|
Prof. Dr. Sinsi
|
A Dan Z Ye Otomobil Sözlüğü Teknik Bilgiler
L
L tipi motor:
Supabları silindir bloğunda bulunan bir motor tipidir
Lastik:
Otomobil tekerleği şeklinde yapılmış dış ve boru şeklinde yapılmış iç lastikten oluşur Otomobilin gidişini ve yaylanmasını sağlar
Layner:
Bakır, çelik veya benzeri madenden yapılmış ince madeni levhadır Yatak keplerinde, yatak boşluklarını artırmak için kullanılabilir
Lamine ön cam: içinde plastik özlü lamine tabaka bulunan ve kırılma anında parçalarının dağılarak yolcu bölümüne geçmesini önleyen cam türüdür Bu tip camlar, ayni zamanda aracın iç kısmini sıcaktan, sürücünün gözlerini ise günesin kuvvetli ısınlarından karamak amacıyla renkli bir tabakaya da sahiptirler
Lehimleme:
Metal parçalarını lehim, temizleyici ve ısı ile birleştirme işlemidir
Lepleme:
Supabları yuvasında ileri geri çevirerek alıştırma metodudur Bu metodu fabrikalar son zamanlarda tavsiye etmiyorlar
Lokma anahtar:
İki ağızlı anahtarın aksine, cıvata ve somunun başını bütün köşelerinden tamamen kavrayan bir anahtardır
LPG: Likit, sıvılaştırılmış petrol gazının kısaltmasıdır
M
Madeni vuruntu:
Motor silindirlerinde detonasyon nedeniyle oluşan madeni vuruntudur
Malafa:
Parçaları aynı eksende tutmaya ve tornada işlemeye yarayan belirli ölçülerle yapılmış bir mildir
Mantar tipi supab:
Otomobil motorlarında yaygın olarak kullanılan, mantar biçiminde supabtır
Marş motoru:
Motoru ilk harekete geçirebilmek için döndüren bir elektrik motorudur
Matkap:
Silindirik bir parçadır Üzerinde helisel kanallarla, malzeme üzerinden malzemeyi kesecek bir kesici ucu vardır Delgi işlerinde kullanılır Matkabı çeviren cihaza da elbreyizi, elektrikli elbreyizi veya matkap tezgahı denir
Manuel Şanzuman: Vites değiştirme işlemlerinin tamamen sürücünün kontrolü altında olduğu şanzuman sistemidir Tekerleklere iletilecek motor gücünün miktarlarını daha iyi ayarlamak, yakıt tasarrufu sağlamak, aracin performansını daha iyi kontrol etmek açısından avantajlı olduğu yönleri bulunur Son zamanlarda üretilen otomatik şanzımanlara, tıpkı manuel şanzıman gibi sürücünün kontrol edebildiği, ancak debriyajın kullanılmadığı seçenekler de eklenmektedir
Motor yağı: Motor içindeki parçaların sürtünmelerini azaltarak, bu parçaların ömrünü uzatan veya motor içinde sürtünmeden doğan sıcaklığın artmasını engelleyen petrol bazlı sıvıdır Sıcaklıkla birlikte özelliğini yitirmeye başlayan motor yağı, motor parçaları üzerindeki koruyuculuğunu kaybedeceğinden, parçaların da ömrünü kısaltabilmekte, motorun hararetinin artmasına neden olabilmektedir Sentetik olarak üretilmiş çeşitleri de bulunmaktadır
Mekanik verim:
Motor fren beygir gücünün iç güce oranıdır
Mekanizma düzen:
Bir sistemi meydana getirmek için birbirleriyle ilgili parçaların meydana getirdiği, çalışan nesnedir
Mengene:
Üzerinde çalışan parçayı bağlamaya yarayan alettir
Merkez pompası:
Hidrolik yağı doldurulmuş silindirdir
Metal kaplama:
Hazırlanmış bir madeni yüzey üzerine eritilmiş metal püskürtme işlemidir
Metalin yorulması:
Tekrarlanan etki sonucu meydana gelen bir metal arızasıdır ve sonunda metalin çatlamasına neden olur
Mikrometre:
Parçaların kalınlığını, dış ve iç çaplarını hassas olarak ölçen bir ölçü aletidir
