İstiare (Eğretileme) Sanatı

İstiare (Eğretileme) Sanatı

Benzetme amacı, güdülerek,sözün başka bir söz yerine kullanılmasıdır Benzetmede, benzetme-nin iki temel öğesi benzeyen ve benzetilen kullanı-lırken, eğretilme de ya benzeyen ya da benzetilen kullanılır

Açık eğretilmede yalnız, benzetilen; kapalı eğretilmede ise yalnız, benzeyen kullanılır

ÖRNEKLER:

Bu tilki her sınavda kopya çeker

Şeytan bu sezon gol kralı olur

İlk örnekte benzetilen “tilki” kullanılmış, benze-yen “öğrenci” kullanılmamıştır İkinci örnekte ise benzetilen “şeytan” kullanılmış, benzeyen “futbolcu” kullanılmamıştır Her iki örnekte de yalnız, benzeti-len kullanıldığından “açık eğretileme” vardır

Eve geç gidince babam ikimize de kükredi

Deniz o sabah çok hırçındı

İlk örnekte benzeyen “baba” kullanılmış, benze-tilen “arslan” kullanılmamıştır İkinci örnekte benze-yen “deniz” kullanılmış, benzetilen “insan” kullanıl-mamıştır Her iki örnekte de yalnız, benzeyen kulla-nıldığından, kapalı eğretileme vardır

Yuvayı yapan dişi kuştur

Bir atasözü olan bu cümlede, “kadın”, “dişi kuş“a benzetilmiş, ancak benzeyen (kadın) kulla-nılmamıştır

Bu, bir istiaredir

İstiare iki türlü olabilir: İSTİARE

Kapalı İstiare

Açık İstiare

Sadece benzeyen kullanılır

Sadece kendisine benzetilen kullanılır

e Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?

(C Sıtkı Tarancı)

Şakaklardaki beyazlık kara benzetilmiş An-cak benzeyen kullanılmamış Bu, açık istiare ör-neğidir

w Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilâl!

(M Akif Ersoy)

Şair bayrağı kaşlarını çatmış bir insana ben-zetiyor; ancak “insan” (kendisine benzetilen) di-zede açıkça geçmiyor Sadece benzeyen öğesi kullanılmış Bu, kapalı istiare örneğidir

Bu memlekette de bir gün sabah olursa Haluk…

(Tevfik Fikret)

Şair “güzel günler”i “sabah”a benzetmiş, fa-kat “güzel günler”i (benzeyen öğesi) kullanma-mış Bu, açık istiaredir

Can kafeste durmaz uçar Dünya bir han konan göçer

(Âşık Veysel)

İlk dizede “can”, “kuş“a benzetilmiş Ancak “kuş“tan (kendisine benzetilen) söz edilmemiş Bu, kapalı istiaredir

UYARI:

Edebiyatta kimi zaman “temsiliistiare” (yaygın eğretileme)denilen bir anlatım yoluna da baş-vurulur Temsili istiare, kısaca, bir olayın, kişinin, dönemin… simgelerle anlatımı olarak ta-nımlanabilir Bu tür anlatımda birden fazla ben-zerlik ilgisi esastır; şiirin tümünde benzetmenin temel öğelerinden biri kullanılır

Bin gemle bağlanan yağız at şaha kalkıyor, Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor…

Son macerayı dinlememiş varsa anlatın: Zaptetmek isteyenler o mağrur, asil atın Beyhudedir her uvzuna bir halka bulsa da Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da… Coştukça böyle sel gibi bağnnda hisleri Bir gün başında kalmayacaktır seyisleri

Son şanlı macerasını tarihe anlatın: Zincir İçinde bağlı duran kahraman atın Gittikçe, yükselen başı Allah’a kalkıyor, Asrın baş eğdi sandığı at şaha kalkıyor

(F Nafiz Çamlıbel)

Bu parçada şair bir “at”ı betimliyor görüne-rek, Osmanlı Imparatorluğu’nun yıkılışından sonra Kurtuluş Savaşı yapan ve eşsiz bir mücadele ör-neği veren Türk ulusunu anlatmaktadır Yani “at” ile kastedilen “Türk ulusu”dur

Şiirde “benzeyenler söylenmemiş, sadece “kendisine benzetilenler belirtilmiştir:

Benzeyen Kendisine Benzetilen