Yemen Türküsü Hangi Olay Üzerine Yazılmış

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Gelelim "Burası Muş'tur, yolu yokuştur-Giden gelmiyor acep ne iştir

" Mısralarına

"1950'li yıllardan önce Muş'un esas yerleşim yeri bugün kale Mahallesi dediğimiz şehrin arkasındaki Kurtik Dağının yamaçlarındaydı

Şehrin çevre illerle bağlantısı Bitlis ve Erzurum yollarıydı

Doğuya giden Erzurum yolu dağın yamacını paralel olarak takip edip giderken, Batıya giden Bitlis yolu yamaçtan aşağı dik bir yokuştan inerek bugün Taşo Köprüsü (Taş Köprü) dediğimiz köprünün üzerinden inerek Hasköy'e doğru uzanan yoldur

Bitlis yolu o dönemlerde Muş'u batıya ve güneye bağlayan yoldur

Bitlis tarafından Muş' geldiğiniz zaman Taşo Köprüsünden itibaren şehrin merkezine çıkan yol neredeyse yüzde kırkbeş meyillidir

Öyle ki bir çok araç yokuşu çıkarken yarı yolda kalıp geriye kaçar bazen de arkada kalan evlere vururdu

1950'den sonra bugünkü yollar yapılınca bu yollar eski önemini yitirdi

Şimdi sadece yan yollar olarak yakın çevreye ulaşımda kullanılıyor

Ayrıca, bu tarihten sonra eski Muş valisi Tevfik Sırrı Gür'ün gayretiyle şehir ovaya doğru gelişme göstermiştir

"

"Giden gelmiyor acep ne iştir ?" ise bir çaresizliğin haykırışıdır

1849-1918 arasında Osmanlı İmparatorluğunun gereksiz Yemen sevdası yüzünden Anadolu'dan zorla koparılıp bir daha evine barkına dönemeyen asker annelerinin, eşlerinin, kardeş ve sevgililerinin ortak feryadı gibidir

Sahipsiz kalan bir eş, bir anne elbette ki devlet büyüklerinin yüksek politikalarını

! anlayamayacaktı

Ve kendi lisan-ı haliyle soracaktı

" Acep ne iştir ?" Bugün bile biz halâ anlayamadığımız kararlar için sormuyor muyuz, acep ne iştir ? Bu mısradan Huş'çular da kendilerine bir sonuç çıkarabilirler

Şöyle ki, bu mısraları yazan kişi Yemen'in tamamından bahsetmekte ve gidenlerin dönmediğinden şikayet etmektedir

Şimdi mantıken düşünelim

"Burası Huş'tur" diye türküyü yakan kişi Huş'u nereden tanıyor ? Eğer Huş'u görüp gelen bir asker (ya da böyle bir askerden duyan kişi) olsaydı ve bu türküyü Anadolu'da yakmış olsaydı en azından "Orası Huş'tur" demesi gerekirdi

Ayrıca kendisi geri geldiğine göre "giden gelmiyor" diyemezdi

Hadi diyelim ki bu türküyü yakan kişi türküyü Huş'ta iken söylemiş olsun

Bu sefer de "Burası Huş'tur, gelen gitmiyor !" demesi gerekmez miydi? Mantık olarak istediğiniz şekle sokun yine de türkünün Muş'ta söylendiği dışında mantıklı bir sonuca varamazsınız

Kışlanın önünde çalınır sazlar
Ayağım yalnayak yüreğim sızlar
Yemene gidene ağlasın kızlar

Türküde tartışma konusu olan kelimelerden bir tanesi de "Kışla" kelimesidir

Hemen her şehirde bir kışla olduğunu düşünürseniz, şehirlerin " bu kışla bizim kışla" demelerini de anlamak gerekir

Burada açıklanması gereken konu ise halkın kışlaya olan bakışıdır

www

frmsinsi

net/ Türkünün yazıldığı dönemlerde askere alınmalar oldukça farklıdır

Birliğine götürülecek askerler çeşitli yerlerden toplanana kadar belli bir yerde toplanır

Onların bu toplanma yerlerinde geçirdikleri süre de askerlikten sayılırdı

Meselâ benin babam Muş'ta askere Mart ayında alınmış ama yollar müsait olmadığı için Mayıs ayına kadar Muş'taki toplanma yerinde kalmış

Bu sırada kaldığı yer evine iki yüz metre uzaklıkta olmasına rağmen evine gidemiyor, asker elbiselerini bile giymeden acemi eğitimi alıyorlarmış

