|
Prof. Dr. Sinsi
|
Bilgi Kan, Bağırsak, Kalp, Akciğer Ve Karaciğerin Görevleri Nedir?
Kan, bağırsak, kalp, akciğer ve karaciğerin görevleri nedir?
Kan;
Kan,atardamar, toplardamar ve kılcal damarlardan oluşan damar ağının içinde dolaşan; akıcı plazma ve hücrelerden (alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları) meydana gelmiş kırmızı renkli hayati bir sıvıdır Kan ile ilgili tıbbi terimler genellikle hemo ve hemoto sözcükleri ile başlar Bu sözcükler eski Yunanca'da kan sözcüğünü karşılayan haimadan türetilmiştirKolloit bir madde olup homojen görünse bile,heterojen bir karışımdır
Kanın ana işlevi besin maddelerinin (oksijen, glikoz) ve
yapısal elemanların sağlanması ve atık maddelerin
(karbondioksit, laktik asit vs) atılmasının sağlanmasıdır
Her bedende 31 ile 52 litre arası kan bulunur Bu miktar ortalama vücut ağırlığının %7-8'ini oluşturur Kanın yarısı, sıvı olan bölümden yani plazmadan gelir Diğer yarısı ise kanın içinde çeşitli görevler üstlenmiş olan hücreler veya moleküllerdir Kandaki hücreler, vücuttaki kan miktarının yarısını oluşturmalarına rağmen, yan yana dizildikleri takdirde 96500 km'lik bir çizgi oluşturabilecek kadar fazladırlar Bu, dünyanın çevresini iki kez dolaşmaya yeterli bir uzunluktur
Eğer kanın pıhtılaşmasına izin verilirse, tüpün üstünde kalan sıvıya serum denir Serumda fibrinojen ve pıhtılaşma ile ilgili diğer proteinler, pıhtılaşmada kullanıldığı için yoktur Diger bir deyişle plazma, fibrinojen ve serumdan oluşur
Kanın en önemli görevi kalpten dokulara metabolik hadiseler için gerekli oksijeni taşımaktır Bazı ufak ve basit yapılı canlılarda kanın yapısı deniz suyuna çok benzer Bu canlıların vücut parçalarının gerek duyduğu oksijen bu sıvıda çözünmüş olarak taşınır Daha karmaşık yapılı canlılarda dokuların oksijen ihtiyacı çok fazla olup, çözünmüş halde taşınan oksijen yeterli olamaz Bunlarda “solunum pigmentleri” denilen renkli maddeler oksijeni bağlayarak dokulara taşırlar Bu pigmentlerin (boya maddelerinin) kanda yaygın halde bulunmaları kanı kıvamlı ve akışkanlığı az bir hale getireceğinden insan ve diğer memelilerde pigment taşıyıcı özel hücreler vardır
İnsanlarda kan, birçok canlı hücrenin bulunduğu karmaşık bir ortamdır Her vücut kilosunda 70 mililitre kan bulunduğu kabul edilir Bu hesaba göre 70 kg'lık normal bir erişkinde yaklaşık 5000 ml (5 litre) kan bulunur
Kan, kalbin pompa vazifesi yaptığı bir kapalı sistemde dolaşır Bu sistem kalp ile dokular arasında ve kalp ile akciğer arasında olmak üzere iki bölümdür Bunlardan birincisine “büyük dolaşım sistemi”, ikincisine de “küçük dolaşım sistemi” denilir Toplardamarlardan gelen kan kalbin sağ kulakçığına dökülür Buradan sağ karıncığa geçen kan, kalbin kasılmasıyla akciğere yollanır Akciğerde temizlenen kan, kalbin sol kulakçığına gelir, buradan da karıncığa geçtikten sonra vücuda pompalanır Kan kılcal damarlardan geçerken oksijenini bırakır ve karbondioksit alır
Dokuların oksijen ihtiyacını karşılamak ve artıkları almaktan başka kanın birçok önemli görevi daha vardır Besin maddelerini taşır Vitaminler, enzimler ve hormonların gitmeleri gereken yerlere ulaşmalarını sağlar Kan aynı zamanda, enfeksiyonlara karşı vücudun savunmasında önemli bir role sahiptir Bir iltihabi olaya karşı savaşırken, bir takım kan hücereleri direkt mikrobu tahribe çalışır, diğer bazıları antikor yaparak mikrobu tesirsizleştirir
