Anlatım Bozuklukları İle İlgili Karma Cümleler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

ne……

ne bağlama edatı kullanılan cümlede yüklem olumsuz olursa anlatım bozukluğu meydana gelir:

» Çocuğun ne annesi yokmuş ne babası

» Dahası, ne o nezahet ve nükte ne de edep ve terbiye artık kalmamış; argo, yerini yavaş yavaş küfürlere bırakmıştır

» Nesne alması gereken (geçişli) fiilden önce nesnenin kullanılmaması hâlinde, nesne-yüklem uyumsuzluğu olur

Sıralı veya bağlı cümlelerde geçişsiz (nesne almayan) fiili takip eden cümlenin geçişli (nesne alan) fiille kurulması hâlinde nesne mutlaka kullanılmalıdır:

» Trafik kurallarına uyun, (uymayanları) uyarın

» Herkes uyanıkken siz uyumayın, (uyuyanları) uyandırın

» Sıfat tamlamalarında sıfat ile nitelenen veya belirtilen isim arasında anlam bakımından mutlaka bir uyum olmalıdır:

» Bunlar akıllı işlerdir

(akıllı sıfatı, iş ismine uygun değildir)

» Geçen yıl sıfır kollu elbiseler modaydı

(kolsuz elbise)

» Sıfır hatayla projesini tamamladı

(Projesini hatasız tamamladı

)

Sıfatların veya zarfların derecesini göstermek üzere kullanılan çok, daha… gibi zarfların yerine korkunç, dehşet… gibi olumsuz anlamlı kelimelerin kullanılması yanlıştır:

» Babam manyak para gönderiyor

» Korkunç güzel bir programdı

(korkunç olan güzel değildir)

» Şarkılarınızı inanılmaz güzel buluyorum

» Müthiş konserimize bekliyoruz

(müthiş: dehşetli, korkunç)

» Birkaç, her, herhangi bir gibi kelimeler veya sayı isimleri sıfat tamlamasının tamlayanı olursa isim mutlaka teklik olmalıdır: birkaç iyi adam, her zaman, herhangi bir anlayış; iki masa, beş öğrenci, bin konut gibi

» Beşevler, Çifte Minareler, Kırk Haramiler, Üç Kuyular, Üç Silâhşorlar, Yedi Cüceler gibi özel isim hâline gelenler müstesnadır

» İsim tamlamaları ve sıfat tamlamalarında eksik unsurların bulunması da uyumsuzluktan kaynaklanan anlatım bozukluklarına sebep olur:

» Yaklaşık 80 (santimetre) ya da 1 metre çapında bir daire çizin

» Ben diyeyim 25 (gün) siz deyin bir ay sonra terhis oluyorum

» Yabancı dil yayınlar (ı) merkezi

» Yine aşık olmuş

(aşık: eklem yerindeki kemik, âşık: seven)

» Bu yıl karınızı ortaklarınızla paylaştınız mı? (Bu yıl kârınızı … biçi¬minde yazılmazsa paylaşılan kâr olmaz

)

» Farklı hizmet, karlı alış veriş

(Farklı hizmet, kârlı alış veriş

)

» Kendisini taktir ediyoruz

(taktir: damıtma, takdir:beğenip değer verme)

» Bir kelimenin kendinden sonra gelen kelimeyle yapı ve anlam bakımın¬dan ilgisi olmadığını göstermek için virgül işareti konur:

» Genç doktora şikâyetini anlattı

cümlesinde anlatım bozukluğu yoktur

Genç ve doktor kelimeleri arasına virgül konmadığı için genç kelimesi doktorun sıfatı olarak kullanılmıştır

Bu cümlede genç sözü özne olarak kullanılacaksa genç kelimesinden sonra virgül işareti mutlaka konulmalıdır

» Aşağıdaki örneklerde virgül işareti kullanılmadığı için cümlelerde belirsizlik vardır:

» Gürültüden ürktüğü için Ali Ağa eşeğine yollu küfürler savurdu

» Benim gibi çalışmazsan kazanamazsın

» İnsanlar ancak anadillerinin derinliklerine nüfus edebilir

» Hiçbir şiire başlarken ,bunu umuda ,umutsuzluğa, sevince ya da acıya yönlendireyim, diye başlamıyorum

(2005 öss)

» Sözünü ettiğiniz binayı ne gördüm ne de yerini bilirim

(2005 ÖSS)

» Bir ailenin verdiği insanüstü bir çabanın öyküsüdür bu

(2005 ÖSS)

» Bu kazada can kaybı yaşanmadı

(2005 ÖSS)

» Gelişme çağındaki gençler, kendinin ve çevrenin yönlendirmesiyle yanlış yapabilirler

(2005 ÖSS)

» Bir fil elektrik direğinden daha yükseğe zıplayabilir mi?