Motor:
Yakıtı yakarak güç elde eden makinadır Güç kaynağı da denir
Motor ayarı:
Çeşitli motor kısımlarını kontrol ve ayar ederek motoru en iyi şekilde çalışacak duruma getirme işlemidir
N
NASCAR: Açılımı, National Association of Stock Car Auto Racing'dir Amerika'da büyük ilgiyle izlenen ve güçleri 800 - 850 beygir arasında değişen motorlarla donatılmış araçların özel pistlerde kullanılmasıyla yapılan yarışları düzenler ilk baslarda bu yarışlara katılan araçlar, hurda otomobillerin motorlarının güçlendirilmesiyle ortaya çıkarılıyordu şimdilerde ise bu araçlarda kullanılan karoseriler, fabrikalar tarafından özel olarak geliştirilip, imal ediliyor Motorlar ise, özel olarak geliştiriliyor
Normal benzin: Daha düşük oktanlı, ancak daha fazla kursun içeren benzin türüdür Genellikle karbüratörlü araçlarda kullanılmakta
O
Oktan:
Motor yakıtının vuruntuya dayanma yeteneğinin ölçüsüdür
Otto çevrimi:
Bulucusu Dr Nikolaus Otto'nun adına mal edilerek emme, sıkıştırma, güç ve egzoz zamanlarından meydana gelen ve benzin motorlarında kullanılan çevrime verilen isimdir
Oval taşlanmış:
Oval şeklindeki pistonu tanımlar Bu şekilde taşlama piston ısındığında, genleşmesine imkan verir Piston ısındığı zaman, silindirik şekil aldığı kabul edilir
Oval taşlanmış piston:
Hafif oval olarak tasarlanmış bir pistondur Isı karşısında genleştiği zaman tam dairesel bir şekil alır
P
Pafta:
Özel kesici bir alettir Silindirik parçalar üzerine vida dişi açmaya yarar
Piston eteği:
Pistonun alt kısmıdır
Piston mengenesi:
Piston tutmak için özel bir mengenedir Yuvarlak ağızlı olan bu mengene ile, piston hasara uğramadan tutulabilir
Piston pimi:
Pistonla biyeli birbirine birleştiren silindirik parçadır
Piston pimi burcu:
Biyel ayağında ve piston pim yuvasında, piston pimini yataklandıran burçtur
Piston vuruntusu:
Silindirine göre fazla aşınmış pistonun, silindir yuvalarına çarpmasıyla meydana gelen boğuk vuruntudur
Pitman kolu:
Sektör dişli mili ile, tekerleklere hareket ileten yön çubuğunu birbirine birleştiren koldur Direksiyon hareketini tekerleklere geçirebilmesi için, ileri-geri hareket eder
Port:
Motorda supabların bulunduğu yerdeki deliktir Hava-yakıt karışımı ve yanmış gazlar portlardan geçer
Presleme geçme:
Piston pimi ve burcu gibi parçaların sıkı olarak alıştırılmasıdır Örneğin pim yerine presle takılır
Proni freni:
Motorun çıkış gücünü ölçen bir cihazdır
Propan:
Bir tür LPG yakıtıdır Atmosferik basınçta -42 derecenin altında sıvı haldedir
PSİ:
İnç kare başına libre olarak basınç sıvı ve gaz basınçlarını ifade etmek için kullanılır
R
Rölanti devresi:
Karbüratörde, motor rölantide çalışırken karışım sağlayan devredir
Rölanti devri:
Gaz kelebeği serbest durumdayken, motorun yüksüz ve boşta çalışma devridir
Radyatör:
Soğutma sisteminde, içeriden geçen suyu soğutur Radyatör motordan sıcak suyu alır ve soğuttuktan sonra motora gönderir
Rayba:
Üzerinde seri keskin bıçağı bulunan metal kesme aletidir Rayba ayarlanıp delik içinde döndürüldüğünde delik yüzeylerinden talaş kaldırılır
Regülatör:
Elektrik sisteminde dinamonun çıkış voltajını ve akımını kontrol ederek, dış devreyi aşırı voltajdan ve dinamoyu aşırı akımdan koruyan düzendir
Rotlar:
