Yazım Kuralları Nelerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Kaybolmak,Kahrolmak,reddetmek

c)Tür Değişmesi Yoluyla Oluşmuş Birleşik Sözcükler Bitişik Yazılır:

Gecekondu,Biçerdöver,Bilirkişi,Dedikodu,Ateşke s

d)Kurallı Birleşik Fiiller Bitişik Yazılır:

*Yapıverdi,Alıverdi,Öpüver,Koşuver (Tezlik birleşik fiili)

*Yapabildi,Yürüyebiliyor,Çalışabilmiş (Yeterlilik birleşik fiili)

*Bakakaldı,Süregelmiştir,Koşadursun (Süreklilik birleşik fiili)

*Düşeyazdı,Öleyazdı(Yaklaşma birleşik fiili)

Not:

Etmek, olmak yardımcı eylemleri önündeki isimle birleşirken önündeki isimde bir ünlü düşmesi ya da bir ünsüz türemesi varsa bitişik, yoksa ayrı yazılır:

*Hissetmek ,Reddetmek,Emretmek, Terk etmek,Hasta olmak,Ayırt etmek…

11)İkilemelerin Yazımı:

İkilemeler ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir noktalama işareti konmaz

*Beni er geç anlayacaksın

*Sen de doğru dürüst bir iş bulamadın gitti

*Beni görüce koşa koşa yanıma geldi

12)Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler:

1)Her cümle büyük harfle başlar:

*Sana bakmak bütün rastlantıları reddedip bir mucizeyi anlatmaktır

*Yazdığım bütün şiirler,sana başlayan bir kitap için önsöz

*Aşk sorgusunda şahanem yalnız kelepçeler sanıktır

2)Yazı başlıklarının her sözcüğü büyük harfle başlar:

*Türk Dilinin Korunması *Aile Eğitiminin Önemi

3)Bütün özel adlar büyük harfle başlar

Özel adların başlıcaları aşağıda belirtilmiştir:

a)Kişi ad ve soyadları:

*Faruk Nafiz Çamlıbel *Halit Ziya Uşaklıgil

b)Hayvanlara verilen adlar:

*Sobanın başında uyuyan Pamuk mu?

*Bugün Boncuk keyifsiz gibi

c)Ulus,mezhep,tarikat din adları:

*Biz İslamiyet’i 10

yüzyılda kabul ettik

*Anadolu’da kurulan tarikatlardan biri de Aleviliktir

d)Ülke adları:

*Türkiye ile Yunanistan ilişkileri eskisine göre şimdi daha iyi

e)Bulvar,sokak,mahalle adları:

*Biz Turgut Özal Bulvarı’nda oturuyoruz

*Mimar Sinan Mahallesi’ne yeni bir okul yapılıyor

f)Kıta,bölge,dağ ,ova,deniz,göl,ırmak…adları

*Konya Ovası Türkiye’nin buğday ambarıdır

Yukarıdaki cümlede ‘ova’ sözcüğü özel isme dahil olduğu için yani ikisi bir olup bir yeri karşıladığı için büyük harfle başlar

Eğer ‘ova’ sözcüğünü çıkarıp sadece Konya dersek aklımıza Konya Ovası değil, Konya şehri gelecektir

*Toros dağları Akdeniz’dedir

Yukarıdaki cümlede ‘dağ’ sözcüğü özel isme (Toros) dahil olmadığı için küçük yazılır

Özel ismin önündeki dağ sözcüğünü çıkarttığımızda Torosların tek başına yer adını karşıladığını görürüz

Öyleyse ‘dağ’ sözcüğü özel isme dahil değildir ve küçük harfle başlatılmalıdır

*Siz Tuz Gölü’nü hiç gördünüz mü?

Yukarıdaki cümlede ‘göl’ sözcüğü büyük harfle başlamalıdır;çünkü ‘göl’ sözcüğü özel isme dahildir

Göl sözcüğünü cümleden çıkartıp tek başına ‘tuz’ dediğimizde yine tek başına kast edilen yeri karşılamadığını görüyoruz

Öyleyse buradaki göl sözcüğü özel isme dahildir ve büyük harfle başlatılmalıdır

Aşağıdaki örnekleri de bu mantık çerçevesinde inceleyiniz

*Meriç nehri *Alp dağları *Van Gölü *Ağrı Dağı *Çanakkale Boğazı

g)Kurum,kuruluş,örgüt,parti,dernek adları:

*Sosyal Sigortalar Kurumu bugün zor durumdadır

*Cumhuriyet Halk Partisi ,Atatürk tarafından kurulmuştur

h)Yapı,yapıt,kitap,dergi,gazete adları:

*Ben Topkapı Sarayı’nı görmeyi çok isterdim

*Sizlere Küçük Ağa’yı ve Çalıkuşu’nu okumanızı tavsiye ediyorum

*Geçenlerde bu makalem Türk Dili’nde de yayımlandı

Not:Özel ada dahil olmayan gazete ve dergi adları büyük harfle başlamaz:

*Dün Hürriyet gazetesinde yayımlanan köşe yazısını okudun mu?

