Rasyonalizmin Temsilcileri Hakkında Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-20-2012

Rasyonalizmin temsilcileri hakkında bilgi

Aristoteles

Hocası Platon'un birbirinden ayırdığı , biri duyularla diğeri akılla ( düşünceyle ) kavranan iki evreni bir araya getirmek ister

O'na göre idealar nesnelerden bağımsız değildir , İdealar tek tek nesnelerin özünde tümel kavramlar olarak vardır

Bilginin amacı tekil yani bireysel olanı bilmektir

Ancak tekilin bilgisine genelin ( tümel ) in bilgisinden hareketle ulaşılır

Gerçek bilgi ise , tümel yargılara dayanan önermelerdir

Aristoteles'e göre gerçekte var olanlar tek tek şeylerdir

Şu anda görmediğimiz idealar değildir

Tümel önermeler içinde tekiller ( tek tek nesne ve olaylar ) olduğundan , yapılacak iş tekilleri tümellerden üretmektir

Örneğin:Bütün insanlar ölümlüdür

Aristo'da insandır

O halde Aristo'da ölümlüdür

Sokrates'e göre bilgi edinme yetisi ( meleke ) akıldır

Akıl;edilgin ( pasif ) akıl ve etkin ( aktif ) akıl olmak üzere ikiye ayrılır

Etkin akıl duyularımızı saptayarak bilgimizin içeriğini sağlar

Aktif akıl ise pasif aklın sağladığı bu duyuları işleyerek , biçimlendirerek akli hakikatleri sağlar

Aristoteles bir rasyonalist olmasına rağmen O'nu kendisinden önceki rasyonalistlerden ayıran en önemli özellik bilgilerimizin doğuştan olmadığını savunmasıdır

O'na göre bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir ( pasif akıl ) ve işlenerek ( aktif akıl ) tümel kavramlar oluşturulur

Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir

Örneğin:Bir armut tohumu armudu çekirdeğin içinde güç halinde bulundurmaktadır

Buğday tanesi unu , ekmeği güç halinde taşımaktadır

İşte bu güç tecrübeyle temas haline gelince fiile dönüşür ve buğday ekmek haline gelir

BAŞKA BİR KAYNAKTAN;

RASYONALİZM ( AKILCILIK )

Bilgide ana etken olarak akıl yürütme ve düşünce üzerinde duran görüşe akılcılık diyoruz

Filozofların bilginin kaynağının ne olduğu konusunda ortaya koydukları farklı görüşlerden biridir akılcılık

Soruyu şöyle sorarsak: Acaba zihin , deney ortaya çıkmadan önce , herhangi bir biçimde bazı yetilerle donatılmış mıdır?

Bilginin kaynağının akıl olduğunu veya gerçek bilginin ancak akılla elde edilebileceğini öne süren akılcıların bu soruya olumlu yanıt verecekleri açıktır

Akılcı Gerekçeler

En eski zamanlardan bu yana duyularımızın bizi aldatıyor olmasını bilmemiz , bu konuda bizi daha güvenilir bir bilgi kaynağı arayışına götürür ki bu akıldır

Duyularımız bize ancak bireysel varlıklar ve olayların bilgisini verirler

Üstelik bu bireysel varlıklar da sürekli bir değişme halindedirler

Gerçek bilgi ise her zaman ve her yerde geçerli olanın bilgisidir

Duyularımız bize hiçbir zaman “bütün taşlar düşer” türünden bir bilgi vermez

Matematiğin önermeleri bize kesin ve değişmez bilgiyi verirler

Matematik , tamamen akla dayalı bir bilimdir

Akılcılar hiç kuşkusuz , duyularımızın bazı bilgiler verdiğinin farkındadırlar

Akılcıların çoğu ayrıca , deneyin bilginin hareket noktası olduğunu da kabul eder

Onlara göre duyusal algılar , zihne harekete geçmesi için ilk kıvılcımı çakmaktan ileriye gitmezler

Bilgi , duyumdan ilk uyarımını alır

Akılcılığın çeşitli derece ve türleri olmakla beraber hemen hemen bütün akılcılarda ortak olan görüşleri özetleyebiliriz

