Kaybolan Geleneksel Mesleklerimiz Nelerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Kolancı

Hayvanın semerini ya da eyerini bağlamak için kullanılan örme ya da kayış bağa kolan deniyordu

Osmanlı taşımacılıkta büyük ölçüde hayvan kullanıyordu ve kolancılık ulaşım sektörünün “yan sanayi”lerinden biriydi

Özellikle yol güzergahlarında dükkan açarlardı

Fesçi

Fes, II

Mahmud devrinde resmi serpuş olarak kabul edilmiş, Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar Osmanlı erkeğinin kimliğini oluşturmuştu

Her ne kadar Feshane’de yerli fes üretilmişse de çoğu Avusturya’dan ithal ediliyordu

Osmanlı’nın son döneminde Avusturya mallarına karşı yapılan fes boykotu ünlüdür

Kavuncu

Kavun ve karpuz, mevye olarak tüketildiği gibi, Osmanlı’nın tatlı ve su ihtiyacını da gideriyordu

Çevre bostanlarda yetiştirilen kavunlar, seyyar satıcılar aracılığıyla tüketiciye ulaştırılıyordu

Sepet içinde mahalle aralarında dolaşan kavuncu, genellikle Anadolu’dan mevsimlik göç etmiş insanlardandı

İncirci

Dünün insanı şeker ihtiyacını büyük ölçüde meyveyle gideriyordu

Ülkede yaygın olan meyvelerden biri de incirdi

Hemen her Osmanlı’nın bahçesinde bir incir ağacı vardı

Yaş yenir, kurutulur, her mevsim tüketilirdi

Yaş inciri, seyyar incirci satardı

Kurutuldukdan sonra şekerci dükkanına düşerdi

Leblebici

Dünün kuruyemişlerinin başında leblebi gelirdi

Nohutu, dış kabuğunu çıkardıktan sonra fırında kavurup seyyar satan kişiye leblebici denirdi

Bir tür ihtisaslaşmış kuruyemişçiydi

İçinde leblebi olan şeker, leblebi şekeri de revaç bulan bir eğlencelikti

Pilavcı

Günümüz lokantasında tüketilen birçok besin maddesi, dün seyyar satıcılarca da pazarlanırdı

Çarşı-pazar yerlerinde, meydanlarda hâlâ gözlenen ve düşük gelir grubuna yönelik seyyar pilavcı, lokantaların ya da aş evlerinin yaygınlaşmadığı bir dönemde evinden uzak, sokaktaki insanın öğle yemeği ihtiyacını gideriyordu

Pilavcılar genellikle Karamanlı olurdu

Salepçi

Salepçi dünün seyyar muhallebicisiydi

Ancak muhallebi pazarlayan seyyar satıcılar da vardı

Salep yumru köklü bir otun dövülmesiyle elde edilen beyaz tozun, şekerli süt ya da su ile kaynatılmasından elde edilirdi

Özellikle kış aylarında bozacılar ve salepçiler müşterinin ayağına hizmet götüren seyyar satıcılardı

Kozacı

İpekli kumaş üst gelir gruplarınca tüketilirdi

Osmanlı ipeklisi yurtdışında da büyük beğeni kazanmıştı

İpekli üretiminin ham maddesi ipek böceği kozası, dokuma sektörünün temel girdilerinden biriydi

Bursa ve çevresinde yaygındı

Kozacı, koza ticaretiyle uğraşırdı

Koza üreticisiyle ipek imalathaneleri arasındaki ticareti yürütürdü

Üzümcü

Bağ, bahçe, bostan eski kentlerin dokularının bir parçasıydı

Üzüm, incir gibi geniş tüketim alanı olan meyvelerdendi

Ayrıca şıra yapılır, kurutulur ve gayrı müslimlerce şarap yapımında kullanılırdı

Seyyar üzümcü, günlük taze üzüm pazarlardı

Şerbetçi

Meşrubat sektörünün gözdesi şerbetti

Meyve özü, su ve şeker karışımı bu içecek ya da şurup, yaz aylarında kent insanının serinlemesine vesile olurdu

Ayrıca misafirlere şerbet ikram etmek de adettendi

Şerbetçi dükkanları olduğu gibi, seyyar şerbetçiler de müşteriye hizmet götürürlerdi

Özellikle seyyar demirhindiciler, İstanbul’a İzmir’den gelirlerdi

Darıcı

Darı tohumları, buğday gibi besin maddesi olarak kullanılırdı

Bazı bölgelerde mısıra da darı adı verilirdi

Cin darısı, ateşte patlatılan ufak taneli mısırdı

Buğday ve buğday unundan yapılmış ekmek tüketmeye kesesi yetmeyen fakir insanlar, darı tüketirdi

Ayrıca hayvan yemi olarak kullanılırdı

Çıracı

Osmanlı uzun yıllar enerji kaynağı olarak odun kullanmıştı

Kömür ancak 19

yüzyılda gündeme gelmişti

Odun, çam gibi reçineli ağaçların yağı ve çabuk yanmaya elverişli kesimleri kullanılarak ateşlenirdi

Genellikle Ürgüplü olan çıracı, tartıyla aldığı çırayı kalem kalem desteler, deste hesabıyla satardı