Babam bu anılarını anlatırken kaldığı yerden kışla diye bahseder

Bu nedenle şiirde adı geçen "kışla" da büyük bir ihtimalle askerlerin toplanma yeridir

Önünde saz çalınması ise bekleşen askerlerin eğlenceleridir

Çünkü, Türk milleti dışında düğüne gider gibi savaşa giden başka hiçbir millet yoktur

Son iki mısra ise geride kalanların gözyaşlarıdır

Çünkü, savaşın asıl acısını onlar yaşayacaktır

Bazı, metinlerde "Yemene gidene ağlıyor kızlar" diye söylense de doğrusu ağlasın'dır

Çünkü Muş ve çevresinde "-yor" şimdiki zaman ekini kullanma alışkanlığı bilhassa o tarihlerde hiç yoktur

Kışlanın önünde redif sesi var
Açın çantasını bakın nesi var
Bir çift potin ile bir de fesi var

"Redif kelimesinin kelime anlamı sonradan, arkadan gelendir

Burada ise yeni, genç asker anlamındadır

19

yüzyılda Osmanlı ordularının Batı orduları www

frmsinsi

net/ standartlarına kavuşturulması için yapılan çalışmaların sonucu olarak seferberlik anında askere alınacak kişilerin oluşturduğu alaylardır

Bilhassa I

Dünya savaşında bu hazırlıkların faydaları görülmüştür

(Daha fazla bilgi için bk

İ

Hakkı Uzun Çarşılı-Osmanlı Tarihi- Cilt 8)

Şiirin genel mantığı ve de o dönemdeki Osmanlı Askerinin kılık-kıyafet ve de maddi yönü düşünüldüğünde Osmanlının askerine yedek potin veya şapka vermesi düşünülemez

Bir askerin potin ve de şapkasının sağlığında çantasına giremeyeceğini de mantıken düşündüğünüzde bu eşyaların bir şehide ait olduğu sonucuna ulaşırsınız

Cesedin Anadolu'ya dönmesi imkânsız olduğu için arkadaşları tarafından ailesine ulaştırıldığı sonucu ortaya çıkar

O halde söyleyebiliriz ki , bu türkü aynı kişi tarafından (muhtemelen şehidin eşi) şehidin askere gidişi ve şehit oluşunun ardından söylenen muhteşem bir ağıttır

Türküleşmesi yine muhtemelen başka kişiler tarafından muhtelif zamanlarda gerçekleşmiş olabilir

Yemen savaşları Anadolu insanını derinden yaralayan savaşlardır

Çünkü, amacına inanmadıkları, ulaşmak da güçlük çektikleri, halkı tarafından ihanete www

frmsinsi

net/ uğradıkları toprak parçalarına zorla götürülmüşlerdi

Gidenler geri dönemedikleri gibi şehit oldukları uçsuz bucaksız çöllerde sahipsiz cesetler olarak kalmışlardı

Ölümden kurtulup terhis olabilenleri de uzun, tehlikeli bir dönüş yolu bekliyordu

Devlet uzun yıllar askerlik yaptırdığı bu insanları memleketlerine geri götürme zahmetine katlanmıyor, onları kaderleriyle baş başa bırakıyordu

Bu nedenle kurtulanların bir çoğu da oralardan geri gelemiyordu

Geri gelebilenler de Yemen cehennemini dört bir yanda anlatıyor, yakınlarından haber alamayanların acısı bir kat daha arttı yordu

"Havada Bulut Yok" türküsü bu acıyı belki de en iyi anlatan türkülerden biri olmuştur

Bu kadar üzerinde konuşulması, haksız yere sahiplenilmeye çalışılması da sanırım bu yüzdendir

Ama kimse heveslenmesin

Muşlu Yemen'de şehit olan evlatları için öz bağrında duyduğu acıyı haykırdığı bu Türküyü elbette ki yüce Türk milletine armağan etmiştir

Bu Türkünün gerçek sahibi Türk milleti ve O'nun uçsuz bucaksız ülkelerde verdiği milyonlarca şehittir

Hepsinin ruhu şad olsun

Havada bulut yok bu ne dumandır
Mahlede ölü yok bu ne figandır
Şu Yemen elleri ne yamandır

Ah o yemendir gülü çimendir
Giden gelmiyor acep nedendir

Burası Huş’tur yolu yokuştur
Giden gelmiyor acep ne iştir

Kışlanın önünde redif sesi var
Bakın çantasında acep nesi var
Bir çift kundurayla bir de fesi var

Ah o yemendir gülü çimendir
Giden gelmiyor acep nedendir

Burası Huş’tur yolu yokuştur
Giden gelmiyor acep ne iştir

10-24-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Yemen Türküsü Hangi Olay Üzerine Yazılmış Gelelim "Burası Muş'tur, yolu yokuştur-Giden gelmiyor acep ne iştir" Mısralarına "1950'li yıllardan önce Muş'un esas yerleşim yeri bugün kale Mahallesi dediğimiz şehrin arkasındaki Kurtik Dağının yamaçlarındaydı Şehrin çevre illerle bağlantısı Bitlis ve Erzurum yollarıydıDoğuya giden Erzurum yolu dağın yamacını paralel olarak takip edip giderken, Batıya giden Bitlis yolu yamaçtan aşağı dik bir yokuştan inerek bugün Taşo Köprüsü (Taş Köprü) dediğimiz köprünün üzerinden inerek Hasköy'e doğru uzanan yoldur Bitlis yolu o dönemlerde Muş'u batıya ve güneye bağlayan yoldur Bitlis tarafından Muş' geldiğiniz zaman Taşo Köprüsünden itibaren şehrin merkezine çıkan yol neredeyse yüzde kırkbeş meyillidir Öyle ki bir çok araç yokuşu çıkarken yarı yolda kalıp geriye kaçar bazen de arkada kalan evlere vururdu1950'den sonra bugünkü yollar yapılınca bu yollar eski önemini yitirdi Şimdi sadece yan yollar olarak yakın çevreye ulaşımda kullanılıyor Ayrıca, bu tarihten sonra eski Muş valisi Tevfik Sırrı Gür'ün gayretiyle şehir ovaya doğru gelişme göstermiştir" "Giden gelmiyor acep ne iştir ?" ise bir çaresizliğin haykırışıdır 1849-1918 arasında Osmanlı İmparatorluğunun gereksiz Yemen sevdası yüzünden Anadolu'dan zorla koparılıp bir daha evine barkına dönemeyen asker annelerinin, eşlerinin, kardeş ve sevgililerinin ortak feryadı gibidir Sahipsiz kalan bir eş, bir anne elbette ki devlet büyüklerinin yüksek politikalarını! anlayamayacaktıVe kendi lisan-ı haliyle soracaktı" Acep ne iştir ?" Bugün bile biz halâ anlayamadığımız kararlar için sormuyor muyuz, acep ne iştir ? Bu mısradan Huş'çular da kendilerine bir sonuç çıkarabilirler Şöyle ki, bu mısraları yazan kişi Yemen'in tamamından bahsetmekte ve gidenlerin dönmediğinden şikayet etmektedir Şimdi mantıken düşünelim"Burası Huş'tur" diye türküyü yakan kişi Huş'u nereden tanıyor ? Eğer Huş'u görüp gelen bir asker (ya da böyle bir askerden duyan kişi) olsaydı ve bu türküyü Anadolu'da yakmış olsaydı en azından "Orası Huş'tur" demesi gerekirdi Ayrıca kendisi geri geldiğine göre "giden gelmiyor" diyemezdiHadi diyelim ki bu türküyü yakan kişi türküyü Huş'ta iken söylemiş olsun Bu sefer de "Burası Huş'tur, gelen gitmiyor !" demesi gerekmez miydi? Mantık olarak istediğiniz şekle sokun yine de türkünün Muş'ta söylendiği dışında mantıklı bir sonuca varamazsınız Kışlanın önünde çalınır sazlar Ayağım yalnayak yüreğim sızlar Yemene gidene ağlasın kızlar Türküde tartışma konusu olan kelimelerden bir tanesi de "Kışla" kelimesidir Hemen her şehirde bir kışla olduğunu düşünürseniz, şehirlerin " bu kışla bizim kışla" demelerini de anlamak gerekir Burada açıklanması gereken konu ise halkın kışlaya olan bakışıdır wwwfrmsinsinet/ Türkünün yazıldığı dönemlerde askere alınmalar oldukça farklıdır Birliğine götürülecek askerler çeşitli yerlerden toplanana kadar belli bir yerde toplanır Onların bu toplanma yerlerinde geçirdikleri süre de askerlikten sayılırdı Meselâ benin babam Muş'ta askere Mart ayında alınmış ama yollar müsait olmadığı için Mayıs ayına kadar Muş'taki toplanma yerinde kalmış Bu sırada kaldığı yer evine iki yüz metre uzaklıkta olmasına rağmen evine gidemiyor, asker elbiselerini bile giymeden acemi eğitimi alıyorlarmış Babam bu anılarını