· Duyularımıza bir bilgi kaynağı olarak güvenemeyiz

· Duyularımız bize genel- geçer olanın bilgisini vermez

· Zihin , doğuştan getirdiği bilgilere sahiptir

· Bilgi , sağlam ve sarsılmaz bir temele dayanmalıdır

Bu yüzden de matematikteki gibi kesin , sağlam ve inandırıcı olmalıdır

· Böyle bir bilgi ancak ve ancak matematiğin de yöntemi olan sezgi ve tümdengelim yoluyla elde edilebilir

SOKRATES

M

Ö

469-399 yılları arasında yaşamış olan ünlü Yunanlı düşünür

Platon"un hocası olan Sokrates , yazılı hiçbir şey bırakmamış , tüm zamanını özellikle gençlerle felsefe tartışarak geçirmiştir

Görüşleri , tartışmaları yeni iktidarın temsilcileri tarafından beğenilmeyen Sokrates , "yeni tanrılar icad ettiği , görüş ve tartışmalarıyla , gençleri baştan çikardigi" gerekçesiyle ölüme mahkum edilmiştir

Sokrates"in felsefedeki ve felsefe tarihindeki önemi , onun bilinçli ve ahlaki kişiliğin bulunduğu yer olarak ruh kavramını bulmuş olmasından kaynaklanır; felsefenin merkezine insanı geçiren , insanın kendisiyle , evrenle ve toplumla olan ilişkisinin ne olduğunu ve ne olması gerektiğini araştıran , insan yaşamının kişisel , toplumsal ve ahlaki boyutunu ön plana çikaran Sokrates , insanlara özsel bileşenlerinin ruh olduğunu , onların ruhlarına özen göstermeleri gerektiğini anlatmaya çalismis , bu düşüncesini ifade etmek , onu eylemleriyle somutlaştırmak için de , yaz kış çiplak ayakla ve ince bir entariyle dolaşmıştır

Fiziği itibariyle çirkin biri olan Sokrates , insanların yüzlerini ve fiziki yapılarını değiştiremeyeceklerini , fakat ruhlarını ve karakterlerini değiştirip geliştirebileceklerini belirtmiştir

Buna göre , Sokrates , felsefesinde herşeyden önce , insanın doğası , ihtiyaçları , amaçları ve değerleri üzerinde durmuş , neyin onu tamamlayacağını araştırmıştır

