Masal Ve Fabl Arasındaki Benzerlikler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Masal ve fabl arasındaki benzerlikler

En belirgin fak: Fablda sadece konuşan hayvanlar ve doğa üstü yaratıklar varken masal konuyu ve karakterleri daha geniş bir açıdan ele alır

Masal nedir?

“Hayal dünyamızı süsleyen bizi gerçek hayattan alarak rüyalar alemine götüren dertlerimizi sıkıntılarımızı bir an da olsa unutturan masalların mazisi oldukça eskidir

Masal derlemelerimiz sırasında hangi kaynak şahsımıza ‘Bu masalı kimden dinledin’ diye sorduysak hepsi de ‘büyüklerimizden annemden babamdan dedemden ninemden’ gibi cevaplar vermiştir

Eğer büyükler/anneler/babalar … hayatta olsaydı herhalde onlar da aynı cevapları verecekti ve bu durum bir zincirleme şeklinde bilemediğimiz bir zamana doğru uzayıp gidecektir

İşte geçmişi çok eskilere dayanan masallarla ilgili olarak başta sözlükler olmak üzere Türk ve yabancı araştırıcılar değişik tarifler yapmaktadır

Saim Sakaoğlu Gümüşhane Masalları Metin Toplama ve Tahlil adlı eserinde o zamana kadar yapılan en önemli masal tariflerini verdikten sonra kendisi de ‘Kahramanlarından bazıları hayvanlar ve tabiatüstü varlıklar olan olayları masal ülkesinde cereyan eden hayal mahsulü olduğu halde dinleyicileri inandırabilen bir sözlü anlatım türüdür’ der

1

Pertev Naili Boratav ise masalı şu şekilde tarif etmektedir: ‘Nesirle söylenmiş dinlik ve büyülük inanışlarından ve törelerden bağımsız tamamıyla hayal ürünü gerçekle ilgisiz ve anlattıklarına inandırmak iddiası olmayan kısa bir anlatı’

2

Şükrü Elçin de Halk Edebiyatına Giriş adlı eserinde masallardan bahsederken ‘… İşte böyle bir zaman içinde köklü geleneğe bağlı kolektif karakter taşıyan ‘hayali-gerçek’ ‘mücerret (soyut b

n

)-müşahhas (teşhis edilmiş tanınmış b

n

)’ ‘maddi-manevi’ birtakım konu macera vak’a problem motif ve unsurlar nesir diliyle vakit geçirmek insanları eğlendirirken terbiye etmek düşüncesinden hareketle hususi bir üslupla anlatılır veya yazılır’ der

3

Yine masal konusu üzerinde çalışmış olan bilge Seyidoğlu ise Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi için hazırlamış olduğu ‘masal’ maddesinde şöyle der: ‘Masal kelimesi ile halk arasında yüzyıllardan beri anlatılmakta olan ve içinde olağanüstü kişilerin olağanüstü olayların bulunduğu ‘bir varmış bir yokmuş’ gibi klişe bir anlatımla başlayan belli bir uzunluğu olan sonunda ‘yedi içti muratlarına erdiler’ yahut ‘onlar erdi muratlarına biz çıkalım kerevetine gökten üç elma düştü biri anlatana biri dinleyene biri de bana’ gibi belirli sözlerle sona eren zaman ve yer kavramlarıyla kayıtlı olmayan bir sözlü anlatım türü kastedilmektedir’

4

Taşeli Platosu Masallarında Motif ve Tip Araştırması adlı bir doktora tezi hazırlayan Ali Berat Alptekin de çalışmasının önsözünde masalı şöyle tarif eder: ‘Masal nesirle söylenmiş ve dinleyicileri inandırmak gibi bir iddiası olmayan tamamı ile hayal ürünü olan mensur bir türdür’

5

Hiç şüphesiz yukarıdaki tariflerin hepsinde doğru olan taraflar olduğu gibi eksik kalan yönler de vardır

Biz bu açıklamaları da göz önüne alarak masalları şu şekilde tarif etmeyi uygun bulduk: ‘Genellikle özel kişiler tarafından kendisine mahsus (olağanüstü) zaman mekan ve şahıs kadrosu içinde yaşanılan hayatla hayal edilen hayatın sistemli bir şekilde ifade edildiği klişe sözlerle başlayıp yine klişe sözlerle biten hayal ürünü sözlü anlatım türüdür’ ”

1 Saim Sakaoğlu Gümüyhane Masalları Metin Toplama ve Tahlil Ankara 1973 5

2 Pertev Naili Boratav 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı İstanbul 1982 75

3 Şükrü Elçin Halk Edebiyatına Giriş Ankara 1986 369

4 Bilge Seyidoğlu Masal Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 6

cilt İstanbul 1986 149-153

5 Ali Berat Alptekin Taşeli Platosu Masallarında Motif ve Tip Araştırması Erzurum 1982 7 (yayımlanmamış doktora tezi

)

(Doç

Dr

Esma Şimşek Yukarı Çukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması cilt 1 )

FABL Nedir?

