Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri İle İlgili Bilgiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

DİVAN EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ

Nazım birimi genellikle beyittir ve cümle beyitte tamamlanır

Beyit, cümleye egemendir

Nazım ölçüsü “aruz”dur

Dili Arapça, Farsça, Türkçe karışımı olan Osmanlıca’dır

Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır

Şiirlerin konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine göre adlandırılmışlardır

Klişe bir edebiyattır

Duygu ve düşünceler değişmez sözlerle (Mazmun) anlatılır

Anlatılan şey değil, anlatış biçimi ön plandadır

Soyut bir edebiyattır

İnsan ve doğa gerçekte olduğundan farklı ele alınmıştır

Aydın zümrenin edebiyatıdır

Medrese kültürü hakimdir

Genellikle saraya ve çevresine seslenir

Sanatlara bolca yer verilmiş, sanat yapmak amaç durumuna gelmiştir

Ulusal bir edebiyat olmayıp dinin etkisiyle şekillenmiştir

Arap ve İran edebiyatının etkisi çok fazladır

Şiirde daha çok aşk, sevgili, içki, din ve kadercilik gibi konular işlenmiştir

Nazım ön planda tutulmuş, nesre pek az yer verilmiştir

Nesir alanında tezkireler (edebiyat tarihi görevini gören biyografik eser), münşeatlar (mektuplar), tarihler, dini metinler ve nasihatnamelere de rastlanmaktadır

Bunlarda da sanat yapma amacı ön plandadır

13

yüzyılda gelişmeye başlamış 16

ve 17

yüzyıllarda en olgun dönemini yaşamış, 19

yüzyılın sonlarına kadar sürmüştür

DİVAN EDEBİYATININ ÖNEMLİ ŞAİR VE YAZARLARI

HOCA DEHHANİ: 13

yüzyılda yaşamıştır

Din dışı konularda şiir yazan ilk divan şairidir

Divanı vardır

MEVLANA : XIII

yüzyılda yaşamıştır

Birkaç Türkçe beyit dışında, tüm şiirlerini Farsça ile yazan ünlü tasavvuf şairidir

Oğlu Sultan Veled de tasavvufi konuları işleyen bir şair olarak bilinir

Mesnevi, Divan-ı Kebir, Mektubat, tanınmış eserleridir

ALİ ŞİR NEVÂİ: Çağatay lehçesinin en güzel örneklerini veren şair 15

yüzyılda yaşamıştır

Muhakemetü’l-Lugateyn adlı eserinde Türkçe’nin Farsça’dan daha üstün bir dil olduğunu savunmuştur

Hamsesi vardır

Anadolu dışında Türkçe şiir yazan ilk şairdir

ŞEYHİ:15

yüzyılda yaşamıştır

“Harnâme” adlı eseri edebiyatımızda ilk fabl türü eser olarak bilinmektedir

Mesnevi alanında başarılı olmuştur

SÜLEYMAN ÇELEBİ: 15

yüzyılda yaşamıştır

Hz

Muhammed için yazdığı Vesilet-ün-Necat (mevlit) adlı mesnevisiyle tanınmış bir şairdir

(İslam edebiyatında Hz

Muhammed’in hayatını anlatan eserlere SİYER denir)

FUZÛLİ: 16

yüzyılın en güçlü şairlerindendir

Arapça, Farsça, Türkçe divanı olan tek şairdir

Eserlerini Azeri lehçesiyle yazmıştır

Divan edebiyatının en lirik şairi olarak kabul edilmektedir

Ona göre yaşamın anlamı acı çekmekle özdeştir

Platonik bir aşk arayışı vardır

Din dışı konularda yazmakla birlikte tasavvuftan da etkilendiği bilinmektedir

Kendisine bağlanan maaşı almasında güçlük çıkaran memurları şikayet etmek için yazdığı “Şikayetnâme” adlı mektubu edebiyatımızdaki en ünlü yergilerden biridir