10-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Rasyonalizmin Temsilcileri Hakkında Bilgi Rasyonalizmin temsilcileri hakkında bilgi Aristoteles Hocası Platon'un birbirinden ayırdığı , biri duyularla diğeri akılla ( düşünceyle ) kavranan iki evreni bir araya getirmek ister O'na göre idealar nesnelerden bağımsız değildir , İdealar tek tek nesnelerin özünde tümel kavramlar olarak vardır Bilginin amacı tekil yani bireysel olanı bilmektir Ancak tekilin bilgisine genelin ( tümel ) in bilgisinden hareketle ulaşılır Gerçek bilgi ise , tümel yargılara dayanan önermelerdir Aristoteles'e göre gerçekte var olanlar tek tek şeylerdir Şu anda görmediğimiz idealar değildir Tümel önermeler içinde tekiller ( tek tek nesne ve olaylar ) olduğundan , yapılacak iş tekilleri tümellerden üretmektir Örneğin:Bütün insanlar ölümlüdür Aristo'da insandır O halde Aristo'da ölümlüdür Sokrates'e göre bilgi edinme yetisi ( meleke ) akıldır Akıl;edilgin ( pasif ) akıl ve etkin ( aktif ) akıl olmak üzere ikiye ayrılır Etkin akıl duyularımızı saptayarak bilgimizin içeriğini sağlar Aktif akıl ise pasif aklın sağladığı bu duyuları işleyerek , biçimlendirerek akli hakikatleri sağlar Aristoteles bir rasyonalist olmasına rağmen O'nu kendisinden önceki rasyonalistlerden ayıran en önemli özellik bilgilerimizin doğuştan olmadığını savunmasıdır O'na göre bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir ( pasif akıl ) ve işlenerek ( aktif akıl ) tümel kavramlar oluşturulur Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir Örneğin:Bir armut tohumu armudu çekirdeğin içinde güç halinde bulundurmaktadır Buğday tanesi unu , ekmeği güç halinde taşımaktadır İşte bu güç tecrübeyle temas haline gelince fiile dönüşür ve buğday ekmek haline gelir BAŞKA BİR KAYNAKTAN; RASYONALİZM ( AKILCILIK ) Bilgide ana etken olarak akıl yürütme ve düşünce üzerinde duran görüşe akılcılık diyoruz Filozofların bilginin kaynağının ne olduğu konusunda ortaya koydukları farklı görüşlerden biridir akılcılık Soruyu şöyle sorarsak: Acaba zihin , deney ortaya çıkmadan önce , herhangi bir biçimde bazı yetilerle donatılmış mıdır? Bilginin kaynağının akıl olduğunu veya gerçek bilginin ancak akılla elde edilebileceğini öne süren akılcıların bu soruya olumlu yanıt verecekleri açıktır Akılcı Gerekçeler En eski zamanlardan bu yana duyularımızın bizi aldatıyor olmasını bilmemiz , bu konuda bizi daha güvenilir bir bilgi kaynağı arayışına götürür ki bu akıldır Duyularımız bize ancak bireysel varlıklar ve olayların bilgisini verirler Üstelik bu bireysel varlıklar da sürekli bir değişme halindedirler Gerçek bilgi ise her zaman ve her yerde geçerli olanın bilgisidir Duyularımız bize hiçbir zaman “bütün taşlar düşer” türünden bir bilgi vermez Matematiğin önermeleri bize kesin ve değişmez bilgiyi verirler Matematik , tamamen akla dayalı bir bilimdir Akılcılar hiç kuşkusuz , duyularımızın bazı bilgiler verdiğinin farkındadırlar Akılcıların çoğu ayrıca , deneyin bilginin hareket noktası olduğunu da kabul eder Onlara göre duyusal algılar , zihne harekete geçmesi için ilk kıvılcımı çakmaktan ileriye gitmezler Bilgi , duyumdan ilk uyarımını alır Akılcılığın çeşitli derece ve türleri olmakla beraber hemen hemen bütün akılcılarda ortak olan görüşleri özetleyebiliriz · Duyularımıza bir bilgi kaynağı olarak güvenemeyiz · Duyularımız bize genel- geçer olanın bilgisini vermez · Zihin , doğuştan getirdiği bilgilere sahiptir · Bilgi , sağlam ve sarsılmaz bir temele dayanmalıdır Bu yüzden de matematikteki gibi kesin , sağlam ve inandırıcı olmalıdır · Böyle bir bilgi ancak ve ancak matematiğin de yöntemi olan sezgi ve tümdengelim yoluyla elde edilebilir SOKRATES M Ö 469-399 yılları arasında yaşamış olan ünlü Yunanlı düşünür Platon"un hocası olan Sokrates , yazılı hiçbir şey bırakmamış , tüm zamanını özellikle gençlerle felsefe tartışarak geçirmiştir Görüşleri , tartışmaları yeni iktidarın temsilcileri tarafından beğenilmeyen Sokrates , "yeni tanrılar icad ettiği , görüş ve tartışmalarıyla , gençleri baştan çikardigi" gerekçesiyle ölüme mahkum edilmiştir Sokrates"in felsefedeki ve felsefe tarihindeki önemi , onun bilinçli ve ahlaki kişiliğin bulunduğu yer olarak ruh kavramını bulmuş olmasından kaynaklanır; felsefenin merkezine insanı geçiren , insanın kendisiyle , evrenle ve toplumla olan ilişkisinin ne olduğunu ve ne olması gerektiğini araştıran , insan yaşamının kişisel , toplumsal ve ahlaki boyutunu ön plana çikaran Sokrates , insanlara özsel bileşenlerinin ruh olduğunu , onların ruhlarına özen göstermeleri gerektiğini anlatmaya çalismis , bu düşüncesini ifade etmek , onu eylemleriyle somutlaştırmak için de , yaz kış çiplak ayakla ve ince bir entariyle dolaşmıştır Fiziği itibariyle çirkin biri olan Sokrates , insanların yüzlerini ve fiziki yapılarını değiştiremeyeceklerini , fakat ruhlarını ve karakterlerini değiştirip geliştirebileceklerini belirtmiştir Buna göre , Sokrates , felsefesinde herşeyden önce , insanın doğası , ihtiyaçları , amaçları ve değerleri üzerinde durmuş , neyin onu tamamlayacağını araştırmıştır