Direksiyon sisteminde, pitman kolunu tekerleklere birleştirirler
S
Silindir
Motorlarda gücü sağlayan hareketli parçalar olan pistonların yukarı aşağı (boxer motorlarda yatay yani sağa-sola) hareket ettiği silindir şeklindeki yuvalar Motora güç sağlayan işlem olan ateşleme için hava ve yakıt karışımı silindire verilir, burada buji tarafından ateşlenir ve oluşan patlamanın gücüyle silindirin içindeki hareketi ileten parça olan piston aşağıya itilir Aşağıya itilen piston da krank mili denilen ve diğer silindirlerdeki pistonların da bağlı olduğu bir mili döndürür Bu mil, vites kutusu (şanzıman) yoluyla gücü tekerleklere aktarır
Silindir Hacmi
Silindirin hacmi cc yani, santilitre (ayrıca santimetreküp -cm3- de denir) olarak belirtilir Bir motorun silindir hacmi 16 litre denildiğinde aslında bu yuvarlak bir rakamdır Gerçek rakam 1598 cc ya da 1580 cc gibi bir rakamdır Örneğin 4 silindirli bir motorda dört silindirin hacimleri toplamını gösterir Silindirin taban alanı ile strokunun, yani, geometrik olarak düşündüğümüzde bir silindirin taban alanı ile yüksekliğinin çarpılmasıyla bulunur Daha fazla tork elde etmek ya da daha yüksek devirli yapmak gibi amaçlarla motordaki silindirin çapı ve stroku daha büyük ya da daha küçük yapılmaktadır (hacim aynı kalarak)
Supap(Valf)
Otomobil terimlerinin çoğu gibi Fransızca'dan Türkçe'ye geçmiş bir kelimedir, daha çok supap olarak kullanılmaktadır İngilizce'den yapılan çeviriler nedeniyle bazıları tarafından aynı şeye valf de denmektedir Supap, silindirin üstünde yer alır ve açılıp kapanarak yakıt/hava karışımının silindire emilmesine ya da egzoz gazlarının silindirden atılmasına olanak tanır Bu nedenle emme supabı ve egzoz supabı olarak ikiye ayrılır 8V ve 16V gibi işaretler otomobilin kaç supaplı olduğunu gösterir Motorlar çoğunlukla dört silindirli olduğu için bu iki ifadeyi en sık görürüz 8V dört silindirli bir motorda 8 supap bulunduğunu yani her silindire iki supap düştüğünü (1 emme, 1 egzoz supabı) gösterir Dört silindirli motor için kullanılan 16V (ya da 16 supap) ifadesi ise o motorda silindir başına 4 supap (2 emme, 2 egzoz) bulunduğunu gösterir 24V ise altı silindirli bir motorda silindir başına 4 supap bulunduğunu gösteriyor Ayrıca, örneğin Citroen'in 4 silindirli 12 supaplı (silindir başına 3 supap, 2 emme, 1 egzoz) turbodizel motoru, son zamanlarda Volkswagen'de gördüğümüz 5 silindirli 20 supaplı motor (silindir başına dört supap) ve Ferrari'nin kullandığı silindir başına 5 supaplı motor (3 emme, 2 egzoz) gibi örnekler de vardır
Saplama:
İki tarafına diş açılmış, başsız cıvatadır
Segman ağız aralığı:
Segman silindire takıldığı zaman, ağızları arasında kalan boşluktur
Segman yuvası:
Segmanların takılabilmesi için, pistondan açılmış yuvalardır
Segmanlar:
Segmanlar pistondaki segman yuvalarına takılır Segmanlar iki çeşittir Kompresyon segmanları,yanma odasındaki kompresyonun kaçmasını önler ve yağ semanları da silindir duvarlarındaki fazla yağı sıyırarak yanma odasına çıkıp yanmasını önler
Sentil çakısı:
Kalınlıkları doğru olarak bilinen ve boşluk ölçülmesinde kullanılan metal şeritlerdir
Serbest pistonlu motor:
Bir silindirde, ortada bulunan bir yanma odasının iki tarafına karşılıklı olarak yerleştirilmiş, içe ve dışa hareket ederek çalışan bir çift pistonlu motordur
Ş
Şamandıra kabı:
Karbüratörde, hava boğazından geçen havaya gereken benzini sağlayan benzin kabıdır Karbüratörde yakıta depoluk eder
Şasi çevresi:
Motor ve karoseri ile tekerleklerin bağlanmasına yarayan, profil veya kanallı malzemeden yapılan madeni çerçevedir
Şasi:
Aracın önemli parçalarını kapsayan bir ünitedir Genellikle karoseri dışında, otomobilin bütün parçalarını kapsar
T
Taşlama taşı:
Metalleri taşlamak için kullanılan zımpara taşından yapılmış, yuvarlak taştır
Taşlayıcı:
Zımpara taşı yardımıyla, metaller üzerinden talaş kaldırılabilen makinadır
Tekerlek silindiri:
Hidrolik fren sisteminde tekerlek silindirleri, tekerleklerdeki fren tablasına takılır Merkez pompasından gelen hidrolik basıncı, tekerlek silindirindeki, tekerleklerdeki fren tablasına takılır Merkez pompasından gelen hidrolik basıncı, tekerlek silindirindeki pistonları etkileyerek fren pabuçlarını açar ve frenlemek için kampana iç yüzeyine temas ettirir
Tekleme:
Motorun bir veya birkaç silindirindeki ateşlemenin kusurlu veya ateşleme olmamasıdır
Tel:
Kurşun tetraetilin kısaltılmış şeklidir
Termik verim:
İç güç ile bu gücü elde etmek için sarf edilen yakıt enerjisinin oranıdır
Termostat:
Sıcaklık değişmesiyle çalışan bir parçadır Motor soğutma sisteminde ve ısı kontrol klapelerinde çeşitli termostatlar kullanılır
Testere:
Testere sapına takılıp çıkarılabilen bir kesme laması bulunan ve metallerin kesilmesinde kullanılan alettir
Titreşim damperi:
Krank milinin burulma titreşimlerini önlemek için, krank miline takılan bir parçadır
Tork anahtarı:
Cıvata ve somunlar sıkılırken uygulanan döndürme momentini gösteren, göstergeli özel bir anahtardır
Tork:
Döndürme veya burma çabasıdır Metre, kilogram veya pound-foot'la ölçülür
Torna:
Malzemeye şekil vermek için kullanılan bir makinadır Malzeme dönerken kalem malzemeye dayatılarak parçadan talaş kaldırır
Transistör:
Elektrik anahtarı gibi kullanılan bir elektronik düzendir Bazı ateşleme sistemlerinde platinlerin ömrünü artırmak için kullanılır
Türbulans:
Hava-yakıt karışımının silindirdeki hızlı dönüş hareketidir
U
Uçuculuk yeteneği:
Sıvının buharlaşma kolaylığının ölçülmesidir
Ü
Üniversal mafsal:
Güç aktarma organlarından olan kardan milinde, dönme açısını değiştirebilen birleştiricidir
Üst ölü nokta (ÜÖN):
Pistonun silindir içinde yukarıya doğru çıkarken, biyel ekseninin silindir ekseni ile paralel hale geldiği anda durduğu ve ters yönde harekete başladığı noktadır
Üstten kam mili:
Kam milinin silindir bloğu yerine, silindir kapağının üzerine veya silindir kapağına yerleştirilmesidir
Üstten supablı:
Supablar yanma odasının üzerine silindir kapağına yerleştirilmiştir I tipi motor
V
V tipi motor:
Silindirleri V şeklinde, iki eğik düzlem üzerinde bulunan motorlara denir
V-8 motoru:
Silindirleri V şeklinde, iki eğik düzlem üzerinde dörder dörder sıralanmış olan motordur
Vakum ölçme aleti:
Otomobil tamiratında emme manifoldu vakumunu ölçerek, motor parçalarının durumunu tespit eden alettir
Vakum:
Havanın veya diğer maddelerin yokluğu veya eksik oluşudur
Venturi:
Karbüratör hava boğazındaki daraltılmış kısımdır Havanın hızını artırarak vakum meydana getirir ve havanın içine benzin karışmasını sağlar