Hayvanlar ya da cansız varlıklar arasında geçen bir olayı çoklukla manzum olarak anlatan ve öğüt veren yazılara fabl denir

Fabl türü eğitim ve öğretimde çokça kullanılır

Konu oldukça kısadır

Kahramanlar insan karakter ve davranışlarına sahip hayvan bitki ve cansız varlıklardır

Eski Türk Edebiyatında kıssadan hisse adı verilen bu türün örneklerine Sadi’nin Bostan ve Gülistan ve Mevlana’nın Mesnevisinde de çokça rastlanır

Eski Edebiyatımızda fabl türünün en bilinen eseri 15

Yüzyıl şairi Şeyhî’nin Harname isimli eseridir

Dünya Edebiyatında bu türün tanınmış isimleri Ezop ve Lafonten’dir (La Fontaine)

Hint yazarı Beydaba’nın fabl türündeki önemli ve tanınmış eseri Kelile ve Dimne’dir

Edebiyatımızda Tanzimat döneminde Şinasi önce Lafonten’den tercümeler yapmış sonra kendisi de fabl türü eserler ortaya koymuştur

Orhan Veli Kanık ve Sabahattin Eyüboğlu’nun Lafonten’den yaptığı tercümeler de önemlidir

Günümüzde özellikle çocuklara yönelik eser veren yazar ve şairlerimiz fabl türüyle birbirinden güzel ürünler ortaya koymaktadırlar

Sitemizde fabl türü ile ilgili örnekleri okuyabilirsiniz

M

R

Selimoğlu

ÖRNEK FABL

LEYLEĞİN AKLI

Güvercinin biri yüksek bir hurma ağacına yuva yapmıştı

Orada yumurtluyor yavrularını orada besliyordu

Güvercinin böyle yüksek bir ağaçta yavru beslemesi çok zor oluyordu

Hayvancağız yavrular yavrulamaz bir tilki geliyor güvercini korkutuyordu:

-Ya yavrularını aşağı at ya da ağaca tırmanıp hepsini yok edeceğim diyordu

Güvercin korkudan tir tir titriyor yavrularını aşağı atıyordu

Tilki de afiyetle onları yiyordu

Güvercin yine yumurtlamış korku içinde yuvasında büzülüp kalmıştı

O sırada bir leylek gelerek güvercine selam verdi hatırını sordu

Üzüntülü olduğunu görünce bunun sebebini sordu

Güvercin olanları aynen anlattı

Bunun üzerine leylek:

-Bak sana bir akıl öğreteyim

Tilki yine gelirse dersin ki ben artık sana yavrularımı atmayacağım

Çıkabilirsen çık al

Beni ele geçiremezsin

Ben uçar kurtulurum ancak yavrularımı alabilirsin

Bu sözleri söyledikten sonra leylek uçup gitti

Bir su kıyısına kondu

Tilki yeniden hurma ağacının altına geldi

Bağırıp çağırdı

Güvercinden yavrularını istemeye kalkıştı

Güvercin leyleğin kendisine söylediği sözleri tilkiye söyledi

Tilki:

-İyi ama dedi bu aklı sana kim öğretti?

Güvercin:

-Kim olacak leylek

-Ben ona şimdi kim olduğumu göstereyim de anlasın dedi

Irmak kıyısına koştu

Leyleği görünce ona yaklaştı

-Leylek dedi

Söyle bakayım rüzgâr sağdan eserse ne yaparsın soldan eserse ne yaparsın başını hangi yöne çevirirsin?

Leylek:

-Sağdan eserse başımı sola soldan eserse sağa çeviririm

Tilki:

-Ya dört yönden rüzgâr eserse?

