|
Prof. Dr. Sinsi
|
Yahudilik Ve Musevilik Gerçekte Nedir
Yahudilik ve Musevilik gerçekte nedir
MUSEVİLİK
Musevîlik, kurucusu Musa'ya izafetle bu adı almıştır Yahudi, İbrani, ve İsrail terimleriyle de Musevîlik kastedilir Musevîliğin tek tanrıcılığın saf bir şekli olduğu söylenmekle beraber O, yalnız başına ne bir mezhep ne bir ırk, ne de modern bir millettir Yahudiler dünyanın en eski tarihî, dinî cemaatini meydana getirmişlerdir Dinler Tarihi'nde özel bir yeri bulunan Yahudilik, kutsal kitaplarında Ahd'e geniş yer ayırmasından dolayı bir Ahid dini olarak da telâkki edilmektedir
Babil Sürgünü'nden sonra millî din haline getirilen Yahudilik, bir ırka tahsis edilmek suretiyle ilâhî dinlerden ayrı bir konumda ele alınmıştır O'nu millî dinlerden ayıran bir başka özellik de, tek tanrı, vahiy, kutsal kitap ve peygamberlere inanç sistemi içinde değişik konumlarda da olsa yer almış bulunmasıdır Gerçekte Dinler Tarihçileri Yahudiliğin bir millet, bir ırk veya bir din olup olmadığı konusunda görüş birliğine varmış değillerdirTevrat'a dayanarak kendilerini dünya milletleri arasından seçilmiş kavim olarak gören Yahudiler, Allah'ın Sina'da bu kavmi muhatap aldığını, Tevrat'ı Musa'nın şahsında onlara gönderdiğini iddia ederler
Tahrip edilmeden önce Ahid Sandığı'nın da içinde bulunduğu Kudüs'teki Mabed, Yahudiliğin odak noktasını teşkil etmektedir Yahudiliğin sembolleri arasında en önemli yeri Yedi Kollu Şamdan ile Altı Köşeli Yıldız işgal eder
Sami olmayan dinlerden farklı olarak Musevîlik, vahiyle gelmiş bir dindir Musevîlik, yalnız kendi ailesinin dinleri olan Hristiyanlık ve Müslümanlık'tan değil, vahye dayanmayan doğu dinlerinden, yani Ari ve Moğol dinlerinden daha eskidir Takriben İsa'dan sekiz asır önce kurulmuştur(1) Yahudiler daha çok, bugünkü İsrail'den ayrı olarak Avrupa ve Amerika'ya dağılmışlardır (2) Çok eskiden beri Filistin'de yaşamış olan Yahudiler, Babil, Asur, Fenike ve Araplar gibi Sami ırktan gelirler Yahudiler göçebe iken "Habiri" diye anılırlardı İsrâiloğulları en parlak devirlerini Kralları Süleyman zamanında yaşamışlardır
İnanç ve İbadet Sistemi:
Yahudilik'te en önemli iman esasını, Allah'ın varlığına ve birliğine olan inanç teşkil eder(3) O'nun birliği, yaratılmamışlığı, evvelinin ve sonunun bulunmayışı, her şeyi bilişi, bütün varlıkların Yaratan'ı oluşu vbgibi Allah inancı vardır
Daha çok günlük hayat ve ibadetlerde belirginleşen Yahudi inancını detaylı olarak Tanah'da bulmak mümkün değildir Onlar için önemli olan Tevrat'ta bildirilen şeriatın yaşamasıdır İnançlarına göre Tanrı'nın en sevgili milleti Yahudilerdir Bunun en büyük delili, Tanrı'nın İsrâiloğulları ile Musa'nın şahsında Sina'daki ahitleşmesidir İnançlarına göre Tanrı, insanlığı aydınlatmak ve mutlu kılmak için İsrailoğulları'nı seçmiş, "nebi"lerini görevlendirmiştir Bu konuda Musa'nın önemli bir yeri vardır Çünkü Tevrat O'na verilmiştir Tanrı, evreni devamlı olarak idare etmektedir O'nun gücünün yetmeyeceği hiçbir iş yoktur Mesih'le kurulacak Tanrı'nın evrensel devletinde bütün haksızlıklar ve zulümler ortadan kalkacaktır Bu inanç Yahudilerin ümit kaynağı olmuştur
Yahudilik'te ahiret inancı tarihi bir gelişme izlemiştir Tevrat'ın bazı hükümlerinde ahiret inancına dair işaretler bulunmaktadır (4) Bazı Dinler Tarihçilerine göre, yeniden dirilme ile ilgili metinler günümüze kadar ulaşmadığı için Yahudiler bu tür inançları İran'dan almışlardır
Eski Yahudilik'te iyi, kötü, ölen bütün insanlar "Şoel" adı verilen bir yere gidecekler, orada kederli bir şekilde varlıklarını sürdürecekler, ruhları da mezarda kalacaktır Yahudilik'te ahiret inancı konusunda, daha sonraki dönemlerde birtakım gelişmeler olmuş, yeniden dirilme, ebedî hayat, yargılanma, cennet, cehennem vb inançlar ortaya çıkmıştır(5) Yahudilik'teki cennet, cehennem, hüküm günü vb ilgili emirleri Talmud açıklamıştır Yahudilerin, Müslümanlık ve Hristiyanlık'ta olduğu gibi belli başlı iman esaslarına kavuşmaları filozof Rabbi Moşe ben Maymon (Maymonides (1135-1204)'le mümkün olabilmiştir O'nun meydana getirdiği günümüze ulaşan inanç sistemi şudur;