Özellikle kış aylarında sokakta sık görülen bir esnaftı

Deveci

Demiryolu öncesi kara ulaşımında en yaygın kullanılan hayvan deveydi

Ayrıca sarayın hassa develeri vardı

Sefer-i hümâyunlarda padişahın ağırlığını taşır, sürre* alaylarında kullanılırdı

Deveciler genellikle konar-göçer yörüklerdi

Başlarına kırmızı sivri külah giyerlerdi

10-21-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Kaybolan Geleneksel Mesleklerimiz Nelerdir Kolancı Hayvanın semerini ya da eyerini bağlamak için kullanılan örme ya da kayış bağa kolan deniyordu Osmanlı taşımacılıkta büyük ölçüde hayvan kullanıyordu ve kolancılık ulaşım sektörünün “yan sanayi”lerinden biriydi Özellikle yol güzergahlarında dükkan açarlardı Fesçi Fes, II Mahmud devrinde resmi serpuş olarak kabul edilmiş, Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar Osmanlı erkeğinin kimliğini oluşturmuştu Her ne kadar Feshane’de yerli fes üretilmişse de çoğu Avusturya’dan ithal ediliyordu Osmanlı’nın son döneminde Avusturya mallarına karşı yapılan fes boykotu ünlüdür Kavuncu Kavun ve karpuz, mevye olarak tüketildiği gibi, Osmanlı’nın tatlı ve su ihtiyacını da gideriyordu Çevre bostanlarda yetiştirilen kavunlar, seyyar satıcılar aracılığıyla tüketiciye ulaştırılıyordu Sepet içinde mahalle aralarında dolaşan kavuncu, genellikle Anadolu’dan mevsimlik göç etmiş insanlardandı İncirci Dünün insanı şeker ihtiyacını büyük ölçüde meyveyle gideriyordu Ülkede yaygın olan meyvelerden biri de incirdi Hemen her Osmanlı’nın bahçesinde bir incir ağacı vardı Yaş yenir, kurutulur, her mevsim tüketilirdi Yaş inciri, seyyar incirci satardı Kurutuldukdan sonra şekerci dükkanına düşerdi Leblebici Dünün kuruyemişlerinin başında leblebi gelirdi Nohutu, dış kabuğunu çıkardıktan sonra fırında kavurup seyyar satan kişiye leblebici denirdi Bir tür ihtisaslaşmış kuruyemişçiydi İçinde leblebi olan şeker, leblebi şekeri de revaç bulan bir eğlencelikti Pilavcı Günümüz lokantasında tüketilen birçok besin maddesi, dün seyyar satıcılarca da pazarlanırdı Çarşı-pazar yerlerinde, meydanlarda hâlâ gözlenen ve düşük gelir grubuna yönelik seyyar pilavcı, lokantaların ya da aş evlerinin yaygınlaşmadığı bir dönemde evinden uzak, sokaktaki insanın öğle yemeği ihtiyacını gideriyordu Pilavcılar genellikle Karamanlı olurdu Salepçi Salepçi dünün seyyar muhallebicisiydi Ancak muhallebi pazarlayan seyyar satıcılar da vardı Salep yumru köklü bir otun dövülmesiyle elde edilen beyaz tozun, şekerli süt ya da su ile kaynatılmasından elde edilirdi Özellikle kış aylarında bozacılar ve salepçiler müşterinin ayağına hizmet götüren seyyar satıcılardı Kozacı İpekli kumaş üst gelir gruplarınca tüketilirdi Osmanlı ipeklisi yurtdışında da büyük beğeni kazanmıştı İpekli üretiminin ham maddesi ipek böceği kozası, dokuma sektörünün temel girdilerinden biriydi Bursa ve çevresinde yaygındı Kozacı, koza ticaretiyle uğraşırdı Koza üreticisiyle ipek imalathaneleri arasındaki ticareti yürütürdü Üzümcü Bağ, bahçe, bostan eski kentlerin dokularının bir parçasıydı Üzüm, incir gibi geniş tüketim alanı olan meyvelerdendi Ayrıca şıra yapılır, kurutulur ve gayrı müslimlerce şarap yapımında kullanılırdı Seyyar üzümcü, günlük taze üzüm pazarlardı Şerbetçi Meşrubat sektörünün gözdesi şerbetti Meyve özü, su ve şeker karışımı bu içecek ya da şurup, yaz aylarında kent insanının serinlemesine vesile olurdu Ayrıca misafirlere şerbet ikram etmek de adettendi Şerbetçi dükkanları olduğu gibi, seyyar şerbetçiler de müşteriye hizmet götürürlerdi Özellikle seyyar demirhindiciler, İstanbul’a İzmir’den gelirlerdi Darıcı Darı tohumları, buğday gibi besin maddesi olarak kullanılırdı Bazı bölgelerde mısıra da darı adı verilirdi Cin darısı, ateşte patlatılan ufak taneli mısırdı Buğday ve buğday unundan yapılmış ekmek tüketmeye kesesi yetmeyen fakir insanlar, darı tüketirdi Ayrıca hayvan yemi olarak kullanılırdı Çıracı Osmanlı uzun yıllar enerji kaynağı olarak odun kullanmıştı Kömür ancak 19 yüzyılda gündeme gelmişti Odun, çam gibi reçineli ağaçların yağı ve çabuk yanmaya elverişli kesimleri kullanılarak ateşlenirdi Genellikle Ürgüplü olan çıracı, tartıyla aldığı çırayı kalem kalem desteler, deste hesabıyla satardı Özellikle kış aylarında sokakta sık görülen bir esnaftı Deveci Demiryolu öncesi kara ulaşımında en yaygın kullanılan hayvan deveydi Ayrıca sarayın hassa develeri vardı Sefer-i hümâyunlarda padişahın ağırlığını taşır, sürre* alaylarında kullanılırdı Deveciler genellikle konar-göçer yörüklerdi Başlarına kırmızı sivri külah giyerlerdi