Kanın bir diğer önemli vazifesi de, iç dengeyi sağlamaktır “Hemeostazis” adı verilen bu dengedeki en ufak değişiklik vücut için tehlikeli durumlar ortaya çıkarır Vücut sıcaklığını ayarlamada önemli rol oynayan kan, metabolizması hızlı organlardan aldığı ısıyı, yüzeydeki damarlardan geçerken verir Ayrıca kan ihtiva ettiği maddelerle vücudun sıvı-elektrolit dengesini de sağlar
İnsan kanının bileşimi
Bir sıvı topluluğu gibi göründüğü halde, kan aynı zamanda bir vücut dokusudur Bu vücut dokusunun ara maddesini diğer dokulardan farklı olarak bir sıvı meydana getirir Plazma kanın % 55'ini teşkil eder Kalan kısmı ise alyuvarlar, akyuvarlar ve pıhtılaşmada rol oynayan trombositlerden meydana gelmiştir
Kan hücreleri kolaylıkla plazmadan ayrılabilir denilen cihazlarla yüksek süratle döndürme sağlanarak, kan hücreleri dibe çöktürülüp, plazmadan ayrılır Kanın vizkozitesi (penisi) sudan 5-8 defa daha fazladır
Her gün kanın belli kısmı yenilenir Yaklaşık % 1 kadar kırmızı kan hücresi ölürken, yerlerine aynı miktar genç hücre kemik iliğinden kana verilir Plazma miktarı da en ufak bir değişiklikte hemen dengelenir Bir kan kaybı durumunda vücut denge mekanizmaları ile hemen hacmi sabit tutmaya çalışır Önce dokulardan kana sıvı geçişi olur Daha sonra hızla genç alyuvarlar kana verilmeye başlanır Büyük miktarlarda kanın kaybedildiği durumlarda şok ortaya çıkar Kaybolan kan yerine konmazsa şok durumu atlatılamaz
Plazma: Kan plazması, % 91 su, % 8 organik maddeler ve % 1 inorganik maddelerden müteşekkildir Organik bileşenlerin tamamına yakını, proteindir ve plazma için proteinlerin suda çözünmesiyle meydana gelir denir Plazmanın üç temel proteini albumin, globulin ve fibrinojendir 100 mililitre plazmada 4,5 gr albumin, 2,5 gr globulin ve 0,3 gr fibrinojen bulunur
Albumin: Proteinlerin en küçük moleküllü olanlarından biridir Kanın osmotik basıncının dörtte üçünü albumin sağlar Osmotik basınç sayesinde kan-plazma oranı korunur Albumin karaciğerde yapılır Karaciğer bozukluğu olanlarda hipoalbuminemi denilen plazma albumin seviyesi düşüklüğü ortaya çıkar
Globulin: Plazma globulinleri birçok değişik türdedir Elektroforez metoduyla globulinler alfa, beta ve gamma parçalarına ayrılabilir Alfa ve beta globulinler çeşitli proteinleri bağlayarak, çeşitli yerlere taşırlar Gama globulinlerden ise hastalıklarda bağışıklık sağlayan savunma maddeleri yapılır
Fibrinojen: Kan pıhtılaşma mekanizmasının en son basamağını yapan proteindir Fibrinojen molekülleri fibrin liflerine dönerek katılaşırlar ve pıhtılaşma hasıl olur
Proteinlerden başka plazmada alınan gıdaların metabolizma ürünleri olan ürik asit, kreatinin, amino asitler gibi bir takım organik moleküller de bulunur Diğer organik maddeler ise glikoz, yağlar ve kolesteroldür
Plazmanın başlıca inorganik bileşenleri elektrolitlerdir Bunlar sodyum (Na+), klor (Cl-), kalsiyum (Ca++), fosfat (PO4)-3, sulfat (SO4)-2 ve mağnezyum (Mg++)dur
Alyuvarlar: Kırmızı kan hücreleri kanın hücre kısmının tamamına yakınını meydana getirirler Kanın her milimetre kübünde yaklaşık beş milyon alyuvar bulunur Mikroskopta bakıldığında alyuvarlar, ortası çökük tavla pulu şeklinde görülür Ortalama çapları 7,5 mikron olup, merkezdeki kalınlıkları bir mikrondur (Bkz Alyuvarlar)
|