*Kanun Resmi Gazete’de yayımlandı

*Dergah dergisinde yayımlanan Kırık Aynalar adlı öyküyü okuduktan sonra öyküyü sever oldum

i)Unvanlar,takma adlar:Lakaplar, unvanlar büyük harfle başlar

*Tarık Buğra eserinde Çolak Salih’in fiziki betimlemesini çok güzel yapar

*Ahmet Mithat Efendi adeta bir yazı makinesidir

*Ahmet Bey içeride mi?

*Sultan Hanım da mı yok?

*Dün Doktor Ahmet Bey bizdeydi

*Ahmet doktor olmak istiyormuş

Not:

Akrabalık bildiren sözcükler küçük harfle başlar

*Ne güzel komşumuzdun sen Fahriye abla!

*Yarın Ayşe teyzem gelecek

Ancak akrabalık bildiren sözcük kişinin lakabı olmuşsa büyük harfle başlatılmalıdır

*Burada ona herkes Nene Hatun derdi

ı)Dil adları:

*Türkçeye,Arapça ve Farsçadan pek çok kelime girmiştir

j)Din ve mitoloji kavramları:

*Tanrı,Allah,Cebrail,Zeus …

Not: Tanrı sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığı zaman küçük harfle başlatılır

*Yunanlılar da tanrılarına kurban sunarmış

Bazı dini kavramlar gelenekselleşmiş olarak küçük harfle başlar:cennet,cehennem,sırat köprüsü…

k)Milli ve dini bayramların adları büyük harfle başlar:

*Kurban Bayramı *Ramazan Bayramı *Cumhuriyet Bayramı…

13)Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi:

Türkçede satır sonuna sığmayan kelimeler bölünebilir;fakat heceler bölünemez

…………………………………………� �…………………………………………� ��……gel-

iyorum (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��……

ge-

liyorum (doğru)

Birleşik kelimeler satır sonunda bölünürken tek bir sözcükmüş gibi hecelere ayrılır

…………………………………………� �…………………………………………� ��……baş-

öğretmen (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��……

ba-

şöğretmen (doğru)

…………………………………………� �…………………………………………� ��……

ilk-

okul (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��………il-

kokul (doğru)

…………………………………………� �…………………………………………� ��

Durmuş-

oğlu (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��

Durmu-

şoğlu (doğru)

Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz

…………………………………………� �…………………………………………

………

a-

raba (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��……

ara-

ba (doğru)

…………………………………………� ��………………………………………… ……

niha-

i (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��……

ni-

hai (doğru)

Kesme işareti satır sonuna geldiği zaman yalnız kesme işareti kullanılır;ayrıca kısa çizgi kullanılmaz

…………………………………………� �…………………………………………� ��

Edirne’-

nin (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��…Edirne’

nin (doğru)

…………………………………………� �…………………………………………� ��…

2005’-

te (yanlış)

…………………………………………� �…………………………………………� ��…

2005’

te (doğru)

14)Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları:

a)Ünsüz değişimi (yumuşaması) yazıya yansıtılır;ancak özel isimlerin yumuşaması yazıya yansıtılmaz

*Kitapı (yanlış) kitabı (doğru)

*Mehmed’in (yanlış) Mehmet’in (doğru)

b)Sert ünsüzlerin benzeşmesi yazıya yansıtılır

*Dolapda (yanlış) dolapta (doğru)

*2005’de (yanlış) 2005’te (doğru)

c)Dudak ünsüzlerinin benzeşmesi(iç ses benzeşmesi) yazıda gösterilmelidir

*Perşenbe (yanlış) Perşembe(doğru) *penbe (yanlış) pembe (doğru)

*Tenbel (yanlış) tembel (doğru) *çenber (yanlış) çember (doğru)

Ancak kimi özel isimlerde ve birleşik sözcüklerde n’li yazılış doğrudur

*Saframbolu (yanlış) Safranbolu (doğru) *ombaşı (yanlış) onbaşı(doğru)

d)Ünlü düşmesi yazıda gösterilir

*ağızı (yanlış) ağzı (doğru) *sabır et (yanlış) sabret (doğru)

e) ‘y’ kaynaştırma ünsüzünden kaynaklanan söyleyişteki daralma yazıya yansıtılmaz

*Sevmiyecekmiş (yanlış) sevmeyecekmiş (doğru) *yaşıyan (yanlış) yaşayan (doğru)

f)Söyleyişte bazı sözcüklerde yer değiştirme (göçüşme,metatez) olur;ancak bunlar yazıya yansıtılmamalıdır