10-21-2012	#8
Prof. Dr. Sinsi	Anlatım Bozuklukları İle İlgili Karma Cümleler ne……ne bağlama edatı kullanılan cümlede yüklem olumsuz olursa anlatım bozukluğu meydana gelir: » Çocuğun ne annesi yokmuş ne babası » Dahası, ne o nezahet ve nükte ne de edep ve terbiye artık kalmamış; argo, yerini yavaş yavaş küfürlere bırakmıştır » Nesne alması gereken (geçişli) fiilden önce nesnenin kullanılmaması hâlinde, nesne-yüklem uyumsuzluğu olur Sıralı veya bağlı cümlelerde geçişsiz (nesne almayan) fiili takip eden cümlenin geçişli (nesne alan) fiille kurulması hâlinde nesne mutlaka kullanılmalıdır: » Trafik kurallarına uyun, (uymayanları) uyarın » Herkes uyanıkken siz uyumayın, (uyuyanları) uyandırın » Sıfat tamlamalarında sıfat ile nitelenen veya belirtilen isim arasında anlam bakımından mutlaka bir uyum olmalıdır: » Bunlar akıllı işlerdir (akıllı sıfatı, iş ismine uygun değildir) » Geçen yıl sıfır kollu elbiseler modaydı(kolsuz elbise) » Sıfır hatayla projesini tamamladı (Projesini hatasız tamamladı) Sıfatların veya zarfların derecesini göstermek üzere kullanılan çok, daha… gibi zarfların yerine korkunç, dehşet… gibi olumsuz anlamlı kelimelerin kullanılması yanlıştır: » Babam manyak para gönderiyor » Korkunç güzel bir programdı (korkunç olan güzel değildir) » Şarkılarınızı inanılmaz güzel buluyorum » Müthiş konserimize bekliyoruz (müthiş: dehşetli, korkunç) » Birkaç, her, herhangi bir gibi kelimeler veya sayı isimleri sıfat tamlamasının tamlayanı olursa isim mutlaka teklik olmalıdır: birkaç iyi adam, her zaman, herhangi bir anlayış; iki masa, beş öğrenci, bin konut gibi » Beşevler, Çifte Minareler, Kırk Haramiler, Üç Kuyular, Üç Silâhşorlar, Yedi Cüceler gibi özel isim hâline gelenler müstesnadır » İsim tamlamaları ve sıfat tamlamalarında eksik unsurların bulunması da uyumsuzluktan kaynaklanan anlatım bozukluklarına sebep olur: » Yaklaşık 80 (santimetre) ya da 1 metre çapında bir daire çizin » Ben diyeyim 25 (gün) siz deyin bir ay sonra terhis oluyorum » Yabancı dil yayınlar (ı) merkezi » Yine aşık olmuş(aşık: eklem yerindeki kemik, âşık: seven) » Bu yıl karınızı ortaklarınızla paylaştınız mı? (Bu yıl kârınızı … biçi¬minde yazılmazsa paylaşılan kâr olmaz) » Farklı hizmet, karlı alış veriş(Farklı hizmet, kârlı alış veriş) » Kendisini taktir ediyoruz(taktir: damıtma, takdir:beğenip değer verme) » Bir kelimenin kendinden sonra gelen kelimeyle yapı ve anlam bakımın¬dan ilgisi olmadığını göstermek için virgül işareti konur: » Genç doktora şikâyetini anlattıcümlesinde anlatım bozukluğu yoktur Genç ve doktor kelimeleri arasına virgül konmadığı için genç kelimesi doktorun sıfatı olarak kullanılmıştır Bu cümlede genç sözü özne olarak kullanılacaksa genç kelimesinden sonra virgül işareti mutlaka konulmalıdır » Aşağıdaki örneklerde virgül işareti kullanılmadığı için cümlelerde belirsizlik vardır: » Gürültüden ürktüğü için Ali Ağa eşeğine yollu küfürler savurdu » Benim gibi çalışmazsan kazanamazsın » İnsanlar ancak anadillerinin derinliklerine nüfus edebilir » Hiçbir şiire başlarken ,bunu umuda ,umutsuzluğa, sevince ya da acıya yönlendireyim, diye başlamıyorum (2005 öss) » Sözünü ettiğiniz binayı ne gördüm ne de yerini bilirim (2005 ÖSS) » Bir ailenin verdiği insanüstü bir çabanın öyküsüdür bu (2005 ÖSS) » Bu kazada can kaybı yaşanmadı (2005 ÖSS) » Gelişme çağındaki gençler, kendinin ve çevrenin yönlendirmesiyle yanlış yapabilirler (2005 ÖSS) » Bir fil elektrik direğinden daha yükseğe zıplayabilir mi?