da yola çıkarılır

Onlar yürürken arkalarından toz bulutu kalkar

Askerin genç eşi kocasını bir daha uzun yıllar göremeyeceğini, hatta geri gelmeyeceğini düşündüğünden uzun süre kafilenin peşinden ağlayıp ağıt yakar

Aradan uzun bir süre geçtikten sonra Yemenden gelen bir asker genç kadına ölen eşinin asker çantasını getirir

Kendini kaybeden genç kadın bir yandan çantayı açıp içindekilere bakarken, bir yandan da ağıt halinde " Havada Bulut Yok" türküsünü yakar

Şiirin yukarıdaki üç dörtlüğü bu efsaneyle birebir örtüşmektedir

Ayrıca, şiirde Muş'ta kullanılan anlamıyla üç kelime kullanılır

Bunlarmehle - şivan - yaman Şivan kelimeleridir

,büyük bir acıyla karşılaşan ev halkının ağlayıp, inlemesini, haykırıp, ağıt yakmasını anlatmak için kullanılan bir kelimedir ve genelde tek başına değil "evine şivan düşmek" şeklinde deyim olarak kullanılır

Ayrıca "evine şivan düşesi" şeklinde bir bedduada vardır

Bu kelime Farsça şiven(matem, yas, inleme, sızlama) kelimesinin bölgede kullanılan halidir

Diğer kelime mehledir

Mahallenin Muş ağzında söyleniş şeklidir

Bir edebiyatçı şiire baktığı zaman bu kelimenin heceye uyması için kısaltıldığını düşünebilir

Oysa ki bu kelime aynı haliyle günümüzde de varlığını sürdürmektedir

Kelimedeki -h- sesi gırtlaktan ve kalın olarak söylenir

Bu bölümdeki diğer kelime ise yamandır

Bu kelimenin Türkçe sözlükteki karşılığı "etki, güç, beceriklilik, şiddetli"'dir

Oysa türküde saygıyla karışık korkuyu ve zorluğu anlatmak için kullanılmıştır

Ayrıca bu kelime bölgede güçlü, cesur, korkusuz anlamında insanlar ve hayvanlar için ayrıca zorluk anlamında kullanılır

Şimdi gelelim Türkünün en can alıcı kısmına :

Ano Yemen'dir gülü çemendir

Giden gelmiyor acep nedendir ?

Burası Muş'tur, yolu yokuştur

Giden gelmiyor acep ne iştir ?

"Ano" kelimesi Türkünün ilk derlemesi sırasında tespit edilmiş

Ama şimdi bilhassa türkünün aslını bozmaya çalışanlar ya da bu kelimenin hangi anlamda ve nasıl bir duyguyla söylendiğini anlamayanlar bu kelimeyi değiştirmeye çalışıyorlar

Mesela; Ah o, veya A bu gibi kelimelerle yapılan değişimler türkünün dokusunu ve duygusunu bozarlar

Çünkü, Muş'ta çok büyük üzüntüler sırasında yakılan ağıtlarda ano veya babo gibi feryat ifade eden kelimeler sıkça kullanılır

Bilindiği gibi Doğu Anadolu ağzında kelime sonlarına gelen "o" sesi seslenmeyi ifade etmek için kullanılır

Bu dünyadaki dağlık bölgelerin çoğunda böyledir

Geniş bir ünlü olan "o" sesi istenildiği kadar uzatılarak seslenmeye yardımcı olur

Meselâ "Ahmet! Diye seslenen bir kişi için uzak bir mesafeye seslenmek için kelimenin sonundaki -met hecesini uzatması lâzımdır ki bu da pek yeterli olmaz

Ama "Ahmoo!" diye seslendiğinde sesini duyurması son derece kolaydır

İşte bu türküdeki "Ano" kelimesi feryat eden bir insanın seslenme ihtiyacıdır

Türküde daha sonra gidilen yerin yemen olduğu ve gülünün çemen olduğu söyleniyor

Şimdi bu kelime grubunu inceleyelim:

1- Gidilen yerde gül olmadığını ve en güzel bitkisinin çimen olduğu ve gidilen yerin ne kadar yaman bir yer olduğu anlatılıyor olabilir