Leylek:

-O zaman başımı kanatlarımın arasına alırım

Tilki:

-Bu işi nasıl yaparsın? İnanmam doğrusu

Böylesini hiç görmedim

Siz kuşlar öteki hayvanlardan daha akıllısınız herhalde

Leylek tilkinin bu konuşmasından çok memnun kalmıştı

-Bak yapayım da bir kere de sen gör

Leylek başını kanatlarının arasına aldı

Tilki hemen leyleğin üzerine atıldı

Leyleği boğdu

Tilki:

-Ey kendinin düşmanı dedi

Güvercine akıl veriyorsun da kendin neden akıllı olmuyorsun? Bak düşmanın seni avladı

R

Selimoğlu

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Masal Ve Fabl Arasındaki Benzerlikler Masal ve fabl arasındaki benzerlikler En belirgin fak: Fablda sadece konuşan hayvanlar ve doğa üstü yaratıklar varken masal konuyu ve karakterleri daha geniş bir açıdan ele alır Masal nedir? “Hayal dünyamızı süsleyen bizi gerçek hayattan alarak rüyalar alemine götüren dertlerimizi sıkıntılarımızı bir an da olsa unutturan masalların mazisi oldukça eskidir Masal derlemelerimiz sırasında hangi kaynak şahsımıza ‘Bu masalı kimden dinledin’ diye sorduysak hepsi de ‘büyüklerimizden annemden babamdan dedemden ninemden’ gibi cevaplar vermiştir Eğer büyükler/anneler/babalar … hayatta olsaydı herhalde onlar da aynı cevapları verecekti ve bu durum bir zincirleme şeklinde bilemediğimiz bir zamana doğru uzayıp gidecektir İşte geçmişi çok eskilere dayanan masallarla ilgili olarak başta sözlükler olmak üzere Türk ve yabancı araştırıcılar değişik tarifler yapmaktadır Saim Sakaoğlu Gümüşhane Masalları Metin Toplama ve Tahlil adlı eserinde o zamana kadar yapılan en önemli masal tariflerini verdikten sonra kendisi de ‘Kahramanlarından bazıları hayvanlar ve tabiatüstü varlıklar olan olayları masal ülkesinde cereyan eden hayal mahsulü olduğu halde dinleyicileri inandırabilen bir sözlü anlatım türüdür’ der1 Pertev Naili Boratav ise masalı şu şekilde tarif etmektedir: ‘Nesirle söylenmiş dinlik ve büyülük inanışlarından ve törelerden bağımsız tamamıyla hayal ürünü gerçekle ilgisiz ve anlattıklarına inandırmak iddiası olmayan kısa bir anlatı’2 Şükrü Elçin de Halk Edebiyatına Giriş adlı eserinde masallardan bahsederken ‘… İşte böyle bir zaman içinde köklü geleneğe bağlı kolektif karakter taşıyan ‘hayali-gerçek’ ‘mücerret (soyut bn)-müşahhas (teşhis edilmiş tanınmış bn)’ ‘maddi-manevi’ birtakım konu macera vak’a problem motif ve unsurlar nesir diliyle vakit geçirmek insanları eğlendirirken terbiye etmek düşüncesinden hareketle hususi bir üslupla anlatılır veya yazılır’ der3 Yine masal konusu üzerinde çalışmış olan bilge Seyidoğlu ise Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi için hazırlamış olduğu ‘masal’ maddesinde şöyle der: ‘Masal kelimesi ile halk arasında yüzyıllardan beri anlatılmakta olan ve içinde olağanüstü kişilerin olağanüstü olayların bulunduğu ‘bir varmış bir yokmuş’ gibi klişe bir anlatımla başlayan belli bir uzunluğu olan sonunda ‘yedi içti muratlarına erdiler’ yahut ‘onlar erdi muratlarına biz çıkalım kerevetine gökten üç elma düştü biri anlatana biri dinleyene biri de bana’ gibi belirli sözlerle sona eren zaman ve yer kavramlarıyla kayıtlı olmayan bir sözlü anlatım türü kastedilmektedir’4 Taşeli Platosu Masallarında Motif ve Tip Araştırması adlı bir doktora tezi hazırlayan Ali Berat Alptekin de çalışmasının önsözünde masalı şöyle tarif eder: ‘Masal nesirle söylenmiş ve dinleyicileri inandırmak gibi bir iddiası olmayan tamamı ile hayal ürünü olan mensur bir türdür’5 Hiç şüphesiz yukarıdaki tariflerin hepsinde doğru olan taraflar olduğu gibi eksik kalan yönler de vardır Biz bu açıklamaları da göz önüne alarak masalları şu şekilde tarif etmeyi uygun bulduk: ‘Genellikle özel kişiler tarafından kendisine mahsus (olağanüstü) zaman mekan ve şahıs kadrosu içinde yaşanılan hayatla hayal edilen hayatın sistemli