|
Prof. Dr. Sinsi
|
İnsanları Bir Araya Getiren Kültürel Öğeler
İnsanları bir araya getiren kültürel öğeler
En basit toplumdan en gelişmiş topluma kadar insanların oluşturdukları tüm insan topluluklarında kültür olarak tanımlanan ortak bir olgu mevcuttur İnsan topluluklarını hayvan topluluklarından ayıran temel özelliklerden biri kültürdür Hemen hemen her toplumda belirli maddi ihtiyaçları gidermek amacıyla geliştirilen bir teknik sistemin yanında insanlar arası ilişkileri inceleyen kurallar, örf ve adetler, gelenekler, fikirler ve düşünceler mevcuttur İşte hem bu teknik sistem hem de ilişki sistemleri kültürü oluşturan temel unsurlardır
Kültür kelimesinin kapsamı oldukça geniştir Çünkü kültür toplumun fikir kaynağından gelen bütün varlığıdır Doğanın bize verdiği donatım, toprak, tabii kuvvetler, doğal maddeler vb gibi tüm şeyleri biz toplumdan alıyor hatta almak zorunda kalıyoruz ki, bunların hepsi birden hayatımızın maddi, yani fikri olmayan temelini meydana getirmektedir İşte kültür, bu fikri olmayan tabiatın, fikir ile egemenlik altına alındığı ve şekillendiği yerde başlar Örneğin, kültür, süs, silah, ateş yakma, aletler yapma ile başlar ve dilde, ahlakta, din ve hukukta gelişir Netice olarak kültürsüz insan topluluklarını düşünmek mümkün değildir
Kültür oluşmasında insanların topluluk halinde yaşamalarının etkisi fazladır Çünkü kültür, toplumu oluşturan üyelerin sorunlarını çözümlemek üzere oluşmuş bazı düzen ve kurallardan meydana gelmektedir
Kültür, sosyoloji, sosyal psikoloji, sosyal antropoloji ve toplum bilimi gibi birçok bilimlerin temel kavramlarından biridir Bu bilimlerin hepsi, insan ve grup davranışlarını anlamak ve açıklamak için bu kavrama sık sık başvurmaktadırlar Genellikle, kültür insanların toplumda yaşamaları sebebiyle öğrendikleri şeylerin toplamı anlamında kullanılmaktadır
1KÜLTÜR
aKÜLTÜR KAVRAMLARIM TARİHÇESİ
Kültür kavramının Latince “COLERE” veya “CULTURA” fiilinden geldiği kabul edilmektedir Bu kavramın insanlığın yaşam biçimiyle ilişkilendirilmesi 1750’li yıllarda gerçekleştirilmiştir Cultura sözcüğü, 18yüzyıldan önce ekip-biçmek anlamında kullanılıyordu 18 yüzyılın sonunda Voltaire tarafından insanın zeka kapasitesinin gelişmiş ve geliştirilmesi anlamında kullanılmıştır Daha sonra sözcük Almanca lisanına geçmiş ve 1793 tarihli bir Alman dili sözlüğünde CULTUR biçiminde kullanılmış ve sonunda KÜLTÜR biçimine dönüşmüştür 1843’te Gustaw Klemn, CULTUR kelimesine, bir insan topluluğunun yetenek, beceri, sanat ve gelenekleri olarak değerlendirilen yaşama tarzı anlamını yüklemiştir1871 yılında ise, Edward Taylor, Cultur kelimesini bilginin, imanın, sanat ve ahlakın, örf ve adetlerin, hukukun ve bireyin üyesi olduğu toplum tarafından kazandırılmış olunan alışkanlıkların ve yeteneklerin oluşturduğu kompleks bir bütünü ifade etmek anlamında kullanmıştır
Kültür, toplum, insan , kültürel muhteva ve öğrenme gibi dört ana değişken arasındaki karılıklı ilişki neticesinde oluşmaktadır
bKÜLTÜREL TANITIMI
Kültür, toplumun üyesi olan insanların öğrendikleri ve paylaştıklarının hepsini kapsayan bir kavramdır
Kültür, toplumu meydana getiren insanların oluşturduğu bir bütündür ve bu nedenle toplumsal yaşamın temel şartıdır İnsan kültürü yaratır, ama kültürde insanı yaratır
İnsanlar sosyal hayatta birçok değer, inanç ve toplumsal ilişkileri öğrenerek toplumsallaşır İnsanların öğrendiği her şey kültürü oluşturur
Kültür, bir toplumda sosyal yaşamın, ilerlemenin, değişmenin, üretimin, bilimin, sanatın, eğitimin ve düşünce yapısının düzeyini belirleyen önemli bir faktördür Kültür, insanlar arası etkileşimler sonucu oluşup geliştiği için toplumsal yaşamın bir ürünüdür
Kültür kavramı bir çok şekilde tanımlanmıştır
Kültür konusunda yapılan tanımlamalardan bazıları şunlardır
-Kültür, insanın kendinden önceki nesillerden devraldığı, kısmen geliştirdiği ve kendinden sonraki nesillere aktardığı sosyal bir mirastır
-Kültür, bir toplumun üyeleri arasında paylaşılan, aktarılan ve bir değişim süreci içinde bulunan öğrenilmiş davranış kalıplarıyla bu kalıpların (inanç, değer, tavır ve maddi unsurları kapsayan) çıktılarının (ürünlerin) oluşturduğu bir yaşam biçimidir
-Kültür, devam eden ve gelişen davranış biçimleri, başka bir ifade ile görenekler topluluğudur
-Ralph Linton kültürü şöyle tanımlamıştır; kültür öğrenilmiş davranışlar ve bu davranışları sonuçlarından meydana gelen bir bütündür Kültürü oluşturan unsurlar belli bir toplumun üyelerince paylaşılır ve aktarılır
-Summer ve Keller’e göre kültür, insanların yaşam şartlarına uyumlarının toplamıdır
-Kültür, bir insan topluluğunun yaşam tarzı, dil ve benzeri araçlarla nesilden nesile aktarılan az çok şekillenmiş ve öğrenilmiş davranış kalıplarının tümünün bir toplamıdır
Kültür konusunda yapılan tanımların en ünlüsü Edward TAYLOR tarafından yapılmıştır Taylor’a göre kültür, bilgi, inanç, sanat, ahlak, hukuk, örf ve adetlerden ve insanın toplumum bir üyesi olarak elde ettiği bütün yeteneklerden oluşmuş karmaşık bir bütündür Kültür genel olarak şöyle tanımlamak mümkündür, insanoğlunun ihtiyaçlarını gidermek amacıyla meydana getirdiği maddi ve manevi unsurların hepsidir
Kültürün belli bir yönüne ağırlık verilerek yapılan tanımlar şunlardır:
-SOSYAL MİRAS VE GELENEKLER BİRLİĞİ OLRAK: Kültür, varlığımızın yapısını belirleyen, sosyal bir süreç sonunda öğrendiğimiz uygulama ve inançların, maddi ve manevi unsurların bir bütündür
-HAYAT TARZI OLARAK: Kültür bir toplumun bütün hayat biçimidir
-İDEALLAR, DEĞERLER VE DAVRANIŞLAR OLARAK: İnsanların yaşam şartlarına uyumlarının toplamı onların kültürünü oluşturur
-EĞİTİM ANLAMINDA KÜLTÜR: Toplumsal olarak öğrenilen ve aynı yoldan yeni nesillere aşılanan davranış örüntüleri veya kalıplarıdır
-BİREYSEL PSİKOLOJİ OLRAK: Kültür, büyütülerek bilimsel alana aktarılmış bireysel psikolojidir
-OLUŞUM VE KÖKENİ BAKIMINDAN: Kültür, sosyal etkileşimin bir sonucudur
-DÜŞÜNÜŞ OLARAK: Kültür, belli bir düşünceler sistemi veya bütünüdür
-SEMBOL OLARAK: Kültür, maddi unsurların, davranışların ve duyguların, sembollere dayalı bir örgütlenmesidir
cKÜLTÜRÜN ÖZELLİKLERİ
Kültürün ne olduğunu daha iyi anlamak için onun bazı özellikleri üzerinde durmak gerekir Kültürün bazı temel özelliklerinin şöyle sıralamak mümkündür:
(1) Kültür Toplumsaldır
Her nesil kendisinden önceki nesillerden öğrendiklerini ve kendisinin kültürün bütününe katkılarını bir sonraki nesile aktarmaktadırBu nedenle kültür insan için kendi toplumunun bir mirasıdırYani birey kültürü daha önceki kuşakların çaba ve tecrübelerinin bir ürünü olarak devralmaktadır
Kültür bir toplumsal üründürİnsanlar arası etkileşimden doğar ve gelişir
(2) Kültür Öğrenilir
Kültür öğrenme ile kazanılır ve sosyal kalıtım yoluyla nesilden nesile aktarılır
(3)Kültür Değişebilir
Kültürün eski nesilden yeni nesile aktarılan bir miras olması onun değişmediği anlamına gelmezÇünkü miras devralan yeni kuşak yaptığı yenilik ve değişmelerle kültürün zenginleşmesine yardım ederMevcut kültüre yeni bazı unsurlar eklendiği gibi bazı unsurlarda çıkarılır
Kültür durgun olduğu kadar değişkendirKültür belli bir kişi veya toplumca oluşturulmazKültür zamanla değiştiği gibi, gruptan gruba da farklılık gösterirKültürün bütün parçalarının değişme hızı ve temposu aynı değildir
Kültür değişir ama bu değişim uyum yoluyla gerçekleşirHer ne kadar doğal şartlar kültürü değiştirecek kadar güçlü olmasa da, kültürler zaman boyutu içinde doğal çevreye uyum gösterirlerToplumsal şartlar ve ihtiyaçlar değiştikçe geleneksel çözüm yollarının sağladığı doyum düzeyi de azalır ve değişirDeğişen şartlar karşısında ortaya çıkan ihtiyaçları karşılayacak ve sorunları çözecek yeni yol ve yöntemler veya araçlar oluşturulurKültür, yeni ihtiyaçlar ve sorunlar karşısında insanların geliştirdikleri yeni fikirler ve icatlarla değişime uğrar
(4)Kültür Aktarılır ve Süreklidir
Kültür öğrenilir, alışkanlık haline getirilir ve sonuçta sosyal kalıtım yoluyla nesilden nesile aktarılır
Bütün hayvanlar öğrenme yeteneğine sahiptirAncak öğrendiklerini bütünüyle yavrusuna bilinçli öğretebilen tek canlı insandır
Kültürün temel aktarma aracı dil’dirÇünkü toplumda oluşturulan bütün kültür unsurları sözlü veya yazılı dille daha sonraki nesillere aktarılır
Kültürden söz edildiğinde insanlar öncelikle töreleri düşünürÇünkü kültürün sürekliliğini gelenek ve görenekler oluşturur
(5)Kültür İhtiyaç Gidericidir
Kültür çeşitli ihtiyaçları giderici bir özelliğe sahiptirKültür insanların hem fizyolojik hem de sosyal ihtiyaçlarını giderirKültür, insanların temel biyolojik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılıyorsa, demek ki, bütün kültürlerde ortak kültürel unsurlar ve kurumlar mevcutturKısaca kültürün ihtiyaçları karşılaması bize kültürün bazı ortak noktalarının varlığını ispatlamaktadırÇünkü biyolojik ihtiyaçlar hemen hemen bütün insanlarda aynıdır
(6)Kültür Öğeleri Arasında Bir Ahenk Mevcuttur
Her kültür Kendi unsurlarıyla tutarlı ve dengeli bir bütünlük teşkil ederYani toplumlarda aile, hukuk, sanat,ekonomik hayat, örf, adetler, ahlaki değer yargıları adeta birbirini tamamlayan bir bütün halinde görülür
(7) Kültür Kurallar Sistemidir
Kültür, toplumca benimsenen ideal kural ve davranışlardan oluşmaktadırİnsanların toplum halinde yaşamalarını belirleyen yazılı ve yazılı olmayan kurallar kültürün bütünlüğünü ve devamlılığını sağlarÇünkü kurallar sayesinde kültürel birikim sağlanır ve yeni nesillere aktarılırİnsanlar kurallar sayesinde çalışır ve kültür öğelerini oluştururlar
(8) Kültür Bütünleştiricidir
Kültürün oluşturulan bütün öğeleri, uyumlu ve bütünleşmiş bir sistemi oluşturma özelliği taşırKültürel bütünleşme sağlanmadıkça toplumda sosyo-kültürel ve ekonomik alanlarda önemli uçurumlar oluşur
|