Antik Çağ Felsefesi Hakkında Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Milet Okulu’nun diğer filozofu Anaksime-nes arkhe olarak “hava”yi ileri sürdü

Kosmos ile insan bedeni arasında bir karşılaştırma ya*pan Anaksimenes, insan bedeninin yaşaması*nı bu havaya dayandırır

O, ruhun varlığına da işaret etmiş ancak bunun maddi olduğunu be*lirtmiştir

Milet Okulu kosmos’un ana maddesinin ne olduğunu araştırırken bu ana madden in varlık*la “oluşu” nasıl hazırladığı konusunu karanlık bırakmıştı

Oluş sorunu başta Herakleitos ol*mak üzere Elea Okulu fitozoflarıyla Pythago-rascilar tarafından değişik görüşler ileri sürül*mek suretiyle tartışılmıştır

Herakleitos kos*mos’un ana maddesini “aleş” olarak nitelendi*rirken, aynı zamanda kosmostaki hareket, de*ğişim ve oluşu da buna dayanarak açıklama yoluna gitti

Ona göre Kosmos’ta sürekli bir oluş sözkonusudur

Herşey akmaktadır, her nesne durmaksızın hareket etmekte ve değiş*mektedir

Fakat bu sürekli oluşu düzenleyen ve asla değişmeyen şey İse Logos (akıl, yasa, il-ke)lur

Buna karşılık Elea Okulu Kosmos’ta ve Var-lık’ta hiçbir hareketin, değişimin ve oluşun sözkonusu edilemeyceğİnİ ileri sürmüştür

Okulun kurucusu olan Parmcnidcs sadece “Bir” olan “Varlık”ın varolduğunu, bu nedenle bu varlıkta hareketin, değişimin ve oluşun söz*konusu edilmesinin mantık bakımından kabul edilemez bir çelişkiyi doğuracağını belirtir

Öğrencisi Zenon, bu “Bir” varlık önermesini temel alarak hareketin, değişimin ve oluşun, Hcraklcitos’un savunduğu gibi, kabul edileme*yeceğini, çeşitli örnekler ile tartıştı

Varlıkta hareket veya değişimin bulunduğunu kabul et*mek var olanın yok olacağını kabul etmek ya da yok olandan varlığın çıkacağını varsaymak anlamına geldiğini, bunun ise mantığın çeliş*mezlik ilkesine aykırı olacağını belirterek red*detti

Elea Okulu’nun Varlık anlayışı Kscnofanes tarafından Tek Tanrı inancının açıklanmasın*da temel alındı

Daha doğrusu Kscnofanes’İn Tek Tanrı kavramı, Elea Okulu’nun “Bir” Var*lık kavramına dönüştü

Parmenides’in varlık kavramı ve mantığı temel alan düşünce yönte*mi sonraki filozoflar, hatta Yeni Çağ filozofla*rı üzerinde de etkili oldu

(Örneğin Platon, Spinozavb

)

Pythagoras ve Pythagorasçılar ise Kosmo-sun ve Kosmostaki düzen ve uyumun kavra*nıp açıklanmasında sayıları temel aldılar

On*lara göre her sayının bir değeri olması gere*kir; bu da nesnelerin mahiyetinin açıklanma*sında anahtar rolü oynar

Ayrıca Pytlıagorasçı-lar ilk gizli felsefe topluluğunu oluşturmuş ve ruh göçü (tenasüh) inanışı temeline dayanan bu gizli topluluk bazı ilkeler kabul ederek ara*larında uygulamıştır

Pythagorasçılar gizli dü*şünceleriyle ve dışa kapalı örgütlenme biçim-leriyle sonraki yüzyıllarda da varlıklarını sür*dürdüler ve düşünce tarihinde belli oranda et*kili oldular

M

Ö

V

yüzyılda Yunanlıların Persler tara*fından yenilgiye uğratılmaları ve İyonya kent*lerinin işgal edilmesi üzerine burada yaşayan halk ile birlikte filozof ve sanatçıların Batıya,ö-zellikle Güney İtalya ve Sicilya kentleriyle ku*zeyde Afrika ve Makedonya’ya göç ettikleri görüldü

Bunun sonucu olarak felsefe ve bi*lim İyonya’dan bu bölgelere taşındı

Gerçek*ten bu tarihten sonra Atina bir kültür kimliği*ne kavuşacak, ayru şekilde Güney italya’da ba*zı kentler de düşünce ve bilim alanında geliş*melere sahne olacaktır

Empedokles İyonya felsefeleriyle Elea Oku-lu’nun görüşlerini birleştirerek Kosmos’un ana maddesi ve nesnelerin hareket ve oluşları*nı açıklamaya yönelmiş, Kosmos’un ana mad*desi olarak Thales’in “su”yunu, Anaksİme-nes’in “hava”sını, Herakleİtos’un “ateş”ini ala*rak, dördüncü unsur olan toprağı da kendisi ekleyip, dört unsur (anastr-i eıbaa) Öğretisini ileri sürmüştür

Her varlığın veya nesnenin meydana gelmesi bu dört unsurun belli oran*larda birleşmesiyle mümkün olmaktadır

Bu dört unsur Parmenides’in “Varlık”ı gibi değiş*mezdir

Ancak Kozmostaki nesnelerin meyda*na gelmesi için bu dört unsuru birleştirici baş*ka bir şeyin olması gerekir ki, Empodekles bu*na sevgi ve nefret der

Kosmostakİ hareketi, değişmeyi ve oluşu meydana getiren sevgi ve nefrettir

Fakat bu iki özellik dört unsurun dı*şında değerlendirilmiştir

Empedokles bir yan*dan kendinden önceki görüşleri belli bir sis*tem içinde birleştirip açıklamaya çalışırken, kendinden sonraki görüşleri de etkilemiştir

Nitekim Atomcu görüşün oluşmasında Em-pedokles’in felsefesi bir hareket noktası işlevi görecek, Anaksagoras dört unsur yerine sade*ce tek bi madde, “spermate”, yani zerrecik kav*ramını, sevgi ve nefret yerine de “Nous” kavra*mını koyacaktır

Zerreciklere, nesneyi meyda*na getirmek üzere ilk hareketi veren Nous’tur ve daha sonra zerreciklerin denetimini sürdü*rür

Bu zerrecikler, kendi yapılarındaki özel*likler gereği bir araya gelerek nesneleri oluştu*rurlar ki, birleşen zerreciklerin amacı, meyda*na getirdikleri nesneler olmaktadır

Yani Em*pedokles dört unsurun bir araya gelmesini raslantıya bağlarken, Anaksagoras zerreciklerin hareketini belli bir amaca yönelmiş olarak açıklıyor, öyleyse evrende bir amaçlılık (tele-olojik) ilkesi hakimdir

Empedokles ve Anaksagoras’ın henüz pek açık olmasa da maddeyi temel alan açıklama*larını Leukippos, özellikle de Demokritos ge*liştirip ilk atom teorisini ileri sürmüşlerdir

Demokritos’a göre kosmos’un ve varlığın te*meli parçalanamayan en küçük şey, yani “ato-ma”dır

Atomların nicelik özellikleri bir araya gelerek nesnelerin meydana gelmesini sağla*maktadır

Sürekli hareket halinde olan atom*ların hareketlerini gerçekleştirdikleri bir orta*ma İhtiyaçları vardır ki, bu “boş mekan”dır

Boş mekan madde değildir, varlığı yoktur, ama atomun hareketi İçin gereklidir

Atomla*rın hareketleri sahip oldukları nicel özellikler dolayısıyla zorunlu ve mekaniktir

Böylece De*mokritos maddeyi temel alan atom teorisini bir sistem halinde ortaya koyar ve madde ayrı*mını da felsefeye yerleştirir