bir şekilde ifade edildiği klişe sözlerle başlayıp yine klişe sözlerle biten hayal ürünü sözlü anlatım türüdür’ ” 1 Saim Sakaoğlu Gümüyhane Masalları Metin Toplama ve Tahlil Ankara 1973 5 2 Pertev Naili Boratav 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı İstanbul 1982 75 3 Şükrü Elçin Halk Edebiyatına Giriş Ankara 1986 369 4 Bilge Seyidoğlu Masal Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 6cilt İstanbul 1986 149-153 5 Ali Berat Alptekin Taşeli Platosu Masallarında Motif ve Tip Araştırması Erzurum 1982 7 (yayımlanmamış doktora tezi) (DoçDrEsma Şimşek Yukarı Çukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması cilt 1 ) FABL Nedir? Hayvanlar ya da cansız varlıklar arasında geçen bir olayı çoklukla manzum olarak anlatan ve öğüt veren yazılara fabl denir Fabl türü eğitim ve öğretimde çokça kullanılır Konu oldukça kısadır Kahramanlar insan karakter ve davranışlarına sahip hayvan bitki ve cansız varlıklardır Eski Türk Edebiyatında kıssadan hisse adı verilen bu türün örneklerine Sadi’nin Bostan ve Gülistan ve Mevlana’nın Mesnevisinde de çokça rastlanır Eski Edebiyatımızda fabl türünün en bilinen eseri 15 Yüzyıl şairi Şeyhî’nin Harname isimli eseridir Dünya Edebiyatında bu türün tanınmış isimleri Ezop ve Lafonten’dir (La Fontaine) Hint yazarı Beydaba’nın fabl türündeki önemli ve tanınmış eseri Kelile ve Dimne’dir Edebiyatımızda Tanzimat döneminde Şinasi önce Lafonten’den tercümeler yapmış sonra kendisi de fabl türü eserler ortaya koymuştur Orhan Veli Kanık ve Sabahattin Eyüboğlu’nun Lafonten’den yaptığı tercümeler de önemlidir Günümüzde özellikle çocuklara yönelik eser veren yazar ve şairlerimiz fabl türüyle birbirinden güzel ürünler ortaya koymaktadırlar Sitemizde fabl türü ile ilgili örnekleri okuyabilirsiniz MRSelimoğlu ÖRNEK FABL LEYLEĞİN AKLI Güvercinin biri yüksek bir hurma ağacına yuva yapmıştı Orada yumurtluyor yavrularını orada besliyordu Güvercinin böyle yüksek bir ağaçta yavru beslemesi çok zor oluyordu Hayvancağız yavrular yavrulamaz bir tilki geliyor güvercini korkutuyordu: -Ya yavrularını aşağı at ya da ağaca tırmanıp hepsini yok edeceğim diyordu Güvercin korkudan tir tir titriyor yavrularını aşağı atıyordu Tilki de afiyetle onları yiyordu Güvercin yine yumurtlamış korku içinde yuvasında büzülüp kalmıştı O sırada bir leylek gelerek güvercine selam verdi hatırını sordu Üzüntülü olduğunu görünce bunun sebebini sordu Güvercin olanları aynen anlattı Bunun üzerine leylek: -Bak sana bir akıl öğreteyim Tilki yine gelirse dersin ki ben artık sana yavrularımı atmayacağım Çıkabilirsen çık al Beni ele geçiremezsin Ben uçar kurtulurum ancak yavrularımı alabilirsin Bu sözleri söyledikten sonra leylek uçup gitti Bir su kıyısına kondu Tilki yeniden hurma ağacının altına geldi Bağırıp çağırdı Güvercinden yavrularını istemeye kalkıştı Güvercin leyleğin kendisine söylediği sözleri tilkiye söyledi Tilki: -İyi ama dedi bu aklı sana kim öğretti? Güvercin: -Kim olacak leylek -Ben ona şimdi kim olduğumu göstereyim de anlasın dedi Irmak kıyısına koştu Leyleği görünce ona yaklaştı -Leylek dedi Söyle bakayım rüzgâr sağdan eserse ne yaparsın soldan eserse ne yaparsın başını hangi yöne çevirirsin? Leylek: -Sağdan eserse başımı sola soldan eserse sağa çeviririm Tilki: -Ya dört yönden rüzgâr eserse? Leylek: -O zaman başımı kanatlarımın arasına alırım Tilki: -Bu işi nasıl yaparsın? İnanmam doğrusu Böylesini hiç görmedim Siz kuşlar öteki hayvanlardan daha akıllısınız herhalde Leylek tilkinin bu konuşmasından çok memnun kalmıştı -Bak yapayım da bir kere de sen gör Leylek başını kanatlarının arasına aldı Tilki hemen leyleğin üzerine atıldı Leyleği boğdu Tilki: -Ey kendinin düşmanı dedi Güvercine akıl veriyorsun da kendin neden akıllı olmuyorsun? Bak düşmanın seni avladı RSelimoğlu