*yanlız (yanlış) yalnız (doğru) *yalnış (yanlış) yanlış (doğru)

*kiprik (yanlış) kirpik (doğru) *kirbit (yanlış) kibrit (doğru)

10-21-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Yazım Kuralları Nelerdir Kaybolmak,Kahrolmak,reddetmek c)Tür Değişmesi Yoluyla Oluşmuş Birleşik Sözcükler Bitişik Yazılır: Gecekondu,Biçerdöver,Bilirkişi,Dedikodu,Ateşke s d)Kurallı Birleşik Fiiller Bitişik Yazılır: Yapıverdi,Alıverdi,Öpüver,Koşuver (Tezlik birleşik fiili) Yapabildi,Yürüyebiliyor,Çalışabilmiş (Yeterlilik birleşik fiili) Bakakaldı,Süregelmiştir,Koşadursun (Süreklilik birleşik fiili) Düşeyazdı,Öleyazdı(Yaklaşma birleşik fiili) Not: Etmek, olmak yardımcı eylemleri önündeki isimle birleşirken önündeki isimde bir ünlü düşmesi ya da bir ünsüz türemesi varsa bitişik, yoksa ayrı yazılır: Hissetmek ,Reddetmek,Emretmek, Terk etmek,Hasta olmak,Ayırt etmek… 11)İkilemelerin Yazımı: İkilemeler ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir noktalama işareti konmaz Beni er geç anlayacaksın Sen de doğru dürüst bir iş bulamadın gitti Beni görüce koşa koşa yanıma geldi 12)Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler: 1)Her cümle büyük harfle başlar: Sana bakmak bütün rastlantıları reddedip bir mucizeyi anlatmaktır Yazdığım bütün şiirler,sana başlayan bir kitap için önsöz Aşk sorgusunda şahanem yalnız kelepçeler sanıktır 2)Yazı başlıklarının her sözcüğü büyük harfle başlar: Türk Dilinin Korunması Aile Eğitiminin Önemi 3)Bütün özel adlar büyük harfle başlarÖzel adların başlıcaları aşağıda belirtilmiştir: a)Kişi ad ve soyadları: Faruk Nafiz Çamlıbel Halit Ziya Uşaklıgil b)Hayvanlara verilen adlar: Sobanın başında uyuyan Pamuk mu? Bugün Boncuk keyifsiz gibi c)Ulus,mezhep,tarikat din adları: Biz İslamiyet’i 10 yüzyılda kabul ettik Anadolu’da kurulan tarikatlardan biri de Aleviliktir d)Ülke adları: Türkiye ile Yunanistan ilişkileri eskisine göre şimdi daha iyi e)Bulvar,sokak,mahalle adları: Biz Turgut Özal Bulvarı’nda oturuyoruz Mimar Sinan Mahallesi’ne yeni bir okul yapılıyor f)Kıta,bölge,dağ ,ova,deniz,göl,ırmak…adları Konya Ovası Türkiye’nin buğday ambarıdır Yukarıdaki cümlede ‘ova’ sözcüğü özel isme dahil olduğu için yani ikisi bir olup bir yeri karşıladığı için büyük harfle başlarEğer ‘ova’ sözcüğünü çıkarıp sadece Konya dersek aklımıza Konya Ovası değil, Konya şehri gelecektir Toros dağları Akdeniz’dedir Yukarıdaki cümlede ‘dağ’ sözcüğü özel isme (Toros) dahil olmadığı için küçük yazılır Özel ismin önündeki dağ sözcüğünü çıkarttığımızda Torosların tek başına yer adını karşıladığını görürüzÖyleyse ‘dağ’ sözcüğü özel isme dahil değildir ve küçük harfle başlatılmalıdır Siz Tuz Gölü’nü hiç gördünüz mü? Yukarıdaki cümlede ‘göl’ sözcüğü büyük harfle başlamalıdır;çünkü ‘göl’ sözcüğü özel isme dahildirGöl sözcüğünü cümleden çıkartıp tek başına ‘tuz’ dediğimizde yine tek başına kast edilen yeri karşılamadığını görüyoruzÖyleyse buradaki göl sözcüğü özel isme dahildir ve büyük harfle başlatılmalıdırAşağıdaki örnekleri de bu mantık çerçevesinde inceleyiniz Meriç nehri Alp dağları Van Gölü Ağrı Dağı Çanakkale Boğazı g)Kurum,kuruluş,örgüt,parti,dernek adları: Sosyal Sigortalar Kurumu bugün zor durumdadır Cumhuriyet Halk Partisi ,Atatürk tarafından kurulmuştur h)Yapı,yapıt,kitap,dergi,gazete adları: Ben Topkapı Sarayı’nı görmeyi çok isterdim Sizlere Küçük Ağa’yı ve Çalıkuşu’nu okumanızı tavsiye ediyorum Geçenlerde bu makalem Türk Dili’nde de yayımlandı Not:Özel ada dahil olmayan gazete ve dergi adları büyük harfle başlamaz: Dün Hürriyet gazetesinde yayımlanan köşe yazısını okudun mu? Kanun Resmi Gazete’de yayımlandı Dergah dergisinde yayımlanan Kırık Aynalar adlı öyküyü okuduktan sonra öyküyü sever oldum i)Unvanlar,takma adlar:Lakaplar, unvanlar büyük harfle başlar Tarık Buğra eserinde Çolak Salih’in fiziki betimlemesini çok güzel yapar Ahmet Mithat Efendi adeta bir yazı makinesidir Ahmet Bey içeride mi? Sultan Hanım da mı yok? Dün Doktor Ahmet Bey bizdeydi Ahmet doktor olmak istiyormuş Not: Akrabalık bildiren sözcükler küçük harfle başlar Ne güzel komşumuzdun sen Fahriye abla! Yarın Ayşe teyzem gelecek Ancak akrabalık bildiren sözcük kişinin lakabı olmuşsa büyük harfle başlatılmalıdır Burada ona herkes Nene Hatun derdi ı)Dil adları: Türkçeye,Arapça ve Farsçadan pek çok kelime girmiştir j)Din ve mitoloji kavramları: Tanrı,Allah,Cebrail,Zeus … Not: Tanrı sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığı zaman küçük harfle başlatılır Yunanlılar da tanrılarına kurban sunarmış Bazı dini kavramlar gelenekselleşmiş olarak küçük harfle başlar:cennet,cehennem,sırat köprüsü… k)Milli ve dini bayramların adları büyük harfle başlar: Kurban Bayramı Ramazan Bayramı Cumhuriyet Bayramı… 13)Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi: Türkçede satır sonuna sığmayan kelimeler bölünebilir;fakat heceler bölünemez …………………………………………� �…………………………………………� ��……gel- iyorum (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��……ge- liyorum (doğru) Birleşik kelimeler satır sonunda bölünürken tek bir sözcükmüş gibi hecelere ayrılır …………………………………………� �…………………………………………� ��……baş- öğretmen (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��……ba- şöğretmen (doğru) …………………………………………� �…………………………………………� ��……ilk- okul (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��………il- kokul (doğru) …………………………………………� �…………………………………………� ��Durmuş- oğlu (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��Durmu- şoğlu (doğru) Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz …………………………………………� �………………………………………… ………a- raba (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��……ara- ba (doğru) …………………………………………� ��………………………………………… ……niha- i (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��……ni- hai (doğru) Kesme işareti satır sonuna geldiği zaman yalnız kesme işareti kullanılır;ayrıca kısa çizgi kullanılmaz …………………………………………� �…………………………………………� ��Edirne’- nin (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��…Edirne’ nin (doğru) …………………………………………� �…………………………………………� ��…2005’- te (yanlış) …………………………………………� �…………………………………………� ��…2005’ te (doğru) 14)Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları: a)Ünsüz değişimi (yumuşaması) yazıya yansıtılır;ancak özel isimlerin yumuşaması yazıya yansıtılmaz Kitapı (yanlış) kitabı (doğru) Mehmed’in (yanlış) Mehmet’in (doğru) b)Sert ünsüzlerin benzeşmesi yazıya yansıtılır Dolapda (yanlış) dolapta (doğru) 2005’de (yanlış) 2005’te (doğru) c)Dudak ünsüzlerinin benzeşmesi(iç ses benzeşmesi) yazıda gösterilmelidir Perşenbe (yanlış) Perşembe(doğru) penbe (yanlış) pembe (doğru) Tenbel (yanlış) tembel (doğru) çenber (yanlış) çember (doğru) Ancak kimi özel isimlerde ve birleşik sözcüklerde n’li yazılış doğrudur Saframbolu (yanlış) Safranbolu (doğru) ombaşı (yanlış) onbaşı(doğru) d)Ünlü düşmesi yazıda gösterilir ağızı (yanlış) ağzı (doğru) sabır et (yanlış) sabret (doğru) e) ‘y’ kaynaştırma ünsüzünden kaynaklanan söyleyişteki daralma yazıya yansıtılmaz Sevmiyecekmiş (yanlış) sevmeyecekmiş (doğru) yaşıyan (yanlış) yaşayan (doğru) f)Söyleyişte bazı sözcüklerde yer değiştirme (göçüşme,metatez) olur;ancak bunlar yazıya yansıtılmamalıdır yanlız (yanlış) yalnız (doğru) yalnış (yanlış) yanlış (doğru) kiprik (yanlış) kirpik (doğru) *kirbit (yanlış) kibrit (doğru)