Halk Hikayesi Ve Modern Hikaye Arasındaki Farklar

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Halk hikayesi ve modern hikaye arasındaki farklar

Diğer öykü çeşitlerinden farklı olarak insanların her gün gördükleri fakat düşünemedikleri bazı durumların gerisindeki gerçekleri hayaller ve bir takım olağanüstülüklerle gösteren hikâyelerdir

Hikâyede bir tür olarak 1920'lerde ilk defa batıda görülen bu anlayışın en güçlü temsilcisi Fransız Kafka'dır Bizdeki ilk temsilcisi Haldun Taner'dir

Genellikle büyük şehirlerdeki yozlaşmış tipleri sosyal ve toplumsal bozuklukları felsefi bir yaklaşımla ince bir yergi ve yer yer alay katarak irdeler biçimde gözler önüne serer

Öykülerromanlara göre daha kısadır

Kahramanları bir ya da birkaç kişiden meydana gelir

Öykü kahramanlarının kişilikleri derinliğine incelenmez

Hayatlarının tamamı yerine kısa bir bölümü anlatılır

Tek bir olay etrafında gelişir

Öykülerin serim (giriş)düğüm (gelişme) ve çözüm (sonuç) olmak üzere üç temel unsur üzerine kurulmuştur

Öykü konusu bulmak için iyi bir gözlemci olmak ve çevrede görülenler üzerinde kısaca düşünmek yeterli olacaktır

Önemli olan ilgi uyandıracak konuları seçmektir

Bunun için seçilen öykü konusunun ayrıntılarınaheyecan ve ilgi uyandırmasına dikkat etmek gerekir

Bu da ayrıntıların yerinde ve yeterince verilmesine bağlıdır

Ayrıca nakledilen olayın kimin ağzından ve dikkatiyle verilmesi de önemlidir

Olaybir mektupbir anı defteri türünde ise birinci şahsın ağzındanyerine göre ikinci ve üçüncü şahıs ağzından verilebilir

Olay ilerledikçe olayda yer alan kişilerin tanıtılmasına geçilir

Tasvirler ya konuşmaları vasıtasıyla ya da yeri geldikçe yapılır

Yine öykü kişilerinin düşünceleri konuşturularak açıklanır

Yani çözümleme yapılır

Söz gelişi iki arkadaş yıllar sonra karşılaşsınlar

Davranışlarısevinç çığlıkları atmalarıheyecanlı konuşmalarıeski anıları tazelemeleri yazıda ayrıntılı olarak verilmelidir

Yahut bir manzaranın kişide bıraktığı tesir;intibarenkgörünümduygu yoğunluğu bakımından verilmelidir

Bu durumlardavranış ve konuşmalarla verilirse de kimi zaman yazarın açıklamasını gerektirir

Ayrıca çözümlemeolayın akışını engelleyecek tarzda yoğun ve fazla olmamalıdır

Öykülerin başlangıçları birbirinden farklı olabilir

Ya yaşanılan yerin tasviri ileya kişilerin tanıtılması ile ya onların birbirleriyle olan ilişkilerinin verilmesi ileya da çatışmaya konu olan olayın anlatılması ile başlanır

Kimi zaman da kişiler ve onların ilişki içinde bulundukları kimselerin hayatlarından bölümler sunulur

Böylece öykü ortasından başlanırsonra başa dönülür

Kimi zaman ise öykü diyalogla başlar

Konuşmalar vasıtasıyla mekan ve kişiler hakkında kısa bir açıklama yapılır ki buna dramatik metot adını veriyoruz

Ya da konu bir olayın dramatizasyonu yahut anlatımıyla başlarolay zincirleri birbirine eklenerek temel olay çevresinde bir halka oluştururlar ve nihayet bir olay ile sona erer

Başlangıçta verilen olaybir denge üzerine kurulmuştur

Sonra bu denge asli kişinin aleyhine bozulurbirtakım mücadeleler sonunda yeni bir denge kurulur ama bu yeni dengede asli kişinin konumubaşlangıçtaki durumundan tamamen farklı olur

Öyküyü monotonluktan kurtarmak için aynı olayı farklı kişiler ağzından nakletmek de mümkündür

Bazen bir olayda yer alan ve olaya tanık olan ikinci dereceden önemsiz bir kişinin ağzından da nakledilebilir

Verilen bilgilerin anlatımının kültür seviyesisöyleyiş tarzıbilgi ve görgüsü de öykü ederken dikkate alınmalıdır

Öykülerde olayın sunuş biçimi kadarolayın ne zamannerede geçtiği de önemlidir

Olayın geçtiği yere mekan denir

Mekanda gereksiz tanıtımlar yerine olayın oluşundaki önemine göre belirgin ve ayırıcı vasıfları verilmelidir

Öyküde kişi yahut kişilerin tanıtımı olayın akışı durdurularak ayrı ayrı değildiyaloglar içinde verilmelidir

Zira diyaloglar öyküyü tekdüzelikten kurtarır ve okuyanların ilgisini çeker

Ancak diyaloglar da “dedim””dedi” gibi tekdüze konuşmalardan ziyade konuşmanın ruh halini ve hareketlerini verecek nitelikte olmalıdır

Başarılı öykü yazarları sonuç bölümüne okuru hazırlarlar

Sonuç bu yüzden pek sürpriz olmaz

Konu iyi hazırlanmış ve planlanmışsa sonuç bir sürprizle değilolayların ve konuşmaların tabii bir sonucu olarak ortaya çıkar

Öykü umulmadık bir olay ile bitecekse yine okur buna hazırlanmalıdır

Kimi zaman olay bittikten sonra okur öykü kişilerinin ne olacağını düşünmeye terk edilir

Hatta kimi zaman sorularla sona erer

Kimi öykü yazarları öykülerini bir sonuca bağlarken;kimileri hayatın akışını ve bütün olayların sürekli yaşandığı intibaını vermek içinöykünün başlangıcını ve sonunu vermemeyi yeğlerler

Hayatın bir noktasından kesit halinde alınan olay bittikten sonra da hayat devam eder

Edebiyatımıza Batı edebiyatından geçen öykü zaman zaman geleneksel anlatma formu içinde yer alan kıssa ile karıştırılmaktadır

İç ve dış gözlem yapılmadan anlatılansadece insanlara faydalı bir ders çıkarma amacı taşıyan böyle kısa öyküleregeleneksel kültürümüzde kıssa adı verilmektedir

Geleneksel öykücülük ve kıssa kültürümüzün en belirgin özelliğiolayın geçtiği yer ve zamana önem verilmemesidir

Bu tür öykülerde ağırlık kazanan tek şeyolay ve bu olaydan insanlara faydalı olacak bir ders çıkarmaktır

Modern tarzda yazılmış öykülerde ise iç ve dış gözlemlerden yararlanılır;kişizaman ve yer tasvirleri önem taşır

Kıssalarbu yönleriyle de modern öykülerden ayrılırlar

Öykülerkonularını yazarın tasarladığı bir olaydan aldığı gibianılara da dayanabilir

Bu tür öykülere anı öyküöykülerin manzume şeklinde yazılmış olanlarına ise manzum öykü adı verilir

Hikâyelerde düşündürmekten çok duygulandırmak ve heyecanlandırmak esastır

Hikâyeler gerçek ya da düş ürünü bir olayı kısa şekilde anlatır

Kısa oluşu yalın bir olay örgüsüne sahip olması genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesiyle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır

Hikâyeler Batı'da romanla aşağı yukarı aynı dönemde oluşmaya başlamıştır

Özelikle Realizm döneminde hikâye türü başlı başına bir tür olarak yetkinlik kazanmıştır

Hikâye anlatım olarak romana benzer; ama aslında onun romandan çok farklı yanları vardır:

• Hikâye türü romandan daha kısadır

• Hikâyede temel öğe olaydır

Romanda ise temel öğe karakter yani kişidir

Hikâyeler olay üzerine kurulur romanlar ise kişi üzerine kurulur

• Hikâyede tek olay bulunmasına karşılık romanda birbirine bağlı olaylar zinciri vardır

Romandaki olaylardan her biri hikâyeye konu olabilir

• Hikâyede kahramanların tanıtımında ayrıntıya girilmez kahramanlar her yönüyle tanıtılmaz

Romanlarda ise kahramanlar ayrıntılı bir biçim-de hemen her yönüyle tanıtılır

Romandan farklı olarak hikâyede kişiler sadece olayla ilgili yönleriyle anlatılır

Bu yüzden hikâyelerdeki kişiler bir karakter olarak karşımıza çıkmaz

• Öyküde olayın geçtiği yer (çevre) sınırlıdır ve ayrıntılı olarak anlatılmaz

Romanlarda olaylar çok olduğu için olayların geçtiği çevre de geniştir

Bu çevreler çok ayrıntılı olarak anlatılır

• Hikâyeler kısa olduğu için anlatım yalın anlaşılır ve özlüdür

Romanlarda ise anlatım daha ağır ve sanatlıdır

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Halk Hikayesi Ve Modern Hikaye Arasındaki Farklar Halk hikayesi ve modern hikaye arasındaki farklar Diğer öykü çeşitlerinden farklı olarak insanların her gün gördükleri fakat düşünemedikleri bazı durumların gerisindeki gerçekleri hayaller ve bir takım olağanüstülüklerle gösteren hikâyelerdir Hikâyede bir tür olarak 1920'lerde ilk defa batıda görülen bu anlayışın en güçlü temsilcisi Fransız Kafka'dır Bizdeki ilk temsilcisi Haldun Taner'dir Genellikle büyük şehirlerdeki yozlaşmış tipleri sosyal ve toplumsal bozuklukları felsefi bir yaklaşımla ince bir yergi ve yer yer alay katarak irdeler biçimde gözler önüne serer Öykülerromanlara göre daha kısadırKahramanları bir ya da birkaç kişiden meydana gelirÖykü kahramanlarının kişilikleri derinliğine incelenmezHayatlarının tamamı yerine kısa bir bölümü anlatılırTek bir olay etrafında gelişir Öykülerin serim (giriş)düğüm (gelişme) ve çözüm (sonuç) olmak üzere üç temel unsur üzerine kurulmuştur Öykü konusu bulmak için iyi bir gözlemci olmak ve çevrede görülenler üzerinde kısaca düşünmek yeterli olacaktırÖnemli olan ilgi uyandıracak konuları seçmektirBunun için seçilen öykü konusunun ayrıntılarınaheyecan ve ilgi uyandırmasına dikkat etmek gerekirBu da ayrıntıların yerinde ve yeterince verilmesine bağlıdırAyrıca nakledilen olayın kimin ağzından ve dikkatiyle verilmesi de önemlidirOlaybir mektupbir anı defteri türünde ise birinci şahsın ağzındanyerine göre ikinci ve üçüncü şahıs ağzından verilebilir Olay ilerledikçe olayda yer alan kişilerin tanıtılmasına geçilirTasvirler ya konuşmaları vasıtasıyla ya da yeri geldikçe yapılırYine öykü kişilerinin düşünceleri konuşturularak açıklanırYani çözümleme yapılırSöz gelişi iki arkadaş yıllar sonra karşılaşsınlarDavranışlarısevinç çığlıkları atmalarıheyecanlı konuşmalarıeski anıları tazelemeleri yazıda ayrıntılı olarak verilmelidirYahut bir manzaranın kişide bıraktığı tesir;intibarenkgörünümduygu yoğunluğu bakımından verilmelidirBu durumlardavranış ve konuşmalarla verilirse de kimi zaman yazarın açıklamasını gerektirirAyrıca çözümlemeolayın akışını engelleyecek tarzda yoğun ve fazla olmamalıdır Öykülerin başlangıçları birbirinden farklı olabilirYa yaşanılan yerin tasviri ileya kişilerin tanıtılması ile ya onların birbirleriyle olan ilişkilerinin verilmesi ileya da çatışmaya konu olan olayın anlatılması ile başlanırKimi zaman da kişiler ve onların ilişki içinde bulundukları kimselerin hayatlarından bölümler sunulurBöylece öykü ortasından başlanırsonra başa dönülürKimi zaman ise öykü diyalogla başlarKonuşmalar vasıtasıyla mekan ve kişiler hakkında kısa bir açıklama yapılır ki buna dramatik metot adını veriyoruzYa da konu bir olayın dramatizasyonu yahut anlatımıyla başlarolay zincirleri birbirine eklenerek temel olay çevresinde bir halka oluştururlar ve nihayet bir olay ile sona ererBaşlangıçta verilen olaybir denge üzerine kurulmuşturSonra bu denge asli kişinin aleyhine bozulurbirtakım mücadeleler sonunda yeni bir denge kurulur ama bu yeni dengede asli kişinin konumubaşlangıçtaki durumundan tamamen farklı olur Öyküyü monotonluktan kurtarmak için aynı olayı farklı kişiler ağzından nakletmek de mümkündürBazen bir olayda yer alan ve olaya tanık olan ikinci dereceden önemsiz bir kişinin ağzından da