Türk Edebiyat Tarihi Nedir

Türk Edebiyat Tarihi Nedir

TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERİ

türk edebiyatı, Türklerin dâhil oldukları üç medeniyet ve kültür dairesine paralel olarak üç safhada incelenmektedir

1 İslâmiyet’ten Önceki türk edebiyatı,

2 İslâmî Devir türk edebiyatı,

3 Batı Tesirinde Gelişen türk edebiyatı

Bu tasnif Fuat Köprülü tarafından ortaya atılmış ve edebiyat araştırmacıları tarafından bugüne dek kullanılagelmiştir

+ + +

türk edebiyatının Devirlere Ayrılmasında Kullanılan Kıstaslar

türk edebiyatı devirlere ayrılırken değişen dil anlayışı, kültürde görülen farklılaşma, yeni dinî hayat, dil coğrafyasındaki gelişme, kısaca medeniyet değişikliği kıstas olarak alınır

Çünkü türk tarihinde görülen üç medeniyet (iki medeniyet değişikliği), edebiyatın da seyrini değiştirmiş, onun konu ve şekil özelliklerini de etkilemiştir

Bu arada tanışılan ve alış verişte bulunulan uluslar da edebiyatı etkilemişlerdir

meselâ, Araplardan ilmî eserlerle birlikte Arapça kelime ve tamlamalar, İranlılardan da İslâmiyet’le birlikte nazım tür ve çeşitler alınmıştır

türk edebiyatının üç devire ayrılmasını sağlayan iki medeniyet değişikliği vardır

1 İslâmiyet’in kabul edilmesi,

2 Batı medeniyetinin tanınması ve benimsenmesi

Bu bilgiler ışığında türk edebiyatının devirlerini şöyle belirleyebiliriz

I İSLÂMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI (?-11 yy)

İslâmiyet’ten önceki türk edebiyatı, Türklerin Orta Asya’da yaşadıkları devirlerde bütün türk boyları arasında müşterek ve büyük bölümü sözlü olan edebiyattır

İslâm öncesi türk edebiyatı ulusal bir edebiyattır; nazım şekil ve türleriyle kullanılan ölçü tamamen millîdir

Bu dönem edebiyatı, İslâmiyet’in kabul edilmesinden sonra oluşmaya başlayan yeni edebiyat anlayışına kadar devam etmiş, hatta etkisi daha sonraki dönemde de görülmüştür

İslâm öncesi türk edebiyatı sözlü dönem ve yazılı dönem olmak üzere ikiye ayrılır

A Sözlü Dönem ( ?-8 yy)

Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdir Yani başlangıçtan 8 yüzyıla kadar olan dönemdir

Bu dönem ürünleri tamamen sözlüdür ve genellikle şiir şeklindedir

Bazı ürünlerin bazıları günümüze kadar gelmiştir

Sözlü Dönemin Özellikleri

Ø Bu döneme ait yazılı eser yok denecek kadar azdır

Ø Bu dönemde Türkler, göçebeliğe dayanan günlük hayatlarında ve özellikle düzenledikleri törenlerde (sığır: av töreni; şölen: ziyafetler; yuğ: ölüm töreni) bir araya geldiklerinde “ozan”, “kam” veya “baksı” denilen şairler “kopuz” denilen saz eşliğinde “koşuk”lar ve “sagu”lar söylerlerdi

Ø Bu şiirler (sagu, koşuk, destan) hece ölçüsüyle söylenen ve yarım kafiye kullanılan şiirlerdir

Ø anlatım söze dayanır

Ø Düşünce ve hayaller şiirle anlatılmıştır

Ø nazım biçimi dörtlük, vezin hece veznidir

Ø Yarım kafiye kullanılmıştır

Ø Dil sadedir

Ø Bu ürünler düzenlenen törenlerde (sığır: av töreni; şölen: ziyafetler; yuğ: ölüm töreni) ortaya çıkmıştır

Ø Şiirler kopuz denilen saz eşliğinde söylenir

Ø Daha çok somut konular işlenmiştir

Ø Kahramanlık, savaşlar, tabiat ve aşk konuları işlenir

Ø Şairlere ozan, kam, baksı, oyun, şaman gibi adlar verilir