Divanlarından başka bir naat olan “Su” kasidesi, Leyla vü Mecnun mesnevisi, Peygamber ailesini anlattığı Hadikat-üs-Süeda’sı Şah İsmail ile II:Bayezid’i karşılaştırdığı Beng ü Bâde’si ve tıp bilgisini sergilediği Sıhhat ve Maraz’ı en tanınmış eserleridir

BÂKİ: 16

yüzyıl şairlerindendir

Döneminde “şairler sultanı” olarak tanınmış ve saratın bütün olanaklarından yararlanmıştır

İyi bir medrese eğitimi gördüğü bilinmektedir

Dünya nimetlerinin hepsinden yararlanma anlayışındadır

Kanuni’nin ölümü üzerine yazdığı mersiyesi çok tanınmıştır

Divanı vardır

NÂBİ: 17

yüzyıl şairlerindendir

Divan edebiyatında didaktik şiirler yazmasıyla bir yenilik olarak kabul edilmektedir

Din, töreler ve sosyal yaşamla ilgili öğütler verir

Nâbi’nin Divan’ından başka Hayriye, Hayrâbâd adlı iki didaktik eseri, gezi notlarını içine alan Tuhfet-ül Harameyn’i ve Münşeat adlı eserleri vardır

NEFİ: 17

yüzyıl şairlerindendir

Edebiyatımızdaki en ünlü kaside şairi olarak bilinir

Övgülerindeki ve yergilerindeki aşırılıklarıyla ünlüdür

Yazdığı hicviyelerindeki aşırılık boğdurulmasına neden olmuştur

Hayal gücü çok zengin olan Nefi’nin somut benzetmelerden yararlanması da belirgin bir özelliğidir

Türkçe ve Farsça divanı olan Nefi’nin ayrıca hicviyelerini topladığı Sihamı-ı Kaza adlı bir eseri de vardır

NEDİM: 18

yüzyıl şairlerinden olan Nedim, Lale Devri’nin şairi olarak bilinir

Eserlerinde aşk, içki, zevk ve sefayı işler

“Mahallileşme akımı”nın önderi olan şairin Halk edebiyatından da etkilendiği bilinmektedir

Şiirlerinde halkın ağzından alınma deyimler olduğu gibi, halkın konuşma diline de oldukça yaklaşmıştır

Samimi ve içten bir söyleyişi olan Nedim, şarkılarıyla tanınmıştır

Divan şiirindeki klişeleri (mazmunları) bir ölçüde yıkmış olan şairin Divan’ı vardır

ŞEYH GALİP: Divan edebiyatının 18

yüzyılda yaşamış son büyük şairidir

Galatasaray Mevlevihanesinde şeyhlik yapmıştır

Nabi’nin “Hayrâbâd”ına nazire olarak ve Mevlânâ’nın mesnevisinden etkilenerek yazdığı “Hüsn-ü Aşk” adlı meşhur mesnevisinde, tasvvuf konusundaki düşüncelerini ortaya koyar

Bu eserinde allegorik (sembolik) bir anlatım kullanan şair hayal gücünden ve masal ögelerinden de yararlanmıştır

EVLİYA ÇELEBİ: (17

yy) Edebiyatımızda gezi türünün ilk örneklerini veren yazar, usta bir gözlemcidir

Elli yıllık bir süre içinde gezdiği yerleri konuşma diline yakın bir dille anlatmıştır

Anlatımında abartılı olmakla birlikte, Divan nesrinin kalıplarını da kırmıştır

10 ciltlik “Seyahatnâme” adlı eseri çok tanınmıştır

NOT: Divan edebiyatının nesir yazarı olarak tanınan diğer önemli yazarları şunlardır:

SİNAN PAŞA: (15

yy) Tazarrunâme adlı süslü nesri ile tanınır

MERCİMEK AHMET: (15

yy) Farsça’dan çevirdiği Kabusnâme adlı eseriyle tanınır

NAİMÂ: (17

yy) Kendi adıyla anılan (“Naima Tarihi”) adlı tarih eserinin yazarıdır

KATİP ÇELEBİ: (17

yy) Batılıların Hacı Kalfa dedikleri yazar ve düşünürdür

Arapça, Farsça, Fransızca, Latine bilen yazarın tarih, coğrafya, matematik konularında yazılmış eserleri vardır

