Felsefenin Anlamı

Felsefe’nin Başlıca Soruları:

Varlık var mıdır, özellikleri nelerdir?

Bilgi’nin kaynağı, sınırları ve değeri nedir?

Bilimler, her şeyi açıklayarak son sınırlarına ulaşmış mıdır?

Gerçek var mıdır, varsa bilinebilir mi?

İnsan davranışını şekillendiren evrensel bir ahlak yasası mümkün müdür?

Tüm toplumların en üst düzeyde mutlu olacağı mükemmel bir devlet düzeni mümkün müdür?

Bazı varlıklara ‘’Güzel’’ nitelemesi yapmanın ölçütü nedir?

Tanrı var mıdır, yok mudur); şeklindedir

Bu ve benzeri alanlardaki sorular, ilerleyen dönemlerde; herbiri bir soru üzerinde yoğunlaşan farklı felsefe alanlarının oluşmasına yol açmıştır

Bu sorular da, en genel anlamda 3 büyük felsefe alanını oluşturmuştur:

*Ontoloji (Varlık Felsefesi)

*Epistemoloji (Bilgi Felsefesi)

*Aksiyoloji (Değerler Felsefesi), gibi

İlgi alnı ve çalışma şekli bakımından Felsefe, öznel ve genel bir çalışmadır Saptamalarındaki bu durum, onun asla bilim olmadığını ve olamayacağını göstermektedir Soruları ortaya çıkmaya devam ettikçe, Felsefe de varlığını sürdürecektir

Felsefi Bilgi’nin Özellikleri:

a)Felsefi bilgi, sebebi ya da özelliği henüz bilinmeyen olay ya da varlıkların araştırılmasıyla ilgilidir İlk sebepleri araştırır

b)Problemlerini akıl ve mantık süzgecinden geçirdiği için eleştireldir

c)Ortaya çıkan cevaplar filozofun kişisel özellikleriyle ilgili olduğundan, öznel (sübjektif)’tir Doğruluğu sorgulanamaz

d)Felsefe, mevcut bilgileri yeterli görmediği için sürekli bir arayış içindedir

e)Felsefe bilgisi sistemli, düzenli ve birleştirilmiş bir bilgidir Konularını bir bütün olarak ele alır

f)Felsefenin ilgi alanı çözülmemiş konular üzerine olduğundan, bilgileri kesin doğrular şeklinde değildir

g)Felsefi bilgiler gelişerek değil, birbiri üzerine yığılarak ilerler

h)Felsefi bilgiler herhangi bir döneme ve topluma ait olmayıp, beynelmilel ve evrenseldir

Felsefe’de ortaya çıkan konular ve onların incelenmesi sonucu elde edilen cevaplar o kadar geniş ve çeşitlidir ki, bunlardan pek çok ilgi alanı ortaya çıkmıştır

Başlıca Felsefe Alanlarını şöyle sıralamak mümkündür:

*Bilgi Felsefesi

*Bilim Felsefesi

*Varlık Felsefesi

*Ahlak Felsefesi

*Siyaset Felsefesi

*Sanat Felsefesi

*Din Felsefesi

(Bu konular, dersimizin diğer temel üniteleri olarak bundan sonra yıl boyunca sırasıyla işlenecektir)

* Bilimler, tek-tek olayları inceleyerek genel sonuçlara ulaşmaya çalışmak anlamındaki Tümevarım( İndüksiyon) yöntemini kullanırken, Felsefe ise, genel bir doğruyu, tüm parçalar için geçerli saymak anlamındaki Tümdengelim (Dedüksiyon) yöntemini kullanır

a–3 ) Karşılıklı Etkileşim:

Felsefe ile bilimler arasında benzerlik ve farklılığın dışında, birbirlerini desteklemek anlamında karşılıklı bir ilişki vardır Bundan; Felsefe’nin oluşturduğu yeni cevapların Bilimlerin çalışma alanının geliştirdiğini, Bilimlerin belirlediği yeni soruların da Felsefe’ye yeni konular oluşturduğunu anlıyoruz

Felsefe – Din İlişkisi:

Benzerlik:

* Her iki ilgi alanının da konusu; en genel bir çerçevede insanı, hayatı ve evreni anlayıp-açıklamaya çalışmaktır

Farklılık:

* Felsefi bilgiler tamamıyla insan kökenli olup insan aklına ve muhakeme yeteneğine dayanırken, Dinsel kaynaklı bilgiler doğrudan doğruya soyut ve belirsiz bir kaynaktan gelir Bu yönüyle Dinsel bilgiler hazır bilgilerdir

Felsefe – San’at İlişkisi:

Benzerlik:

* Her ikisi de bir insan etkinliği olarak, varlıklar ve olaylar dünyasını yaratıcı sezgi ve hayal güçlerinin yardımı ile kavrayıp açıklamaya çalışır Bu açıdan yeterli kültürel ve sezgisel birikime ulaşmış olmaları şarttır

Farklılıklar:

* Fakat sanatçı anlık bir sezginin (ilham = esin) etkisiyle eserini bir defada ve bir bütün olarak ifade etmek zorundayken, filozoflar cevaplarını duyusal ve akılsal imkânlarına göre çok uzun ve zor bir sürecin sonunda belirlemeye çalışırlar

* Ayrıca; filozof sadece karşısındaki ikna edecek doğrulara ulaşmaya çalışırken, sanatçılar eserlerini izleyenlerde beğeni ve hayranlık duygusu uyandırma çabasındadır

* Felsefe insanda planlı ve disiplinli çalışma geleneği oluşmayı amaçlarken, sanatçının tek amacı haz duygusu uyandırmaktır

2- Felsefe’nin Gereği:

a) Geçmişten-Geleceğe Felsefe:

