Rasyonel Sayılar İn Tarihçesi

(973-1048 ya da 1051/52)Büyük İslam bilgini Ebu Reyhan Muhammed Bin Ahmed el- Biruni,Batı Harzem’in başkenti Kas’ta (Ket) doğduBiruni’nin yaşamı üstüne yeterli bilgi yokturKendi yazdıklarından,babasını küçük yaşta yi-tirdiğini,annesinin onu odun toplayıp,satarak büyüttüğünü öğreniyoruzHarezm-şahlar soyundan ünlü bir bilginin koruyuculuğu altında saraya giren Biruni as-tronomi ve matematik öğrenimi gördüHarezm sarayında çıkan kargaşalıklar sırasında bir süre İran’da kaldı,daha sonra da Sultan Kâbus bin Vaşmgir’in sara-yına kabul edildiBu kargaşa döneminde,henüz 28 yaşındayken önemli bir yapıt olan “El-Âsâru’l-Bâkiye(“Geride kalan yüzyıllar”)”’yi tamamlayıp,Sultan Kâ-bus’a sunduBu yapıtında Âdem’den Nuh Tufanı’na kadarki olaylar dizisini ta-rihsel,toplumsal,dinsel bakımdan ele almış;Türkler’in,Yunanlılar’ın,Araplar’ ın ve İranlılar’ın kullandıkları takvimler konusunda bilgi vermiştir

1003(Ya da 1009) yılında yeniden Harzem’e dönerek,bilginlere büyük ola-naklar sağlayan Sultan Memun bin el-Memun’un sarayında İbni Sina,İbn Miske-veyh,Ebu Nasr gibi bilginlerle çalıştıBu dönemde kendinden on yaş küçük olan İbni Sina ile ısı ve ışık iletimi,maddenin devinimi konularında verimli tartışma-lar yaptı ve yapıtlarında bu tartışmaları açıkladıBiruni,1017’de Gazneli Mah-mud’un Harezm ülkesini fethetmesinden sonra Gazne kentine yerleşti;gerek Gazneli Mahmud döneminde,gerek Gazneli Mahmud’un oğlu Mesud ve torunu Mevdud dönemlerinde büyük saygınlık görerek ömrünün son yıllarını burada geçirdi

Biruni’nin hangi ulustan olduğu kesin olarak bilinmiyorsa da şifalı otlar ve bazı ilaçlar konusunda bilgi veren Kitâbu’s-Saydane’nin (“Eczacılık Kitabı”)ön sözüne yazdığı “Ana dilim yetersiz olduğundan,bilim dili olan Arapça ve edebi-yat dili olan Farsça’yı kullandım” cümlesinden yola çıkılarak,Türk olduğu ileri sürülmüştürAynı zamanda bir şair ve düşünür olan bu büyük İslâm bilginin tarih,coğrafya,astronomi,fizik ve kimya dallarında birçok yapıtı vardır

Nihâyâti’l-Emâkin(“Mekanların sonları”)adlı yapıtı,coğrafyadan,jeoloji ve jeodeziye(Yeryüzü düzlemini ölçme bilgisi)kadar bir dizi konudaki yazıların toplamından oluşmuşturSultan Mesud’a sunduğu el-Kanunü’l Mesudi adlı en önemli astronomi yapıtında,Dünya coğrafyası,enlem ve boylam hesapları Dünya çapının ölçümü,Güneş,Ay ve gezgenlerin devinim cetvelleri gibi araştırma ve çalışmalarını toplayan Biruni bilim tarihçilerine göre Kopernik’le başlayan çağ-daş astronominin temellerini atmıştırBatlamyus ve Aristo’nun kuramlarına kar-şı çıkarak,Dünya’nın durağan değil,dönen bir kütle olduğunu kanıtlamaya çalış-mıştır

Kitabu’l-Camahir fi Marifeti’l-Cevahir(“Cevherlerin Özellikleri Üstüne”) adlı yapıtında minerallerin ve bazı değerli taşların özelliklerini tanıtmış,23 katı ve 6 sıvı maddenin özgül ağırlıklarını bugünkü değerlerine çok yakın olarak sap-tamıştırKimi araştırmacılara göre 113,kimi araştırmacılara göre de 180 yapıtı olduğu ileri sürülen Biruni ‘nin ancak 27 yapıtı günümüze kalabilmiştirBilim ve felsefe alanındaki çalışma ve araştırmalarında büyük ölçüde İslam düşüncesinin etkisi altında kalmış olan Biruni,evrenin “Öncesiz” olmadığını,bir Tanrı’nın var-lığına gereksinimi olduğunu ileri sürmüştürBiruni bu savı ile,evrenin “Öncesiz” olduğu düşüncesini savunan İbni Sina’dan ayrılırBatı’da “Aliboron” adıyla bili-nen Biruni’nin yapıtları birçok Batı diline çevrilmiştir