|
Prof. Dr. Sinsi
|
Edebiyatla İlgili Pratik Bilgiler
Edebiyatla İlgili Pratik Bilgiler
1 Sagu-ağıt-mersiye konu yönüyle ortaktır Mersiye ölçü yönünden farklıdır
2 Koşuk, sagu ve destan İslamiyet öncesi dönemde, dörtlükler biçiminde, hece ölçüsüyle ve genellikle yarım uyak kullanılarak söylenmiştir
3 Yapay destanlar, doğal destan sürecinden geçmeyen yazarı bilinen destanlardır
4 Orhun (Göktürk) Yazıtları 8yy da Orhun Irmağı kıyısında dikilen, yazılı edebiyatımızın ilk ürünleridir
5 Kutadgu Bilig, siyasetname olup, Yusuf Has Hacib tarafından yazılan, didaktik özellikler taşıyan alegorik bir eserdir
6 Atabetü’l-Hakayık (Edip Ahmet), Divan-ı Hikmet (Ahmet Yesevi) tasavvufî eserlerdir
7 Dede Korkut Hikayeleri, Oğuzların savaşlarını anlatan, destan devrinden halk hikayeciliğine geçişin ürünü olan, on iki hikayeden oluşan anonim ürünlerdir
8 Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli 13yy da yaşayıp insanlık sevgisini anlatan tasavvufçulardır
9 Risaletü’n-Nushiye (Yunus Emre), Divan-ı Kebir (Mevlana), Makalat (Hacı Bektaş-ı Veli) tasavvufu anlatan eserlerdir
10 İlahi (nefes-deme), şathiye, nutuk, devriye tasavvuf şiirinin dörtlükle oluşan türleridir
11 Koşma, semai, varsağı, destan aşık edebiyatı ürünleridir Dörtlüklerle ve hece ölçüsüyle yazılırlar Koşma, işlediği konulara göre koçaklama, güzelleme, taşlama, ağıt dörde ayrılır
12 Kaygusuz Abdal ve Pir Sultan Abdal tasavvufu farklı yorumlayan kişilerdir
13 Karacaoğlan, Emrah, Aşık Veysel güzelleme; Dadaloğlu, Köroğlu koçaklama türünde eserler vermişlerdir
14 Seyranî (kişsel), Dertli (toplumsal) taşlama örnekleri vermişlerdir
15 Mani, “aaxa” uyak düzeninde, 7’li hece ölçüsü ve tek dörtlük oluşu nedeniyle anonim edebiyatın en yaygın nazım biçimidir Divan şiirindeki rubai ve tuyuğla ortak özelliklere sahiptir
16 Olağanüstülük, kahramanlarının soylu kişilerinden oluşması, abartılı anlatım destanla masalın ortak özellikleridir Destan milli, masal çoğunlukla evrenseldir Destan konusunu tarihi bir gerçekten alır, masal tamamıyla hayal ürünüdür
17 Gazel 5-15, kaside 33-99 beyit ve “aa xa xa xa…” uyak düzeniyle, mesnevi ise beyit sayısında sınırlama olmaksızın “aa bb cc dd …” uyak düzeniyle yazılır
18 Şarkı ve tuyuğ Türk edebiyatına özgü nazım şekilleridir
19 Rubai, tuyuğ, murabba dörtlüklerle oluşturulan divan şiiri nazım türleridir
20 Felsefî ve dinî konuların işlendiği “terkib-i bend” de vasıta beyiti devamlı değişir “Terci-i bend”de vasıta beyiti aynı kalır
21 Gazel ve kasidede ilk beyite matla, son beyite makta, şairin adının geçtiği beyite mahlas beyiti veya taç beyit denir
22 Dize sonlarındaki uyaktan başka şiirin ortasında da uyak bulunursa buna musammat gazel veya musammat kaside denir
23 Münacat, naat, h,c,v divan şiirinde şiirin konularına göre aldığı isimlerdir
24 Divan edebiyatında şairler hakkında bilgi veren eserlere tezkire, halk edebiyatında cönk adı verilir
25 Mecalisi’n-Nafais (Ali Şir Nevai) ilk şairler tezkiresidir
26 Harname (Şeyhi), 15yyda yazılmış hiciv türünde bir mesnevidir
27 Şikayetname, Fuzuli’nin maaşını alamadığı için yazdığı mektup türündeki eseridir
28 Nefi, 17yyda hiciv örneği “Siham-ı Kaza”; nabi, aynı yüzyılda yazdığı, didaktik eser olan “Hayriyye” ile tanınır
29 Nedim ve Şeyh Galib hece ile de yazan divan şairleridir
30 Katip Çelebi “Cihannüma” (coğrafya), Keşfü’z-Zünun; Evliya Çelebi, Seyahatnme; Naima, “Naima Tarihi” adlı eserleri yazan Divan edebiyatının nesir ustalarıdır
31 Takvim-i Vakayi (ilk resmî gazete), Ceride-i Havadis (ilk yarı resmî gazete), Tercüman-ı Ahval (ilk özel gazete), Şair Evlenmesi-şinasi (İlk tiyatro), Telemak-Yusuf kamil Paşa (ilk çeviri roman ), Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat-Şemsettin Sami (ilk yerli roman), İntibah-Namık Kemal (ilk edebi roman), Cezmi-Namık Kemal (ilk tarihi roman), Araba Sevdası-Recaizade Mahmud Ekrem (ilk realist roman), Karabibik-Nabizade Nazım (köy konulu ilk eser), letaif-i Rivayet-Ahmet Mithat (ilk öykü), Eylül-Mehmet Rauf (ilk psikolojik roman), Mai ve Siyah-Halit Ziya Uşaklıgil ( Batılı anlamda ilk realist roman)
32 Tanzimat romanında yanlış batılılaşma ve cariyelik en yaygın konulardır
33 Tanzimat şiirinde divan şiiri biçimleri kullanılmış, içerik değişmiştir
|