Urartu Sanatı Hakkında Bilgi

Urartu saray sanatı anıtsaldır Kaya kabartmalarında, boyalı duvar resimlerinde, mühür ve özellikle tunçtan yapılmış madeni eşyalar üzerindeki Urartu tanrıları, kalıplaşmış ve üslup yönünden hemen hemen benzer anlatımlara sahiptir Örneğin Karinir-Blur’dan ele geçirilen küçük bir mühürde, boğa üzerindeki tanrı Teişeba figürü, Adilcevaz’da bulunan ünlü kaya kabartmasında boğa üzerinde duran Teişeba figürü ile yalnızca ebat ve bezeme ayrıntıları yönünden ayrıcalık göstermektedir Yani her iki resimde de uyulması gereken yapay bir taslak esas olarak göz önüne alınıp yapılmıştır; çalışma biçimleri tek bir plan içinde olup, sanatçıya yakışır bir biçimde üslup ve simgecilik dikkati çekmektedir

Urartu sanat ustalarının sürekli olarak model ve aynı tür bezemeyi uyguladıkları ve orantı kurallarım göz önüne almış oldukları hiçbir zaman kuşku göstermemektedir Bu özellikle de, Urartu saray sanatının anıtsal kalitesini açıkça kanıtlamaktadır Urartu saray sanatına ait kral tahtı üzerindeki figürler, hayvanlar üzerindeki tanrılar, insan- hayvan karışımı yontular ile kalkan, miğfer, sadak, adak levhaları, madalyon, gerdanlık, kemer ve at koşum takımları üzerindeki insan, hayvan, bitki, atlı ve arabalı sahneler küçük boyutlu olmalarına karşın, kesin bir anıtsal biçim göstermekte ve her zaman büyütülmeleri olası görülmektedir Urartu sanatı anıtsal olduğu kadar, ekonomiyi de yansıtmak tadır Krallığın kuruluşundan yıkılışına değin saray sanatı, kent sanatı ve halk sanatı olarak tanımlanan etkinlikler üzerinde bu olguyu şu ya da bu biçimde sezmemek olanaksızdır Çünkü Urartu Krallığı’nın yaşadığı Doğu Anadolu yüksek yaylası, Kafkasötesi ve Kuzeybatı Iran Bölgesi’nde her şeyden önce karasal iklim egemendi Sözünü ettiğimiz coğrafi bölgelerde, engebeli ve yüksek dağlar arasına sıkışmış küçük verimli ovalar, uzunlamasına dar vadiler, platolar ile dalgalı geniş dağ düzlükleri uzanıyordu Yüksek dağ yamaçlarına kadar uzanan orman alanlarının yanı sıra, zengin akarsu vadilerinin de sık korularla kaplı olduğunu düşünecek olursak, çok büyük bir hızla artan nüfusun tarım ürünlerine olan gereksinmesini karşılayacak ekime elverişli toprakların yetersizliği daha belirgin olarak gözler önüne serilir

()

Urartu Krallığı’nın saray sanatı, yönetim aygıtını elinde bulunduran merkeziyetçi Urartu Krallığı’nın egemenliği altındaki bölgelerde yaşayan toplulukları birleştirici bir öğe olarak kullandığı resmi devlet kültünün evrensel bir aracı olarak görev yapar, monarşik devletin egemenliğini haklı çıkarmaya yarar ve aynı zamanda da geniş boyutlu bir dinsel yerine getirir Hatta “din sanatın annesidir” önerisi hem merkeziyetçi Urartu Krallığı’nın saray sanatı, hem de tüm Eski Doğu dünyasının sanatı için geçerlidir Çünkü bu çağlarda din bir sanat boyasına bürünerek, büyük sanat olan tapınak, kilit merkezleri, kaya kabartmaları, :kaya mezarları, yontu gibi değişik ölçüde, ayrı yapıda ve ayrı türde varlıkları ortaya çıkardığı gibi mühür madalyon gerdanlık, muska, adak levhaları vb gibi koruyucu işlevinin olduğuna inanılan küçük sanat eşyalarına da damgasını vurmuştur Hatta bu çağlar din ile sanatın el ele verdiği dönemdir Eğer bugün Eski Doğu sanatının yaratıcı zenginliğine, barbarca görkemliliği ve yüceliği yansıtan eserlerine ve çeşitli eşyalar üzerinde akıl almaz ilginç sahnelerine hayran kalabiliyorsak, sanatçıların kafasını büyüsel güçlerin, mitolojik konuların, doğaötesi düşüncelerin ağır bastığı bir düş dünyasına iten Eski Doğu dinlerine borçluyuz Çünkü Eski Doğu uygarlıklarında olduğu gibi, Urartu uygarlığı da, dinle düşüncenin, doğa ile doğaötesinin birleştiği kaynaştığı bir uygarlıktır Bu nedenle saray-tapınak eklentilerinin iç odalarını bezeyen boyalı duvar resimleri, anıtsal kaya kabartmaları mühür, mühür baskıları ve özellikle madeni eşyalar üzerine betimlenen dinsel ve büyüsel içerikli sahneler ile mitolojik konular, anıtsal Urartu sanatının özünü oluşturur Sevilerek işlenen dinsel ve mitolojik konuların başında şunlar yer almaktadır

1 Hayvanlar üzerinde duran tanrılar

2 Tanrı ve tanrıçaların düzenlediği kült törenleri

3 Tanrı ve tanrıçalara sunulan adaklar

4 Tanrıya dua törenleri

5 Tanrıya kurban törenleri

6 Taş stellere düzenlenen kült törenleri

7 Hayat ağacına düzenlenen kült törenleri

8 Tanrıçaların kale ve kapılarına düzenlediği kilit törenleri

9 Savaşa giden kral ve ordusunun hayat ağacına düzenlediği kült törenleri

10 İnsan ve hayvan oı birleşmesiyle oluşan doğa dışı yaratıklar

11 Birkaç hayvan organının birleşmesiyle oluşan mitolojik yaratıklar

12 Mitolojik yaratıkların kendi aralarında savaşı ya dabunlara karşı verilen savaşım