nakledilebilirVerilen bilgilerin anlatımının kültür seviyesisöyleyiş tarzıbilgi ve görgüsü de öykü ederken dikkate alınmalıdır Öykülerde olayın sunuş biçimi kadarolayın ne zamannerede geçtiği de önemlidirOlayın geçtiği yere mekan denirMekanda gereksiz tanıtımlar yerine olayın oluşundaki önemine göre belirgin ve ayırıcı vasıfları verilmelidir Öyküde kişi yahut kişilerin tanıtımı olayın akışı durdurularak ayrı ayrı değildiyaloglar içinde verilmelidirZira diyaloglar öyküyü tekdüzelikten kurtarır ve okuyanların ilgisini çekerAncak diyaloglar da “dedim””dedi” gibi tekdüze konuşmalardan ziyade konuşmanın ruh halini ve hareketlerini verecek nitelikte olmalıdır Başarılı öykü yazarları sonuç bölümüne okuru hazırlarlarSonuç bu yüzden pek sürpriz olmazKonu iyi hazırlanmış ve planlanmışsa sonuç bir sürprizle değilolayların ve konuşmaların tabii bir sonucu olarak ortaya çıkar Öykü umulmadık bir olay ile bitecekse yine okur buna hazırlanmalıdırKimi zaman olay bittikten sonra okur öykü kişilerinin ne olacağını düşünmeye terk edilirHatta kimi zaman sorularla sona erer Kimi öykü yazarları öykülerini bir sonuca bağlarken;kimileri hayatın akışını ve bütün olayların sürekli yaşandığı intibaını vermek içinöykünün başlangıcını ve sonunu vermemeyi yeğlerlerHayatın bir noktasından kesit halinde alınan olay bittikten sonra da hayat devam eder Edebiyatımıza Batı edebiyatından geçen öykü zaman zaman geleneksel anlatma formu içinde yer alan kıssa ile karıştırılmaktadırİç ve dış gözlem yapılmadan anlatılansadece insanlara faydalı bir ders çıkarma amacı taşıyan böyle kısa öyküleregeleneksel kültürümüzde kıssa adı verilmektedirGeleneksel öykücülük ve kıssa kültürümüzün en belirgin özelliğiolayın geçtiği yer ve zamana önem verilmemesidirBu tür öykülerde ağırlık kazanan tek şeyolay ve bu olaydan insanlara faydalı olacak bir ders çıkarmaktırModern tarzda yazılmış öykülerde ise iç ve dış gözlemlerden yararlanılır;kişizaman ve yer tasvirleri önem taşırKıssalarbu yönleriyle de modern öykülerden ayrılırlar Öykülerkonularını yazarın tasarladığı bir olaydan aldığı gibianılara da dayanabilirBu tür öykülere anı öyküöykülerin manzume şeklinde yazılmış olanlarına ise manzum öykü adı verilir Hikâyelerde düşündürmekten çok duygulandırmak ve heyecanlandırmak esastır Hikâyeler gerçek ya da düş ürünü bir olayı kısa şekilde anlatır Kısa oluşu yalın bir olay örgüsüne sahip olması genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesiyle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır Hikâyeler Batı'da romanla aşağı yukarı aynı dönemde oluşmaya başlamıştır Özelikle Realizm döneminde hikâye türü başlı başına bir tür olarak yetkinlik kazanmıştır Hikâye anlatım olarak romana benzer; ama aslında onun romandan çok farklı yanları vardır: • Hikâye türü romandan daha kısadır • Hikâyede temel öğe olaydır Romanda ise temel öğe karakter yani kişidir Hikâyeler olay üzerine kurulur romanlar ise kişi üzerine kurulur • Hikâyede tek olay bulunmasına karşılık romanda birbirine bağlı olaylar zinciri vardır Romandaki olaylardan her biri hikâyeye konu olabilir • Hikâyede kahramanların tanıtımında ayrıntıya girilmez kahramanlar her yönüyle tanıtılmaz Romanlarda ise kahramanlar ayrıntılı bir biçim-de hemen her yönüyle tanıtılır Romandan farklı olarak hikâyede kişiler sadece olayla ilgili yönleriyle anlatılır Bu yüzden hikâyelerdeki kişiler bir karakter olarak karşımıza çıkmaz • Öyküde olayın geçtiği yer (çevre) sınırlıdır ve ayrıntılı olarak anlatılmaz Romanlarda olaylar çok olduğu için olayların geçtiği çevre de geniştir Bu çevreler çok ayrıntılı olarak anlatılır • Hikâyeler kısa olduğu için anlatım yalın anlaşılır ve özlüdür Romanlarda ise anlatım daha ağır ve sanatlıdır