Türk Edebiyat Tarihi Nedir

Nabî

Hikemî şiirin öncüsüdür didaktik şiirleriyle ünlüdür Yaşadığı dönemin (gerileme dönemi) etkisiyle toplumun aksayan yönlerinden hareketle öğüt verici şiirler yazmıştır

Hayrabat ve Hayriye mesnevileriyle divanı vardır

18 yy

nedim (1680-1730)

“Haddeden geçmiş nezaket yâl ü bal olmuş sana

Mey süzülmüş şişeden ruhsar-ı al olmuş sana”

Lâle devri şairidir

Bir gazel şairidir Şarkıda da en önemli isim odur

Devrin zevkini ve eğlencesini şiirlerinde işlemiştir

Şiirlerinde zevk, safa, çapkınlık (seviyeli), nükte, zarafet, aşk, şarap, tabiat, neşe ve musikî bir aradadır Dinî konulara hiç yer vermemiştir

Şiirde divan edebiyatının katı kurallarının dışına çıkarak mahallileşme cereyanını başlatmıştır Şiire Halk ruhunu, deyimlerini, zevkini, coşkusunu, İstanbul’u ve İstanbul türkçesini şiirlerine yansıtmıştır

Dili yalın, açık, ahenkli ve akıcıdır

Söz Sanatlarını da başarıyla kullanmıştır

En önemli eseri divanıdır

Şeyh Galip (1757-1799)

divan edebiyatının son büyük üstadıdır

Mevlevî şeyhlerindendir

Dili süslü ve ağırdır

Şiirlerinde musiki önemlidir

Sebk-i Hindî tarzının temsilcisidir

Başlıca eserleri divanı ve sembolik bir aşk hikâyesi olan Hüsn ü Aşk’ıdır

Hüsn ü Aşk tasavvufî bir eserdir Devir nazariyesini, Allah aşkını, tarikat felsefesini bu eserinde işlemiştir Hüsn-i mutlak olan Allah’ı ve onun güzelliğini bulma yolundaki âşığın başına gelebilecekleri anlatmıştır

III BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI (19 yy- )

--------------------------------------------------------------------------------

Çağdaş türk edebiyatı, Osmanlı Devleti’nin gerilemesinin hızlandığı, yapılan yeniliklerin başarıya ulaşamadığı, batıya yönelme gereğinin duyulduğu bir zamanda, yani 1839’da tanzimat Fermanı’nın ilân edilmesiyle başlayan medeniyet ve kültür değişikliği ve bu değişikliğin dayandığı Batılılaşma olgusunun belirlediği bir gelişim sürecinde değerlendirilebilir

19 yüzyılda türk edebiyatı, batılılaşma hareketine bağlı olarak roman, hikâye, Tiyatro gibi yeni türlerin denenmesiyle çağdaş bir çizgiye girdi

türk edebiyatının yönü batı düşüncesinin temel alınması sonucu değişti Batıyla ilişkiler, aydınların bir batı dilini öğrenmeleri, batı edebiyatından yapılan çeviriler, batıdaki fikir akımları ile tanışma bir kültür ve medeniyet değişimini gündeme getirdi Sosyal, ekonomik ve siyasî hayatta meydana gelen değişiklikler edebiyata da yansıdı, Cumhuriyetin kuruluşuna kadar arayışlar devam etti

1 tanzimat Devri türk edebiyatı

tanzimat Fermanı ile beraber edebiyatta da batıya yönelme başlar

tanzimat dönemi edebiyatının kesin olmamakla birlikte başlangıç tarihi olarak 1860 gösterilebilir Bu Tarih, Tercüman-ı ahval’in yayımlanmaya başlayış tarihidir

Bu dönemde batı edebiyatlarından birçok yeni tür ve şekiller alınmış; önceleri çevirme, sonraları taklit ve telif etmek suretinde bu türlerde eserler verilmiştir

tanzimat edebiyatının temsilcilerinin amacı batı örneğine göre bir edebiyat yaratmak ve batı hayatını tanıtmak olduğu için, sanatçıların hepsi edebiyat türlerinin romandan şiire kadar en az bir kaçı ile örnekler yazmışlardır Bu dönemde telif eserler yanında çok sayıda tercüme ve adapte eser de türk edebiyatına dahil edilmiştir

Bu dönemde yapılan yenilikler ve alınan türler şunlardır

Gazete

Bir yayın organı olarak 1831’de çıkmaya başlayan Takvim-i Vakayi, resmî bir gazete idi

Daha sonra yarı resmî olarak 1840’ta İngiliz Churchill tarafından Ceride-i Havadis çıkarıldı

İlk edebî ve özel gazete ise 1860 yılında Şinasî ve Âgâh Efendiler tarafından çıkarılan Tercüman-ı Ahvaldir

Daha sonra Şinasî, 1862’de tasvir-i Efkâr’ı çıkarmaya başlar

Bunların dışında muhbir (1866), Hürriyet (1867), basiret (1869), İbret (1871), Devir (1872), Bedir (1872) gazeteleri çıkar

Hikâye ve roman

türk edebiyatı romanla ilk defa 1859’da karşılaşır Yusuf Kâmil Paşa Fenolen’in Telemak (Telemaque) adlı romanını tercüme eder

İlk yerli roman Şemsettin Sami’nin Taşşuk-ı Talât ve Fıtnat (1872)’ıdır

İlk hikâye Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayet’idir

Tiyatro

İlk Tiyatro Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı, iki perdelik, komedi türündeki eseridir Eserde görücü usulü ile yapılan evliliklere gönderme yapılır

Şiir

tanzimat döneminde en önemli yenilik şiirde görülür

Şekil olarak divan şiirine bağlı kalınmış, fakat konu bakımından hem eski terk edilmiş hem de oldukça yeni ve çeşitli konular işlenmiştir

Aruz ölçüsünün yanında az da olsa hece kullanılmıştır

gazel, Kaside, terkib-i bent gibi şekiller kullanılarak hak Adaler, kanun, medeniyet, eşitlik hürriyet kavramları işlenmiştir

tanzimat yazar ve şairleri hem yaşadıkları dönem hem de -daha önemlisi- edebiyata bakış açıları ve işledikleri konular bakımından iki gruba ayrılır: