Canlıların Birbirleriyle Ve Çevreleriyle Olan Etkileşimleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

b) Sıcaklık :

Işık etkisiyle yeryüzünde oluşan ısının ortalama değerine sıcaklık denir

Çevredeki ısı miktarına göre sıcaklık artar ve azalabilir

Canlı yaşamı için son derece önemli olup hücrelerdeki (enzimlerin gerçekleştirdiği) kimyasal tepkimeler belirli sıcaklıklarda gerçekleşir

Canlının yaşamı, kendi vücut sıcaklığına uygun çevre sıcaklığının sağlanmasına bağlıdır

Sıcaklığın değişmesi canlı sayısını değiştirir

Bu nedenle de canlıların yeryüzündeki dağılışını, çoğalmasını ve ömrünü belirler

c) Işık :

Güneş enerjisinin yayılmasıyla oluşur

Üzerinde taşıdığı enerji canlıların temel enerji kaynağını oluşturur yani yeryüzündeki enerjinin temel kaynağı ışık enerjisidir

Işığın şiddeti ve süresi ekosistemdeki, yeryüzünün ısınmasında, yağışların oluşmasında, rüzgârların oluşmasında, iklimin belirlenmesinde, yeşil bitkilerin fotosentez, terleme, çimlenme ve çiçeklenme süresinde etkili olur

Güneş ışığının yeryüzündeki dağılımı farklı olduğu için her bölgedeki ışığın etkisi de farklıdır ve farklı iklim şartlarının oluşmasına neden olur

Bu nedenle ışık canlıların doğadaki dağılımını yani ekosistemleri değiştirebilir

d) Toprak :

Yerkabuğunun en üst katmanına toprak denir

Canlı organizmalar toprağın üzerinde ve içinde yaşayabilirler

Toprak milyonlarca yıllık bir süreç içinde büyük kaya kütlelerinin parçalanmasıyla oluşmuştur

İçerisinde taş, kum, kil, mineral, tuz, su hava, mikro organizmalar ve canlı kalıntıları bulunur

Canlı varlıklar su ve mineral ihtiyacını doğrudan topraktan karşılarlar

Toprağın yapı ve çeşidi, üzerinde yaşayacak bitkilerin türünü etkiler

Bitkinin gelişmesi, fotosentez yapabilmesi için gerekli su ve minerallerin bulunduğu, bitkilerin tutunduğu toprak miktarının azalması ya da ihtiva ettiği maddelerin azalması bitki sayısını dolayısıyla ekosistemleri değiştirir

(Humuslu topraklar en verimli topraklardır

Yapısında bitki yaşamı için önemli olan çeşitli mineralleri bulundurur)

e) İklim :

Uzun zaman sürecinde, bir bölgeyi etkileyen atmosfer şartlarına iklim denir

İklim şartlarını ışık, sıcaklık, nem, yağışlar, rüzgârlanma gibi faktörler oluşturur

Bir bölgenin iklimini ekvatora uzaklığı, denizden yüksekliği ve denizlere olan uzaklığı doğrudan etkiler

Canlılar, kendilerine uygun iklim şartlarında yaşamlarını sürdürürler

İklim şartları uygun olan topraklarda bol miktarda bitki ve yoğun olarak hayvan çeşitleri bulunur

İklim şartların değişmesi, canlı sayısını, canlı çeşidini, canlıların yaşamını ve yayılmasını bu nedenle de ekosistemleri etkiler

(Yeşil alanların azalması, volkanik patlamalar, sıcaklığın azalması iklimin değişmesine neden olur)

f) Hava :

Atmosferi oluşturan gaz karışımına hava denir

Havanın yapısında oksijen, karbondioksit, azot, soy gazlar, tozlar, mikroorganizmalar ve su buharı bulunur

Solunumda kullanılan oksijen ve fotosentezde kullanılan karbondioksit havadan alınır

Havanın gaz içeriğinin değişmesi havanın kirlenmesine neden olur

Bu da ekosistemleri değiştirir

Ekosistemlerin Sürekliliği :

Ekosistemlerin sürekli olabilmesi için;

1- Üreticilerin (yeşil bitkiler, su yosunları, bakteriler, mantarlar ve öglenalar),

2- Tüketicilerin (insanlar, hayvanlar, mantarlar),

3- Ayrıştırıcıların (Bakteriler ve mantarlar),

4- Yeterince güneş ışığının,

5- Ham maddenin (kalsiyum, azot, fosfor, su, oksijen, karbondioksit gazı) bulunması ve sürekli olması gerekir