İnsanın bedeni gi*bi ruhu da atomların birleşmesinin bir sonucu*dur

Uyku gibi ölüm de atomların bu hareket*lerine bağlıdır

10-21-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Antik Çağ Felsefesi Hakkında Bilgi Milet Okulu’nun diğer filozofu Anaksime-nes arkhe olarak “hava”yi ileri sürdü Kosmos ile insan bedeni arasında bir karşılaştırma yapan Anaksimenes, insan bedeninin yaşamasını bu havaya dayandırır O, ruhun varlığına da işaret etmiş ancak bunun maddi olduğunu belirtmiştir Milet Okulu kosmos’un ana maddesinin ne olduğunu araştırırken bu ana madden in varlıkla “oluşu” nasıl hazırladığı konusunu karanlık bırakmıştı Oluş sorunu başta Herakleitos olmak üzere Elea Okulu fitozoflarıyla Pythago-rascilar tarafından değişik görüşler ileri sürülmek suretiyle tartışılmıştır Herakleitos kosmos’un ana maddesini “aleş” olarak nitelendirirken, aynı zamanda kosmostaki hareket, değişim ve oluşu da buna dayanarak açıklama yoluna gitti Ona göre Kosmos’ta sürekli bir oluş sözkonusudur Herşey akmaktadır, her nesne durmaksızın hareket etmekte ve değişmektedir Fakat bu sürekli oluşu düzenleyen ve asla değişmeyen şey İse Logos (akıl, yasa, il-ke)lur Buna karşılık Elea Okulu Kosmos’ta ve Var-lık’ta hiçbir hareketin, değişimin ve oluşun sözkonusu edilemeyceğİnİ ileri sürmüştür Okulun kurucusu olan Parmcnidcs sadece “Bir” olan “Varlık”ın varolduğunu, bu nedenle bu varlıkta hareketin, değişimin ve oluşun sözkonusu edilmesinin mantık bakımından kabul edilemez bir çelişkiyi doğuracağını belirtir Öğrencisi Zenon, bu “Bir” varlık önermesini temel alarak hareketin, değişimin ve oluşun, Hcraklcitos’un savunduğu gibi, kabul edilemeyeceğini, çeşitli örnekler ile tartıştı Varlıkta hareket veya değişimin bulunduğunu kabul etmek var olanın yok olacağını kabul etmek ya da yok olandan varlığın çıkacağını varsaymak anlamına geldiğini, bunun ise mantığın çelişmezlik ilkesine aykırı olacağını belirterek reddetti Elea Okulu’nun Varlık anlayışı Kscnofanes tarafından Tek Tanrı inancının açıklanmasında temel alındı Daha doğrusu Kscnofanes’İn Tek Tanrı kavramı, Elea Okulu’nun “Bir” Varlık kavramına dönüştü Parmenides’in varlık kavramı ve mantığı temel alan düşünce yöntemi sonraki filozoflar, hatta Yeni Çağ filozofları üzerinde de etkili oldu (Örneğin Platon, Spinozavb) Pythagoras ve Pythagorasçılar ise Kosmo-sun ve Kosmostaki düzen ve uyumun kavranıp açıklanmasında sayıları temel aldılar Onlara göre her sayının bir değeri olması gerekir; bu da nesnelerin mahiyetinin açıklanmasında anahtar rolü oynar Ayrıca Pytlıagorasçı-lar ilk gizli felsefe topluluğunu oluşturmuş ve ruh göçü (tenasüh) inanışı temeline dayanan bu gizli topluluk bazı ilkeler kabul ederek aralarında uygulamıştır Pythagorasçılar gizli düşünceleriyle ve dışa kapalı örgütlenme biçim-leriyle sonraki yüzyıllarda da varlıklarını sürdürdüler ve düşünce tarihinde belli oranda etkili oldular MÖV yüzyılda Yunanlıların Persler tarafından yenilgiye uğratılmaları ve İyonya kentlerinin işgal edilmesi üzerine burada yaşayan