10-21-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri İle İlgili Bilgiler DİVAN EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ Nazım birimi genellikle beyittir ve cümle beyitte tamamlanır Beyit, cümleye egemendir Nazım ölçüsü “aruz”dur Dili Arapça, Farsça, Türkçe karışımı olan Osmanlıca’dır Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır Şiirlerin konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine göre adlandırılmışlardır Klişe bir edebiyattır Duygu ve düşünceler değişmez sözlerle (Mazmun) anlatılır Anlatılan şey değil, anlatış biçimi ön plandadır Soyut bir edebiyattır İnsan ve doğa gerçekte olduğundan farklı ele alınmıştır Aydın zümrenin edebiyatıdır Medrese kültürü hakimdir Genellikle saraya ve çevresine seslenir Sanatlara bolca yer verilmiş, sanat yapmak amaç durumuna gelmiştir Ulusal bir edebiyat olmayıp dinin etkisiyle şekillenmiştir Arap ve İran edebiyatının etkisi çok fazladır Şiirde daha çok aşk, sevgili, içki, din ve kadercilik gibi konular işlenmiştir Nazım ön planda tutulmuş, nesre pek az yer verilmiştir Nesir alanında tezkireler (edebiyat tarihi görevini gören biyografik eser), münşeatlar (mektuplar), tarihler, dini metinler ve nasihatnamelere de rastlanmaktadır Bunlarda da sanat yapma amacı ön plandadır 13yüzyılda gelişmeye başlamış 16 ve 17 yüzyıllarda en olgun dönemini yaşamış, 19yüzyılın sonlarına kadar sürmüştür DİVAN EDEBİYATININ ÖNEMLİ ŞAİR VE YAZARLARI HOCA DEHHANİ: 13 yüzyılda yaşamıştır Din dışı konularda şiir yazan ilk divan şairidir Divanı vardır MEVLANA : XIIIyüzyılda yaşamıştır Birkaç Türkçe beyit dışında, tüm şiirlerini Farsça ile yazan ünlü tasavvuf şairidir Oğlu Sultan Veled de tasavvufi konuları işleyen bir şair olarak bilinir Mesnevi, Divan-ı Kebir, Mektubat, tanınmış eserleridir ALİ ŞİR NEVÂİ: Çağatay lehçesinin en güzel örneklerini veren şair 15 yüzyılda yaşamıştır Muhakemetü’l-Lugateyn adlı eserinde Türkçe’nin Farsça’dan daha üstün bir dil olduğunu savunmuştur Hamsesi vardır Anadolu dışında Türkçe şiir yazan ilk şairdir ŞEYHİ:15 yüzyılda yaşamıştır “Harnâme” adlı eseri edebiyatımızda ilk fabl türü eser olarak bilinmektedir Mesnevi alanında başarılı olmuştur SÜLEYMAN ÇELEBİ: 15 yüzyılda yaşamıştır Hz Muhammed için yazdığı Vesilet-ün-Necat (mevlit) adlı mesnevisiyle tanınmış bir şairdir (İslam edebiyatında Hz Muhammed’in hayatını anlatan eserlere SİYER denir) FUZÛLİ: 16 yüzyılın en güçlü şairlerindendir Arapça, Farsça, Türkçe divanı olan tek şairdir Eserlerini Azeri lehçesiyle yazmıştır Divan edebiyatının en lirik şairi olarak kabul edilmektedir Ona göre yaşamın anlamı acı çekmekle özdeştir Platonik bir aşk arayışı vardır Din dışı konularda yazmakla birlikte tasavvuftan da etkilendiği bilinmektedir Kendisine bağlanan maaşı almasında güçlük çıkaran memurları şikayet etmek için yazdığı “Şikayetnâme” adlı mektubu edebiyatımızdaki en ünlü yergilerden biridir Divanlarından başka bir naat olan “Su” kasidesi, Leyla vü Mecnun mesnevisi, Peygamber ailesini anlattığı Hadikat-üs-Süeda’sı Şah İsmail ile II:Bayezid’i karşılaştırdığı Beng ü Bâde’si ve tıp bilgisini sergilediği Sıhhat ve Maraz’ı en tanınmış eserleridir BÂKİ: 16 yüzyıl şairlerindendir Döneminde “şairler sultanı” olarak tanınmış ve saratın bütün olanaklarından yararlanmıştır İyi bir medrese eğitimi gördüğü bilinmektedir Dünya nimetlerinin hepsinden yararlanma anlayışındadır Kanuni’nin ölümü üzerine yazdığı mersiyesi çok tanınmıştır Divanı vardır NÂBİ: 17 yüzyıl şairlerindendir Divan edebiyatında didaktik şiirler yazmasıyla bir yenilik olarak kabul edilmektedir Din, töreler ve sosyal yaşamla ilgili öğütler verir Nâbi’nin Divan’ından başka Hayriye, Hayrâbâd adlı iki didaktik eseri, gezi notlarını içine alan Tuhfet-ül Harameyn’i ve Münşeat adlı eserleri vardır NEFİ: 17 yüzyıl şairlerindendir Edebiyatımızdaki en ünlü kaside şairi olarak bilinir Övgülerindeki ve yergilerindeki aşırılıklarıyla ünlüdür Yazdığı hicviyelerindeki aşırılık boğdurulmasına neden olmuştur Hayal gücü çok zengin olan Nefi’nin somut benzetmelerden yararlanması da belirgin bir özelliğidir Türkçe ve Farsça divanı olan Nefi’nin ayrıca hicviyelerini topladığı Sihamı-ı Kaza adlı bir eseri de vardır NEDİM: 18yüzyıl şairlerinden olan Nedim, Lale Devri’nin şairi olarak bilinir Eserlerinde aşk, içki, zevk ve sefayı işler “Mahallileşme akımı”nın önderi olan şairin Halk edebiyatından da etkilendiği bilinmektedir Şiirlerinde halkın ağzından alınma deyimler olduğu gibi, halkın konuşma diline de oldukça yaklaşmıştır Samimi ve içten bir söyleyişi olan Nedim, şarkılarıyla tanınmıştır Divan şiirindeki klişeleri (mazmunları) bir ölçüde yıkmış olan şairin Divan’ı vardır ŞEYH GALİP: Divan edebiyatının 18yüzyılda yaşamış son büyük şairidir Galatasaray Mevlevihanesinde şeyhlik yapmıştır Nabi’nin “Hayrâbâd”ına nazire olarak ve Mevlânâ’nın mesnevisinden etkilenerek yazdığı “Hüsn-ü Aşk” adlı meşhur mesnevisinde, tasvvuf konusundaki düşüncelerini ortaya koyar Bu eserinde allegorik (sembolik) bir anlatım kullanan şair hayal gücünden ve masal ögelerinden de yararlanmıştır EVLİYA ÇELEBİ: (17yy) Edebiyatımızda gezi türünün ilk örneklerini veren yazar, usta bir gözlemcidir Elli yıllık bir süre içinde gezdiği yerleri konuşma diline yakın bir dille anlatmıştır Anlatımında abartılı olmakla birlikte, Divan nesrinin kalıplarını da kırmıştır 10 ciltlik “Seyahatnâme” adlı eseri çok tanınmıştır NOT: Divan edebiyatının nesir yazarı olarak tanınan diğer önemli yazarları şunlardır: SİNAN PAŞA: (15yy) Tazarrunâme adlı süslü nesri ile tanınır MERCİMEK AHMET: (15yy) Farsça’dan çevirdiği Kabusnâme adlı eseriyle tanınır NAİMÂ: (17yy) Kendi adıyla anılan (“Naima Tarihi”) adlı tarih eserinin yazarıdır KATİP ÇELEBİ: (17yy) Batılıların Hacı Kalfa dedikleri yazar ve düşünürdür Arapça, Farsça, Fransızca, Latine bilen yazarın tarih, coğrafya, matematik konularında yazılmış eserleri vardır