9- Besin Zinciri :

Ekosistemdeki canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için o ekosistemdeki hem canlı hem de cansız varlıklara ihtiyaç duyarlar

Ekosistemde canlı ve cansız varlıklar arasındaki uyumlu ilişkiye ekolojik denge denir

Ekosistemin sürekli olabilmesi için ekolojik dengenin korunması gerekir

Ekosistemlerde, canlıların kullandığı maddelerin kullanıldıktan sonra tekrar geri dönüşmesine (üretilmesine) döngü denir

Doğadaki ekosistemlerde besin döngüsü ve madde döngüsü olmak üzere iki çeşit döngü vardır

Ekosistemi oluşturan (Dünya’da yaşayan) bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için besin ve enerjiye ihtiyaç duyarlar

Canlıların ihtiyaç duyduğu enerjinin temel kaynağı güneş enerjisidir

Üreticiler, güneş enerjisini kullanarak fotosentez yoluyla besin üretir, tüketiciler de üretilen bu besinleri kullanırlar

Üretici ve tüketicilerin atıkları ve ölüleri ayrıştırıcılar tarafından parçalanır ve elde edilen (inorganik) maddeler toprağa verilerek bu maddelerin üreticiler tarafından tekrar kullanılması sağlanır

Böylece madde ve enerji bir canlıdan diğerine aktarılmış olur

Madde ve enerjinin bir canlıdan diğerine aktarılması sonucu oluşan canlılar sıralamasına besin zinciri denir

Besin zincirinde her halka bir canlıyı temsil eder

Besin zincirinin ilk grubunu (basamağını) üreticiler, son grubunu da (basamağını da) 3

dereceden tüketiciler oluşturur

Madde ve enerji besin zincirinde üreticilerden tüketicilere doğru aktarılır

Ekosistemlerde çok sayıda besin zinciri vardır ve ekosistemlerdeki besin zincirlerinin tamamına besin ağı (besin döngüsü) denir

Ekosistemlerdeki besin zincirinin en sonunda insan bulunur

Yeryüzündeki bütün canlılar çok büyük ve karmaşık bir besin ağı içinde birbirlerine bağlanmıştır