Verim:
Elde edilen sonuçla sarf edilen gayret arasındaki orandır
Viskozite:
Sıvıların akmaya karşı direncini gösteren bir terimdir Klaın bir yağın viskozitesi, ince bir yağın viskozitesinden daha fazladır
Volan:
Krank miline bağlanan madeni bir tekerlektir Aynı zamanda kavramaya yataklık eder ve ilk hareketi vermeye yarayan volan dişlisini de üzerinde taşır
Vuruntu:
Silindirde karışımın çok hızlı yanması ile meydana gelen çekiçleme şeklindeki vuruntudur
Vuruntuyu önleyici:
Motorda kullanılan yakıtın vuruntuya dayanıklılık özelliğidir
Y
Yağ keçesi:
Yağ sızıntısını önlemek için, dönen millere gerekli şekilde yerleştirilmiş contadır
Yağ pompası:
Motor yağlama sisteminde karterden yağı emerek, motorun yağlanacak parçalarına gönderir
Yağ segmanı:
Pistonda alt segman veya segmanlardır Silindirde yağın yanma odasına doğru çıkmasını önleyecek şekilde yapılmıştır
Yağın incelenmesi:
Silindir duvarlarından aşağı süzülerek, kartere inen sıvı benzinin karterdeki yağı inceltmesidir
Yağlama sistemi:
Hareketli motor parçalarına yağlama yağı sağlayan sistemdir
Yakıt deposu:
Otomobilde yakıtı depo etmek için kullanılan metal kaptır
Yakıt fiskiyesi:
Karbüratörde bir boru olup, şamandıra kabından hava boğazına benzin akıtır
Yakıt ölçme çubuğu:
Karbüratörde ana emme fıskiyesine yakıt geçiren ana meme deliğini büyütüp küçülten parçadır Bu sistem yardımıyla motorun çeşitli çalışma şartları için, değişik oranlarda karışım sağlanır Uç kısmı farklı çaplarda yapılmış bir çubuktur
Yakıt pompası:
Yakıt sisteminde benzini, benzin deposundan karbüratöre basan pompadır
Yakıt püskürtme sistemi:
Karbüratörsüz bir yakıt sistemidir Yakıtı yüksek basınçla emme manifolduna veya silindirlere püskürtür
Yakıt sistemi:
Otomobilde motorun silindirlerine yanabilecek şekilde buharlaşmış yakıtla, hava karışımı gönderen sistemdir Yakıt sisteminde yakıt deposu,yakıt boruları,yakıt göstergesi, karbüratör,yakıt pompası ve emme manifoldu vardır
Yanma odası:
Silindirin üzerinde ve silindir kapağında bulunan, hava-yakıt karışımının yandığı yerdir
Yanma:
Motorda hava-yakıt karışımının hızla yanmasıdır
Yaprak yay:
Çelik levhalardan, farklı uzunluklarda yapılarak birbiri üzerine konulma suretiyle meydana gelen yaydır
Yaş sürtünme:
Yüzeylerine ince bir yağ tabakası sürülmüş iki katı cisim arasındaki sürtünmedir
Yatak kepleri:
"Motorda yatak kepleri; yerine cıvatayla takılarak yatakları tutarlar"
Yatak:
Genellikle bir mil üzerinde veya bir delikte bulunan dairevi bir yüzeydir Mil veya muylu yatağın üzerine veya içine yerleştirilir
Yay:
Esnek bir parça olup basınç altında büzülür, basınç kalkınca tekrar eski halini alır
Yaylı emiş supabı:
Bazı iki zamanlı motor karterlerinde dil şeklindeki saç supabtır Hava-yakıt karışımı yaylı emiş supablarından kartere girer ve krank muhafazasında basınç artınca supablar kapanırlar
Z
Zaman ayarı:
Motorda subapların zaman ayarının veya ateşleme zamanı ayarının yapılmasına verilen isimdir
Zımpara macunu:
Yağla karıştırılmış zımpara tozudur Madeni parçaların alıştırılmasında kullanılır
Zorlama:
Motorun düşük devirde, gaz kelebeği tam açık durumda ve ağır yük altında çalışmasıdır
|