halk ile birlikte filozof ve sanatçıların Batıya,ö-zellikle Güney İtalya ve Sicilya kentleriyle kuzeyde Afrika ve Makedonya’ya göç ettikleri görüldü Bunun sonucu olarak felsefe ve bilim İyonya’dan bu bölgelere taşındı Gerçekten bu tarihten sonra Atina bir kültür kimliğine kavuşacak, ayru şekilde Güney italya’da bazı kentler de düşünce ve bilim alanında gelişmelere sahne olacaktır Empedokles İyonya felsefeleriyle Elea Oku-lu’nun görüşlerini birleştirerek Kosmos’un ana maddesi ve nesnelerin hareket ve oluşlarını açıklamaya yönelmiş, Kosmos’un ana maddesi olarak Thales’in “su”yunu, Anaksİme-nes’in “hava”sını, Herakleİtos’un “ateş”ini alarak, dördüncü unsur olan toprağı da kendisi ekleyip, dört unsur (anastr-i eıbaa) Öğretisini ileri sürmüştür Her varlığın veya nesnenin meydana gelmesi bu dört unsurun belli oranlarda birleşmesiyle mümkün olmaktadır Bu dört unsur Parmenides’in “Varlık”ı gibi değişmezdir Ancak Kozmostaki nesnelerin meydana gelmesi için bu dört unsuru birleştirici başka bir şeyin olması gerekir ki, Empodekles buna sevgi ve nefret der Kosmostakİ hareketi, değişmeyi ve oluşu meydana getiren sevgi ve nefrettir Fakat bu iki özellik dört unsurun dışında değerlendirilmiştir Empedokles bir yandan kendinden önceki görüşleri belli bir sistem içinde birleştirip açıklamaya çalışırken, kendinden sonraki görüşleri de etkilemiştir Nitekim Atomcu görüşün oluşmasında Em-pedokles’in felsefesi bir hareket noktası işlevi görecek, Anaksagoras dört unsur yerine sadece tek bi madde, “spermate”, yani zerrecik kavramını, sevgi ve nefret yerine de “Nous” kavramını koyacaktır Zerreciklere, nesneyi meydana getirmek üzere ilk hareketi veren Nous’tur ve daha sonra zerreciklerin denetimini sürdürür Bu zerrecikler, kendi yapılarındaki özellikler gereği bir araya gelerek nesneleri oluştururlar ki, birleşen zerreciklerin amacı, meydana getirdikleri nesneler olmaktadır Yani Empedokles dört unsurun bir araya gelmesini raslantıya bağlarken, Anaksagoras zerreciklerin hareketini belli bir amaca yönelmiş olarak açıklıyor, öyleyse evrende bir amaçlılık (tele-olojik) ilkesi hakimdir Empedokles ve Anaksagoras’ın henüz pek açık olmasa da maddeyi temel alan açıklamalarını Leukippos, özellikle de Demokritos geliştirip ilk atom teorisini ileri sürmüşlerdir Demokritos’a göre kosmos’un ve varlığın temeli parçalanamayan en küçük şey, yani “ato-ma”dır Atomların nicelik özellikleri bir araya gelerek nesnelerin meydana gelmesini sağlamaktadır Sürekli hareket halinde olan atomların hareketlerini gerçekleştirdikleri bir ortama İhtiyaçları vardır ki, bu “boş mekan”dır Boş mekan madde değildir, varlığı yoktur, ama atomun hareketi İçin gereklidir Atomların hareketleri sahip oldukları nicel özellikler dolayısıyla zorunlu ve mekaniktir Böylece Demokritos maddeyi temel alan atom teorisini bir sistem halinde ortaya koyar ve madde ayrımını da felsefeye yerleştirir İnsanın bedeni gibi ruhu da atomların birleşmesinin bir sonucudur Uyku gibi ölüm de atomların bu hareket*lerine bağlıdır