İnsanoğlu var olduğu günden bugüne kadar ve geleceğe uzanan süreçte her zaman ilgi ve merakını çeken konular belirlemiş ve bunların nedenini-niçinini bulmaya çalışmıştır Bu sayede hem bir takım şüphelerden kurtulmuş, hem de kendini ve içinde yaşadığı ortamı tanıyıp daha rahat ve güvenli bir ortam edinmiştir Bugünkü anlamda bilimlerin henüz oluşmadığı o günlerde felsefi nitelikli bu çabaları olmasaydı, şu an ulaştığı düzeyi asla yakalayamazdı

Bir insan etkinliği olan Felsefe; içinde bulunduğu ortamı ve mevcut bilgileri geniş bir çerçevede sorgularken, kendinden önceki bilgi ve fikirleri de inceler ve onlara değer verir Dolayısıyla felsefe, hoşgörü ve evrensel düşüncenin gelişmesine katkı sağlar

Günümüz Felsefesi artık doğa ve varlıklar dünyası ile ilgili sorunlarını az-çok çözmüş görünüyor Daha çok, hala belirsizliğini koruyan soyut ve metafiziksel konulara yoğunlaşmıştır Her durumda, insanoğlu yeni sorular bulmaya devam ettikçe, felsefe ile uğraşmayı da sürdürecektir

b)Felsefe ve Metafizik:

Felsefe’nin ortaya çıktığı ilk günden beri var olan Metafizik; varlıklar ve olaylar dünyası araştırma alanında, duyuların görüp-gösteremediği fakat aklın varlığını kabul ettiği soyut kavram ve süreçlerle ilgilenen bir Varlık Felsefesi altbölümüdür Kelime anlamı fizikötesi demek olup; bilinen somut fiziksel ortamın dışında, ötesinde olan anlamına gelir Aristo adlı ilkçağ yunan filozofunun, fiziğe ait olanlarının grup adını belirlemek için ortaya atılmış bir kavramdır

Bu alanda ortaya çıkan çalışma ve sonuçlarının çeşitliliği, Metafiziğin 2 farklı çerçeveye ayrılarak incelenmesi gereğini doğurmuştur

b–1) Alanlara Ait Metafizikler: Alman düşünür İmmanuel KANT tarafından yapılmış bir gruplandırmadır Temel anlayışı olan akılcılığı, metafiziksel değerlendirmelerinde belirleyici olarak ele almıştır Genel olarak 3 alan üzerinde durmuştur:

*Rasyonel Kozmoloji (Akılcı Evrenbilim):Evrendeki varlık ve olayların köken amaç ve özelliklerini, tamamen akılcı bir yaklaşımla incelemeye çalışmıştır

*Rasyonel Teoloji (Akılcı Tanrıbilim=İlahiyat):Tanrısal konuları, hayatın amacını, evrendeki sebeplilikleri, akla bağlı kalarak değerlendirmeye çalışmıştır

*Rasyonel Psikoloji (Akılcı Ruhbilim):Kapalı bir kavram olan ruhu ve ruhsal etkileşimleri akıl ve mantık ilkelerine dayanarak açıklamaya çalışmıştır

*Rasyonel Etik (Akılcı Ahlakbilim):Ahlaksal ve kültürel konulara akılcı bir yaklaşım getirmiştir Görev veya ödev ahlakı gibi

b–2) Sistem Felsefelerine Ait Metafizikler:

Bunlar da birinciler gibi akılcı, yapma ve kurmacadır

*Tarihsel Materyalist (Maddeci) Metafiziği – Karl Marx

* Geist (Mutlak Ruh)Metafiziği – Wilhelm Friedrich Hegel

*İsteme (İrade)Metafiziği – Arthur Schopenhauer

*Çift Cevher (Töz)Metafiziği – Rene Descartes

*Problem Metafiziği (Akıl dışılık ve çözümsüzlük üzerine) – İmmanuel Kant; gibileri başlıcalarıdır

&İnsanoğlunun görsel ve nesnel olarak çözemediği, fakat aklını kurcalayan konu ve varlıklar olmaya devam ettiği sürece; metafizik de bir Varlık Felsefesi alanı olarak varlığını sürdürecek gibi görünüyor

B-FELSEFE’NİN ÇEŞİTLİ ALANLARLA İLİŞKİSİ:

Buraya kadar, Felsefe’yi ve diğer bilgi alanlarını birlikte kısaca tanımaya çalıştık Şimdi de Felsefe ile bazı bilgi türlerini karşılaştırarak, aralarındaki benzerlik ve farklılıkları görelim

a) Felsefe – Bilim İlişkisi:

Felsefe ile bilimler arasında bazı noktalarda benzerlik, bazı konularda da farklılık vardır Bir yönden aralarında karşılıklı etkileşimden söz edebiliriz

a–1) Benzerlikler:

* Her ikisi de; hazır ve basmakalıp bilgilerle yetinmeyip, yaratıcı bir tavırla yeni doğrular arar

* Her ikisi de konularını açıklamaya çalışırken, genel olarak akıl ve mantık ilkelerini kullanır

* Her ikisi de, kendi bulduğu veya başkalarından gelen bilgileri eleştirip değerlendirmeden doğru olarak kabul etmez

a–2 ) Farklılıklar:

* Felsefi açıklamaların somut ve doğal olgularla kanıtlanması şart değilken, bilimsel cevapların olgulara uyması ve desteklenmesi şarttır

* Felsefe, konularını akıl ve mantık ilkelerine dayanarak bir bütün olarak ve genel yönleriyle incelemeye çalışırken, bilimler konularını bölümlere ayırır ve nesnel incelemelere dayalı somut cevaplara ulaşmaya çalışır