Farklı beslenme şekilleri, farklı ekosistemleri birbirine bağlar

10-21-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Canlıların Birbirleriyle Ve Çevreleriyle Olan Etkileşimleri b) Sıcaklık : Işık etkisiyle yeryüzünde oluşan ısının ortalama değerine sıcaklık denir Çevredeki ısı miktarına göre sıcaklık artar ve azalabilir Canlı yaşamı için son derece önemli olup hücrelerdeki (enzimlerin gerçekleştirdiği) kimyasal tepkimeler belirli sıcaklıklarda gerçekleşir Canlının yaşamı, kendi vücut sıcaklığına uygun çevre sıcaklığının sağlanmasına bağlıdır Sıcaklığın değişmesi canlı sayısını değiştirir Bu nedenle de canlıların yeryüzündeki dağılışını, çoğalmasını ve ömrünü belirler c) Işık : Güneş enerjisinin yayılmasıyla oluşur Üzerinde taşıdığı enerji canlıların temel enerji kaynağını oluşturur yani yeryüzündeki enerjinin temel kaynağı ışık enerjisidir Işığın şiddeti ve süresi ekosistemdeki, yeryüzünün ısınmasında, yağışların oluşmasında, rüzgârların oluşmasında, iklimin belirlenmesinde, yeşil bitkilerin fotosentez, terleme, çimlenme ve çiçeklenme süresinde etkili olur Güneş ışığının yeryüzündeki dağılımı farklı olduğu için her bölgedeki ışığın etkisi de farklıdır ve farklı iklim şartlarının oluşmasına neden olur Bu nedenle ışık canlıların doğadaki dağılımını yani ekosistemleri değiştirebilir d) Toprak : Yerkabuğunun en üst katmanına toprak denir Canlı organizmalar toprağın üzerinde ve içinde yaşayabilirler Toprak milyonlarca yıllık bir süreç içinde büyük kaya kütlelerinin parçalanmasıyla oluşmuştur İçerisinde taş, kum, kil, mineral, tuz, su hava, mikro organizmalar ve canlı kalıntıları bulunur Canlı varlıklar su ve mineral ihtiyacını doğrudan topraktan karşılarlar Toprağın yapı ve çeşidi, üzerinde yaşayacak bitkilerin türünü etkiler Bitkinin gelişmesi, fotosentez yapabilmesi için gerekli su ve minerallerin bulunduğu, bitkilerin tutunduğu toprak miktarının azalması ya da ihtiva ettiği maddelerin azalması bitki sayısını dolayısıyla ekosistemleri değiştirir (Humuslu topraklar en verimli topraklardır Yapısında bitki yaşamı için önemli olan çeşitli mineralleri bulundurur) e) İklim : Uzun zaman sürecinde, bir bölgeyi etkileyen atmosfer şartlarına iklim denir İklim şartlarını ışık, sıcaklık, nem, yağışlar, rüzgârlanma gibi faktörler oluşturur Bir bölgenin iklimini ekvatora uzaklığı, denizden yüksekliği ve denizlere olan uzaklığı doğrudan etkiler Canlılar, kendilerine uygun iklim şartlarında yaşamlarını sürdürürler İklim şartları uygun olan topraklarda bol miktarda bitki ve yoğun olarak hayvan çeşitleri bulunur İklim şartların değişmesi, canlı sayısını, canlı çeşidini, canlıların yaşamını ve yayılmasını bu nedenle de ekosistemleri etkiler (Yeşil alanların azalması, volkanik patlamalar, sıcaklığın azalması iklimin değişmesine neden olur) f) Hava : Atmosferi oluşturan gaz karışımına hava denir Havanın yapısında oksijen, karbondioksit, azot, soy gazlar, tozlar, mikroorganizmalar ve su buharı bulunur Solunumda kullanılan oksijen ve fotosentezde kullanılan karbondioksit havadan alınır Havanın gaz içeriğinin değişmesi havanın kirlenmesine neden olur Bu da ekosistemleri değiştirir Ekosistemlerin Sürekliliği : Ekosistemlerin sürekli olabilmesi için; 1- Üreticilerin (yeşil bitkiler, su yosunları, bakteriler, mantarlar ve öglenalar), 2- Tüketicilerin (insanlar, hayvanlar, mantarlar), 3- Ayrıştırıcıların (Bakteriler ve mantarlar), 4- Yeterince güneş ışığının, 5- Ham maddenin (kalsiyum, azot, fosfor, su, oksijen, karbondioksit gazı) bulunması ve sürekli olması gerekir 9- Besin Zinciri : Ekosistemdeki canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için o ekosistemdeki hem canlı hem de cansız varlıklara ihtiyaç duyarlar Ekosistemde canlı ve cansız varlıklar arasındaki uyumlu ilişkiye ekolojik denge denir Ekosistemin sürekli olabilmesi için ekolojik dengenin korunması gerekir Ekosistemlerde, canlıların kullandığı maddelerin kullanıldıktan sonra tekrar geri dönüşmesine (üretilmesine) döngü denir Doğadaki ekosistemlerde besin döngüsü ve madde döngüsü olmak üzere iki çeşit döngü vardır Ekosistemi oluşturan (Dünya’da yaşayan) bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için besin ve enerjiye ihtiyaç duyarlar Canlıların ihtiyaç duyduğu enerjinin temel kaynağı güneş enerjisidir Üreticiler, güneş enerjisini kullanarak fotosentez yoluyla besin üretir, tüketiciler de üretilen bu besinleri kullanırlar Üretici ve tüketicilerin atıkları ve ölüleri ayrıştırıcılar tarafından parçalanır ve elde edilen (inorganik) maddeler toprağa verilerek bu maddelerin üreticiler tarafından tekrar kullanılması sağlanır Böylece madde ve enerji bir canlıdan diğerine aktarılmış olur Madde ve enerjinin bir canlıdan diğerine aktarılması sonucu oluşan canlılar sıralamasına besin zinciri denir Besin zincirinde her halka bir canlıyı temsil eder Besin zincirinin ilk grubunu (basamağını) üreticiler, son grubunu da (basamağını da) 3 dereceden tüketiciler oluşturur Madde ve enerji besin zincirinde üreticilerden tüketicilere doğru aktarılır Ekosistemlerde çok sayıda besin zinciri vardır ve ekosistemlerdeki besin zincirlerinin tamamına besin ağı (besin döngüsü) denir Ekosistemlerdeki besin zincirinin en sonunda insan bulunur Yeryüzündeki bütün canlılar çok büyük ve karmaşık bir besin ağı içinde birbirlerine bağlanmıştır Farklı beslenme şekilleri, farklı ekosistemleri birbirine bağlar