Türk Edebiyat Tarihi Nedir

Sözlü dönem ürünleri

1 koşuk

Ø Hece vezni ve yarım kafiye ile söylenen şiirlerdir

Ø Kopuz eşliğinde söylenir

Ø Yiğitlik, aşk, tabiat konularını işler

Ø nazım birimi dörtlüktür

Ø Bu şiirlerde düz kafiye kullanılır: aaaa, bbba, ccca… (aaab cccb dddb)

Ø Bu şiirlerin İslâm sonrası Halk edebiyatındaki adı koşma’dır

Ø Sığır denilen sürek avlarında söylenen lirik şiirlerdir

2 sagu

Ø Ölen bir kişinin arkasından söylenen ağıt şiirleridir

Ø Ölen kişinin kahramanlıklarını, başarılarını, erdemlerini anlatır; ölümlerinden duyulan üzüntüyü dile getirir

Ø koşuk nazım şekliyle söylenir

Ø Bu şiirlere İslâm sonrası Halk edebiyatında “ağıt”, divan edebiyatında “Mersiye” denir

Ø “Yuğ” denilen ölüm törenlerinde söylenir

Ø Divanu Lûgatit-türk’teki Alp Er Tunga sagusu bu türün önemli bir örneğidir

3 Sav

Ø türk toplumunun dünyaya bakışını, geleneklerini, Varlık anlayışlarını ortaya koyan özlü sözlerdir

Ø Bugünkü “ata sözü”nün karşılığıdır

Ø Divanu Lûgatit-türk’te pek çok sav vardır

4 destan

Bütün dünya edebiyatlarının başlangıç eserleri olan destanlar, çeşitli konularda yaradılış hikâyeleri yanında, milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış bir kahramanın veya Tarih olayının millet muhayyilesinde ortak sembol ve ifadelerle zenginleştirilmiş uzun manzum hikâyeleridir

türk destanları, kâinatın, insanın, kadının ve erkeğin yaradılışı; türk milletinin doğuşu, çeşitli türk devletlerinin kuruluş gelişme, çöküşleri, zafer ve yenilgileri gibi konularla beraber pek çok sebep açıklayıcı efsaneyi de içinde barındırır

Bütün dünya edebiyatlarında olduğu gibi türk edebiyatının da ilk örnekleri destanlardır

Milletlerin toplumu derinden etkileyen, Tarihî önem arz eden önemli olaylarını (doğal afetler, savaşlar, göç, yangın vb) konu edinirler

manzum hikâyelerdir

Destanlarda olağan üstü olaylar ve olağan üstü özellikte kahramanlar vardır

Destanlar anonim ve sözlü edebiyat ürünleridir

Ağızdan ağıza dolaşmak suretiyle oluşmuşlardır

Destanlarda anlatılan olayların geçtiği yer ve zaman bilinmez

Kahramanlar lider ve kurtarıcı rolündedir

+ + +

İlk türk Destanları :

Altay-Yakut:

Yaradılış destanı

Sakalar Dönemi:

Alp Er Tunga destanı, Şu destanı

Hun Dönemi:

Oğuz Kağan destanı

Köktürk Dönemi:

Bozkurt destanı, Ergenekon destanı

Uygur Dönemi:

Türeyiş destanı, Göç destanı

B Yazılı Dönem ( 8-11 yy)

Bu dönemde Göktürkler ve Uygurlar

tarafından kendi alfabeleriyle eserler verilmiştir

türk dilinin tespit edilebilen en eski yazılı metinleri VII asrın sonlarına ve VIII asrın ilk yarısına ait olan dikili taşlar (Yenisey ve Orhun anıtları) ve Uygur dönemine ait olan dinî metinlerdir

Anıtlar arasında yer alan, Kültigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk adına dikilen Orhun Anıtları, gerek muhtevaları, gerekse mükemmel dil ve üslûplarıyla türk dilinin, edebiyatının ve tarihinin şaheserleri arasında yer almaktadır Abidelerin yazarı Yolluğ Tigin’dir

Yenisey Kitabeleri

Yenisey ırmağı çevresinde daha çok mezar taşlarından oluşan bu kitabelerin edebi olarak fazla bir önemi yoktur

Göktürk Kitabeleri

Tonyukuk Anıtı

720 yılında Göktürk devleti veziri Tonyukuk adına dikilmiştir Kitabede Tonyukuk, anılarını ve dönemin tarihini anlatmıştır anlatımda, atasözlerine bolca yer verilmiştir

Kültigin Anıtı

732 yılında dikilen anıt Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır Anıtta Kültigin’in ölümü ve yas töreni anlatılmıştır

Bilge Kağan Anıtı

735 tarihini taşır Bilge Kağan’ın yiğitlikleri ve türk milletine iletmek istediği mesajlar anıtın içeriğini oluşturur Bu anıt da Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır