Beylikler Dönemi Ve Sanatı

Anadolu’daki Selçuklu beyliklerinin en büyüğü ise Karamanoğullarıdır Ermenak, Karaman, Konya, Aksaray, Niğde ve Anamur yörelerinde egemen olmuşlardır Selçuklu sanatının üslup ve geleneğine en çok bağlı kalan bu beylik, uzun süren egemenliği süresince Osmanlı sanatından da etkiler almıştır Karamanoğulları cami mimarisi açısından belli bir yenilik getirmemişlerdir Sütun ve payelere dayanan kemerler üzerine düz ahşap çatılı, mihrap önü kubbeli ya da tek kubbeli camiler yapmışlardır Bu camilerin çoğunda nefler mihraba paraleldir

Ermenak Ulu Camii mihraba paralel üç nefli bir yapıdır Son cemaat yeri ise batıda iki kemerle açılan bir bölüm halindedir Geometrik süslemeli alçı mihrabında firuze sırlı çiniler kakma tekniğiyle işlenmiştir Karamanoğullarının öteki camileri arasında Karaman’daki Arapzade Camii ve Aksaray Ulu Camii de bulunmaktadır

Karamanoğulları, medreseleriyle de Selçuklu geleneğini sürdürmüşlerdir Emir Musa Bey’in Ermenak’da yaptırmış olduğu Tol Medrese, iki eyvanlı ve revaklı avlulu bir yapıdır Ancak portalindeki örgülü kaval silmeleri ve kapı üstündeki penceresi ile Selçuklu portal düzeninden ayrılır

Karaman’daki Hatuniye Medresesi ise, Osmanlı Sultanı I Murad’ın kızı ve Karamanoğlu Alaeddin Bey’in hanımı olan Nefise Sultan tarafından 1382’de Numan bin Hoca Ahmed adlı bir ustaya yaptırılmıştır ıki eyvanlı, sütunlarla taşınan revaklı avlulu yapı, hücrelerinin üstünün kubbe ile örtülü olması nedeniyle Osmanlı mimarisinin etkilerini gösterir Mermer portalin bordüründeki süslemeler ise, Selçuklu döneminden Sivas Gök Medrese portalinin süslemelerini daha sade olarak yineler

Niğde’deki Ak Medrese (1409) ise iki katlı ve iki eyvanlı bir yapıdır Cephe düzeni açısından Selçuklu döneminden ayrılan özelliklere sahiptir Yuvarlak pencereler ve çifte kaş kemerlerle dışarıya açılan ikinci katı, Osmanlıların Bursa’daki Hüdavendigar Camii ile benzerlikler gösterir Bu cephedeki dışarıya taşkın yüksek portal, mukarnaslı kavsarayı çevreleyen büyük kaş kemer, birer yenilik olarak ortaya çıkar

Karaman’da IŞ ıbrahim bey tarafından 1433’de yaptırılan ımaret, iki katlı giriş mekanı ve avlusunun üstünü örten kubbesi ile Selçukluların kubbeli medrese planını sürdürür Yapının renkli sırla boyama tekniğinde yapılmış ve altın yaldızla süslenmiş görkemli çini mihrabı, bugün İstanbul’da Çinili Köık’te sergilenmektedir

Candaroğulları ise Kastamonu, Sinop ve Safranbolu’yu içine alan bölgede egemen olmuşlardır Bu beyliğin Sinop kolu daha sonra ısfendiyaroğulları adı ile tanınmıştır Candaroğulları, Osmanlıların üç bölümlü son cemaat yeri olan tek kubbeli ya da zaviyeli dediğimiz türdeki camilerini örnek almışlardır Kastamonu’daki ıbn-i Neccar Camii (14 yüzyıl ortası), üç kubbeli son cemaat yeri ve tromplu kubbesi ile ilk Osmanlı camilerine benzeyen bir yapıdır Kitabesine göre 1353’de Dülgeroğlu adıyla tanınan Murad oğlu Hacı Nusret tarafından yaptırılmıştır Candaroğullarının en önemli yapısı Kastamonu’daki ısmail Bey Külliyesi’dir Cami, türbe, medrese, imaret, han ve hamamdan oluşan yapı kompleksi Osmanlı külliyelerine benzer Önünde beş kubbeli bir son cemaat yeri olan cami 1454 tarihlidir Caminin portalindeki altıgenli zencerek motifi, bu beyliğin sevilen bir süsleme ögesi olarak, daha önceki Sinop Ulu Camii’nde de kullanılmıştır Bu motif, aslında bir Selçuklu yapısı olan Sinop Ulu Camii’nin ısfendiyar Bey tarafından yaptırılan 1429 tarihli mihrabında yer almaktadır

ılhanlıların gerek Anadolu’daki egemenlikleri sırasında, gerek 1335’teki par-çalanmalarından sonra bazı Türkmen beylikleri ortaya çıkmış ve devlet niteliği taşıyan topluluklar kurmuşlardır Bunlara ait yapılar arasında Anadolu Türk mimarisinde form açısından tek örnek olarak kalanlara da rastlanmaktadır Kırşehir’deki Aşık Paşa Türbesi bunlardan biridir Bu türbe, Sivas ve Kayseri yöresinde Uygur Türklerinin kurduğu Ertenalı Beyliği’nin bir yapısıdır Ertanalılar özellikle mezar anıtı mimarisine yenilik getirmişlerdir 1322 tarihli yapının tümüyle mermer kaplı asimetrik uzun cephesinde portal yana alınmıştır Ayrıca yüksek kasnaklı kubbe ile örtülü türbe mekanı ile Selçuklu mezar yapılarından ayrılan bir üslup sunar Dar ve uzun portal nişi ise istiridye kabuğu biçiminde sonlanır