2- Gül edebiyatta bir çok fikri ve duyguyu anlatmak için kullanılmıştır

Bunlardan bir tanesi de şehitlerin gireceğinin müjdelendiği "Cennet" ' tir

O

Şaik Gökyay'ın "Bu Vatan Kimin" şiirinde vatan için ölen şehitlerin ölerek cennete girişleri " Bir gül bahçesine girercesine" diye anlatılmıştır

Yemende şehit olanların mezarlarının bilinmediği ve onların Cennete gittikleri "gülü çemendir" sözleriyle anlatılmış olabilir

Ya da bu mısralar bize bu anlamları çağrıştırıyor olabilir

Farsça yeşil ve kısa otlarla örtülü yer anlamına gelen çemen kelimesi Yemen'le kafiye olmak bakımından veya Yemen'in bilhassa Güney kesimlerinin bitki örtüsünü anlatmak içinde kullanılmış olabilir

Doğrusu bu mısralar bende bu duyguların hepsini uyandırıyor

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Yemen Türküsü Hangi Olay Üzerine Yazılmış Yemen türküsü hangi olay üzerine yazılmış Türkünün Hikayesi Osmanlı Yemen topraklarını ülkesine kattıktan sonra buradaki hükümdarlığını sürdürmek için çok şehit vermiştir Yemen merkezden uzak olsa da kutsal toprakları elde tutma uğruna bir çok şehit verilmiştir Müslüman toprağı olmasına karşın, Yemen İngilizlerle işbirliğine giderek Osmanlıya karşı savaş açmıştır Beş cephe de birden çarpışan Osmanlı kuvvetleri wwwfrmsinsinet/ Anadolu’dan asker sevki yapmaktadır Çarpışmalar o kadar, şiddetli olmaktadır ki aileler Yemen’e cepheye giden evlatlarının artık geri dönmeyeceğini bilmektedirler Bir çok aile cepheye gönderdikleri çocuklarından bir daha haber alamamışlardır Hatta bazı askerler yıllar sonra savaş bitse de bu topraklardan geriye dönememişler, sağ kalabilenler orada yaşamlarını devam ettirmişlerdir Bu acıyla Yemen Türküsü o devirlerde halkın dilinden düşmemiş etkilerini ve izlerini günümüze kadar bu türküyle taşımıştır Türkü Sözlerinin Açıklaması Havada bulut yok bu ne dumandır Mehlede ölüm yok bu ne şivandır Bu yemen elleri ne de yamandır Şiir iki tasvir cümlesi ile başlıyor Bu tasvir cümleleri Muş'ta çok yaygın kullanılan özgün bir soru sorma şeklidir Muş ve yakın illerde Anadolu'nun diğer yerlerinde pek sık görülmeyen vurguyla soru sorma yöntemidir Bu yöntemde -dır bildirme eki daha kuvvetle vurgulanarak cümle soru haline getirilir Meselâ : "Ahmet, kuvvetlidir"Cümlesi -dir eki vurgulu okunarak soru cümlesi haline getirilir Normalde bu cümle "Ahmet kuvvetli midir ?" şekliyle soru haline getirilir Bölgede ise mı soru eki atılıp yerine -dır ekinin vurgulu okunuşu getiriliyor Şiirde bu vurgulu söyleniş kendini hissettiriyor Türkü ilk cümlesinde bulutsuz havadaki duman soruluyor Ama dikkatli ve yöre vurgusuyla okunduğunda sade bir soru değil bir şaşkınlık ifadesi de vardır ki bu Türkünün yöredeki efsanesi ile de ilgilidir Türkünün Muş'ta anlatılan hikâyesine göre yörede çok sevilen bir genç evlendiğinin ertesi günü askere Yemen'e gider Askerler bir yerde toplanıp, sonra da yola çıkarılır Onlar yürürken arkalarından toz bulutu kalkar Askerin genç eşi kocasını bir daha uzun yıllar göremeyeceğini, hatta geri gelmeyeceğini düşündüğünden uzun süre kafilenin peşinden ağlayıp ağıt yakar Aradan uzun bir süre geçtikten sonra Yemenden gelen bir asker genç kadına ölen eşinin asker çantasını getirir Kendini kaybeden genç kadın bir yandan çantayı açıp içindekilere bakarken, bir yandan da ağıt halinde " Havada Bulut Yok" türküsünü