|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türk’Lerin Kullandıkları Alfabeler
Latin Alfabesi
Yeni Türk alfabesi, Latin harfleri temel alınarak, 1 Kasım 1928 gün ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir Bu kanuna göre, Türk Alfabesi’nde 29 harf bulunur Alfabeyi oluşturan büyük ve küçük harfler, sırasıyla aşağıdaki biçimde yazılır
Yazı karakterleriyle:
--------------------------------------------------------------------------------
A B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N O Ö P R S
Ş T U Ü V Y Z - (Â Î Û)
a b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n o ö p r
s ş t u ü v y z - (â î û)
--------------------------------------------------------------------------------
Tarayıcının yukardaki harfleri doğru gösterememe olasılığına karşı, resim dosyası olarak:
Harflerin Sınıflandırılması
a, e, ı, i, o, ö, u ve ü harfleri ünlü harfler, diğer harfler ise ünsüz harfler olarak adlandırılır
Ünlülerin Sınıflandırılması
Ünlü harfler, çıkış yeri ve dilin durumuna, dudakların durumuna, ağzın açıklığına göre şu şekilde sınıflandırılır:
Çıkış yeri ve dilin durumuna göre
1Kalın ünlüler: a, ı, o, u
2İnce ünlüler: e, i, ö, ü
Dudakların durumuna göre
1Düz ünlüler: a, e, ı, i
2Yuvarlak ünlüler: o, ö, u, ü
Ağzın açıklığına göre
1Geniş ünlüler: a, e, o, ö
2Dar ünlüler: ı, i, u, ü
Ünlülerin nitelikleri aşağıdaki çizelgede toplu olarak gösterilmiştir:
Ünsüzlerin Sınıflandırılması
Ünsüz harfler ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre ikiye ayrılır:
Tonlu (yumuşak) ünsüzler: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
Tonsuz (sert) ünsüzler: ç, f, h, k, p, s, ş, t
--------------------------------------------------------------------------------
Latin harflerini kullanan diğer alfabelerle farklar
Türk alfabesi, Latin harflerini kullanmasına rağmen, bu harfleri kullanan diğer batı dillerinin alfabelerindeki bir takım harfleri içermemekte, bunun yanısıra bu alfabelerde genel olarak kullanılmayan başka harfler içermektedir
Türk alfabesinde bulunmayan harfler
K/K, V/V ve X/x harfleri pek çok batı dilinde kullanılmasına rağmen Türk alfabesinde yer almamaktadır Bu harflere karşılık gelen sesler sırasıyla k, v ve ks ile ifade edilir Örneğin: Kemal, taksi X harfi sözcüğün yapısına göre iks ya da ksi olarak da söylenirken, V harfi çift ve olarak okunur Benzer biçimde İspanyol alfabesinde yeralan Ñ/ñ (Bu ses İtalyanca ve Fransızca’da gn, Portekizce’de nh harf bileşimleri ile elde edilir) harfine karşılık gelen ses ny ile ifade edilir Örneğin, İspanyolca’da İspanya anlamına gelen España sözcüğü Türkçe harflerle Espanya olarak yazılır
Batı dillerinde bulunmayan Türk harfleri
Türkçe’deki Ç/ç, Ü/ü ve Ö/ö harfleri İngiliz alfabesinde bulunmamaları nedeniyle ASCII standardına dahil değildir Ancak bu harfler diğer batı dillerinde yaygın olarak kullanılmakta ve ISO-8859-1 (Latin-1) standardının içinde yeralmaktadır Küçük ı, büyük İ, Ğ/ğ, Ş/ş harfleri ise ISO-8859-9 (Latin-5) standardının içinde yeralmaktadır
Türkçe’de noktalı i harfi büyük harfle yazılıyorken de noktası koyulur: İ Benzer biçimde noktasız büyük I harfi, küçük harfle yazılıyorken noktası koyulmaz: ı Ancak yabancı dildeki sözcükler büyük harfle yazılıyorken I harfi noktasız yazılır Türkçe’nin dışında Azerice ve Tatarca’da da ı ve i harflerinin kullanımı bu biçimdedir
Ş/ş harfinin sesi, İtalyanca’da sc(i), Fransızca’da ch, İngilizce’de sh ve Galiçyaca’da x harfleriyle elde edilir Bu harf kimi zaman Rumence’deki Ș/ș (virgüllü s) harfinin yerine kullanılmasına rağmen farklı bir harftir Türkçe’nin dışında Azerice, Tatarca ve Türkmence dillerinde kullanılmaktadır
Ğ/ğ (yumuşak ge) harfinin kendine ait bir sesi yoktur, yalnızca kendisinden önce gelen ünlü harfi uzatmakta kullanılır Bu harf Türkçe sözcüklerin başında yeralmaz Türkçe’nin dışında Azerice ve Tatarca dillerinde kullanılmaktadır
ASCII standardında yeralmayan Türkçe harfler ve Evrensel kod (Unicode) değerleri yandaki çizelgede verilmiştir
|