anlatırken kaldığı yerden kışla diye bahseder Bu nedenle şiirde adı geçen "kışla" da büyük bir ihtimalle askerlerin toplanma yeridir Önünde saz çalınması ise bekleşen askerlerin eğlenceleridir Çünkü, Türk milleti dışında düğüne gider gibi savaşa giden başka hiçbir millet yoktur Son iki mısra ise geride kalanların gözyaşlarıdır Çünkü, savaşın asıl acısını onlar yaşayacaktır Bazı, metinlerde "Yemene gidene ağlıyor kızlar" diye söylense de doğrusu ağlasın'dır Çünkü Muş ve çevresinde "-yor" şimdiki zaman ekini kullanma alışkanlığı bilhassa o tarihlerde hiç yoktur Kışlanın önünde redif sesi var Açın çantasını bakın nesi var Bir çift potin ile bir de fesi var "Redif kelimesinin kelime anlamı sonradan, arkadan gelendir Burada ise yeni, genç asker anlamındadır 19 yüzyılda Osmanlı ordularının Batı orduları wwwfrmsinsinet/ standartlarına kavuşturulması için yapılan çalışmaların sonucu olarak seferberlik anında askere alınacak kişilerin oluşturduğu alaylardır Bilhassa I Dünya savaşında bu hazırlıkların faydaları görülmüştür (Daha fazla bilgi için bk İ Hakkı Uzun Çarşılı-Osmanlı Tarihi- Cilt 8) Şiirin genel mantığı ve de o dönemdeki Osmanlı Askerinin kılık-kıyafet ve de maddi yönü düşünüldüğünde Osmanlının askerine yedek potin veya şapka vermesi düşünülemez Bir askerin potin ve de şapkasının sağlığında çantasına giremeyeceğini de mantıken düşündüğünüzde bu eşyaların bir şehide ait olduğu sonucuna ulaşırsınızCesedin Anadolu'ya dönmesi imkânsız olduğu için arkadaşları tarafından ailesine ulaştırıldığı sonucu ortaya çıkar O halde söyleyebiliriz ki , bu türkü aynı kişi tarafından (muhtemelen şehidin eşi) şehidin askere gidişi ve şehit oluşunun ardından söylenen muhteşem bir ağıttır Türküleşmesi yine muhtemelen başka kişiler tarafından muhtelif zamanlarda gerçekleşmiş olabilir Yemen savaşları Anadolu insanını derinden yaralayan savaşlardır Çünkü, amacına inanmadıkları, ulaşmak da güçlük çektikleri, halkı tarafından ihanete wwwfrmsinsinet/ uğradıkları toprak parçalarına zorla götürülmüşlerdi Gidenler geri dönemedikleri gibi şehit oldukları uçsuz bucaksız çöllerde sahipsiz cesetler olarak kalmışlardı Ölümden kurtulup terhis olabilenleri de uzun, tehlikeli bir dönüş yolu bekliyordu Devlet uzun yıllar askerlik yaptırdığı bu insanları memleketlerine geri götürme zahmetine katlanmıyor, onları kaderleriyle baş başa bırakıyordu Bu nedenle kurtulanların bir çoğu da oralardan geri gelemiyordu Geri gelebilenler de Yemen cehennemini dört bir yanda anlatıyor, yakınlarından haber alamayanların acısı bir kat daha arttı yordu "Havada Bulut Yok" türküsü bu acıyı belki de en iyi anlatan türkülerden biri olmuştur Bu kadar üzerinde konuşulması, haksız yere sahiplenilmeye çalışılması da sanırım bu yüzdendir Ama kimse heveslenmesin Muşlu Yemen'de şehit olan evlatları için öz bağrında duyduğu acıyı haykırdığı bu Türküyü elbette ki yüce Türk milletine armağan etmiştir Bu Türkünün gerçek sahibi Türk milleti ve O'nun uçsuz bucaksız ülkelerde verdiği milyonlarca şehittir Hepsinin ruhu şad olsun Havada bulut yok bu ne dumandır Mahlede ölü yok bu ne figandır Şu Yemen elleri ne yamandır Ah o yemendir gülü çimendir Giden gelmiyor acep nedendir Burası Huş’tur yolu yokuştur Giden gelmiyor acep ne iştir Kışlanın önünde redif sesi var Bakın çantasında acep nesi var Bir çift kundurayla bir de fesi var Ah o yemendir gülü çimendir Giden gelmiyor acep nedendir Burası Huş’tur yolu yokuştur Giden gelmiyor acep ne iştir