yakar Şiirin yukarıdaki üç dörtlüğü bu efsaneyle birebir örtüşmektedir Ayrıca, şiirde Muş'ta kullanılan anlamıyla üç kelime kullanılır Bunlarmehle - şivan - yaman Şivan kelimeleridir ,büyük bir acıyla karşılaşan ev halkının ağlayıp, inlemesini, haykırıp, ağıt yakmasını anlatmak için kullanılan bir kelimedir ve genelde tek başına değil "evine şivan düşmek" şeklinde deyim olarak kullanılır Ayrıca "evine şivan düşesi" şeklinde bir bedduada vardır Bu kelime Farsça şiven(matem, yas, inleme, sızlama) kelimesinin bölgede kullanılan halidir Diğer kelime mehledir Mahallenin Muş ağzında söyleniş şeklidir Bir edebiyatçı şiire baktığı zaman bu kelimenin heceye uyması için kısaltıldığını düşünebilir Oysa ki bu kelime aynı haliyle günümüzde de varlığını sürdürmektedir Kelimedeki -h- sesi gırtlaktan ve kalın olarak söylenir Bu bölümdeki diğer kelime ise yamandır Bu kelimenin Türkçe sözlükteki karşılığı "etki, güç, beceriklilik, şiddetli"'dir Oysa türküde saygıyla karışık korkuyu ve zorluğu anlatmak için kullanılmıştır Ayrıca bu kelime bölgede güçlü, cesur, korkusuz anlamında insanlar ve hayvanlar için ayrıca zorluk anlamında kullanılır Şimdi gelelim Türkünün en can alıcı kısmına : Ano Yemen'dir gülü çemendir Giden gelmiyor acep nedendir ? Burası Muş'tur, yolu yokuştur Giden gelmiyor acep ne iştir ? "Ano" kelimesi Türkünün ilk derlemesi sırasında tespit edilmiş Ama şimdi bilhassa türkünün aslını bozmaya çalışanlar ya da bu kelimenin hangi anlamda ve nasıl bir duyguyla söylendiğini anlamayanlar bu kelimeyi değiştirmeye çalışıyorlar Mesela; Ah o, veya A bu gibi kelimelerle yapılan değişimler türkünün dokusunu ve duygusunu bozarlar Çünkü, Muş'ta çok büyük üzüntüler sırasında yakılan ağıtlarda ano veya babo gibi feryat ifade eden kelimeler sıkça kullanılır Bilindiği gibi Doğu Anadolu ağzında kelime sonlarına gelen "o" sesi seslenmeyi ifade etmek için kullanılır Bu dünyadaki dağlık bölgelerin çoğunda böyledir Geniş bir ünlü olan "o" sesi istenildiği kadar uzatılarak seslenmeye yardımcı olur Meselâ "Ahmet! Diye seslenen bir kişi için uzak bir mesafeye seslenmek için kelimenin sonundaki -met hecesini uzatması lâzımdır ki bu da pek yeterli olmaz Ama "Ahmoo!" diye seslendiğinde sesini duyurması son derece kolaydır İşte bu türküdeki "Ano" kelimesi feryat eden bir insanın seslenme ihtiyacıdır Türküde daha sonra gidilen yerin yemen olduğu ve gülünün çemen olduğu söyleniyor Şimdi bu kelime grubunu inceleyelim: 1- Gidilen yerde gül olmadığını ve en güzel bitkisinin çimen olduğu ve gidilen yerin ne kadar yaman bir yer olduğu anlatılıyor olabilir 2- Gül edebiyatta bir çok fikri ve duyguyu anlatmak için kullanılmıştır Bunlardan bir tanesi de şehitlerin gireceğinin müjdelendiği "Cennet" ' tir O Şaik Gökyay'ın "Bu Vatan Kimin" şiirinde vatan için ölen şehitlerin ölerek cennete girişleri " Bir gül bahçesine girercesine" diye anlatılmıştırYemende şehit olanların mezarlarının bilinmediği ve onların Cennete gittikleri "gülü çemendir" sözleriyle anlatılmış olabilir Ya da bu mısralar bize bu anlamları çağrıştırıyor olabilir Farsça yeşil ve kısa otlarla örtülü yer anlamına gelen çemen kelimesi Yemen'le kafiye olmak bakımından veya Yemen'in bilhassa Güney kesimlerinin bitki örtüsünü anlatmak içinde kullanılmış olabilir Doğrusu bu mısralar bende bu duyguların hepsini uyandırıyor