1-Allah var olan her şeyi yaratmıştır
2-Allah birdir
3- Allah'ın bedeni yoktur, tasvir edilemez
4- Allah'ın başlangıcı ve sonu yoktur
5- Yalnız Allah'a dua etmeliyiz
6- Peygamberlerin bütün sözleri doğrudur
7- Musa, bütün peygamberlerin en büyüğüdür
8- Elimizdeki Tora, Allah tarafından Musa'ya verilen ve günümüze kadar
değiştirilmeden gelen kitabın aynıdır
9- Dinimiz ilâhî bir dindir
10- Allah, insanların bütün hareket ve düşüncelerini bilir
11- Allah, emirlerine uyanları mükâfatlandırır, uymayanları cezalandırır
12- Allah Mesih'i gönderecektir
13- Ruhum ölümsüzdür Allah dilediğinde ölüleri diriltecektir
Yahudiler ibadetlerini "sinagog"larda (Bet ha Kneset) yaparlar (6) Sinagoglarda rulo halinde el yazması Tevrat tomarlarının saklandığı, Aron ha-Kodes denilen, Kudüs'e yönelik kutsal bir bölme vardır Sinagoglarda Yedi Kollu Şamdan (Menora) da bulunur Bundan ayrı olarak Kral Davud'un mührü kabul edilen iki üçgenden meydana gelmiş Magen David denilen altı köşeli bir yıldız da vardır
Yahudiler sinagoglarda Tevrat'tan bazı parçaları sesli bir şeklide okurlar Tevrat rulolarının bohçalardan çıkarılarak haham tarafından okunması, ibadetin en önemli anıdır Yahudiler sinagog dışında evlerde de ibadet ederler Nitekim evlerde giriş kapısının arkasında "Mezuza" denilen, rulo haline getirilmiş Tevrat cümlelerinin yazılı olduğu mahfazalar asılıdır Eve giriş çıkışta Yahudiler bu mahfazaya dokunarak parmaklarını öperler İbadet, Kudüs'e yönelerek yapılır Başa takke, sırta cüppe alınır Kadınlar ibadete katılamaz, ancak başları örtülü olarak ibadeti seyredebilirler
Yahudi dininin esasını ilâhiler teşkil eder İbadet esnasında okudukları bazı klişeleşmiş dua ve ilâhiler vardır (7) Dua, dindar Yahudinin hayatında önemli bir yer işgal eder Yahudilikte ibadet günlük ve haftalık olmak üzere ikiye ayrılır Günlük ibadet sabah, öğle ve akşam yapılır Haftalık ibadet ise Cumartesi (Sabbat, yevmu's-sebt) günü havra (sinagog)'da icra edilir
Yahudiler sabah ayininde bir dua atkısı (Tallit) alırlar Sabah ayininde, sol pazu ile alna birer dua kayışı bağlanır Dualar ayakta, oturarak vücudu sallayarak ve secdeye kapanmak suretiyle okunur Geleneklerine bağlı Yahudiler bu esnada özel bir elbisede giyerler Toplu dualar 13 yaşına girmiş en az 10 kişinin iştirakiyle yapılır
Cumartesi ibadeti, cuma akşamı güneşin batmasıyla başlar, cumartesi akşamı sona erer Bu ibadet sinagogta yapılır Bu maksatla cumartesi günü ateş yakmak, çalışmak, taşıt kullanmak vb yasaktır (8)
Musevîlik'te Yahve ve Elohim adında iki Tanrı'nın varlığından söz edilmekle beraber ağırlık Yahve'dedir (9) Bu bakımdan menşeinde İsrail Dini, tek Allah'a inanmaya değil, tek Allah'a ibadet etmeye dayanıyordu Yehova Musevîlerinin millî ve hâkim bir Tanrısı'dır İnsan da O'nun kulu durumundadır İnançlarına göre Yehova sadece İsrâiloğulların'a şefaat eden, kıskanç bir Tanrı'dır İsrâiloğulları yabancı bir ülkede de O'nun tarafından korunacaktır O, İbrahim, İshak ve Yakub'un Tanrısı'dır
Yahudi Mezhepleri:
Öncelikle Yahudi mezheplerini üç ana-grupta incelemek mümkündür:
1- Makkabiler devrinde (MÖ II yüzyıl) mevcut olan Hıristiyanlık öncesi mezhepler,
2- İslâm'dan sonraki Yahudi Mezhepleri,
3- Günümüz Yahudi mezhepleri
Hıristiyanlık öncesi dönemde başlıca üç mezhep vardır :
1-Ferisiler,
2-Sadukiler,
3- Esseniler
İslâm'dan sonraki Yahudi mezhepleri de üçtür: 1- İshakiyye, 2- Yudganiyye, 3- Karaim
Bu bölümde diğer mezheplerden çok, günümüz Yahudi mezhepleri hakkında kısa bilgiler verilecektir
Halen yaşamakta olan Yahudi mezhepleri şunlardır:
1- Muhafazakâr Yahudiler,
2- Ortadoks Yahudiler,
3- Reformist Yahudiler
4-Yeniden Yapılanmacılar
|