|
Prof. Dr. Sinsi
|
Gereksiz Sözcük Kullanma Örnekleri
Gereksiz Sözcük Kullanma örnekleri
Cümleye bir anlam katmayan, çıkarılması cümlenin anlamında eksikliğe yol açmayan bir sözcük, o cümlede gereksizdir
Bir cümlede gereksiz sözcük kullanımı, genellikle iki şekilde ortaya çıkmaktadır
a) Eşanlamlı Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Bir cümlede aynı anlamı karşılayan iki sözcük kullanılması doğru değildir Aynı anlamı veren iki sözcükten birinin cümleden atılması gerekir
Bir cümlede aynı anlamı karşılayan sözcüklerden, genellikle biri Türkçe, biri yabancı bir dilden gelmiştir
acı ==> keder güç ==> zor
neden ==> sebep çıkar ==> menfaat
aptal ==> ahmak akıllı ==> uslu
eksik ==> noksan yoksul ==> fakir
“Ortaöğretim puanının hesaplanması konusunu, önümüzdeki programda bir daha yeniden ele alacağız” Bu cümlede geçen "bir daha" sözü ile "yeniden" aynı anlamı karşılayan sözcüklerdir; bunlardan biri atılmalıdır
“Ayhan Bey çok içli ve duygulu bir insandı; ağlayan bir çocuk görmeye bile dayanamazdı" "İçli" sözcüğünün anlamı "duygulu" ve "hassas"tır; "içli" ile "duygulu"nun aynı cümlede kullanılması doğru değildir
“Bugüne kadar hiçbir görevini, vazifesini aksattığını görmedim” "Görev" ve "vazife"; birincisi Türkçe, ikincisi Türkçe asıllı olmayan eşanlamı iki sözcüktür Bu iki sözcükten biri atılsa, cümlenin anlamında bir daralma ya da eksilme olmaz
“Kafesteki hayvanların ikisi de hem gösterişli hem görkemliydi” "Görkemli" sözcüğünün anlamı "göz alıcı" ve "gösterişli"dir Eşanlamlı bu iki sözcüğün yan yana kullanılması gereksizdir
“Adam, bir anda, aniden bağırmaya başlayınca hepimiz çok şaşırdık” "Aniden" sözcüğü ile "bir anda" aynı anlamı karşılar Bu ikisinden biri gereksiz kullanılmıştır
"Böyle bir uygulamanın kimseye yarar ya da fayda sağlamayacağını düşünüyorum" "Yarar" ile "fayda" eşanlamlı sözcüklerdir; bir arada kullanılmaları gereksizdir
"Bu köylerde yaşayanlara zenginler, varlıklı insanlar yardım etmeli" "Zengin" ile "varlıklı" eşanlamlı sözcüklerdir; "zenginler" sözcüğü cümleden atılabilir
"Burhan'ın bu kadar bencil ve egoist olabileceğini düşünemezdim" Bu cümlede geçen "bencil" ile "egoist" birbirinin anlamını karşılayan biri Türkçe, biri Fransızca asıllı iki sözcüktür Bu iki sözcüğün aynı cümlede kullanılması doğru değildir
"Hangi amaç ve gaye için çalışırsanız çalışın doğruluktan ayrılmayın" "Amaç" ile "gaye" eşanlamlı sözcüklerdir; ikisinin bir arada kullanımı, gereksiz sözcük kullanımına yol açmıştır
"Birtakım ilke ve prensiplerinin olması bir yayın kuruluşunun ayırıcı özelliğidir" Bu cümlede "ilke" ve "prensip" sözcükleri eşanlamlıdır iki sözcükten biri gereksizdir, cümleden atılmalıdır
"Her mağlubiyet ya da yenilgiden sonra, yönetimin istifası isteniyor" Bu cümlede "mağlubiyet" ile "yenilgi" farklı iki kavram gibi kullanılmıştır Aynı anlama gelen bu iki sözcükten biri gereksizdir
Örnek Soru:
Yineleme dediğimiz anlatım kusuru, aynı anlama gelen birden çok sözcüğün gereksiz yere bir arada kullanılmasıdır Bir kavramın Türkçesiyle yabancısının birlikte kullanılması bu tür kusurlardandır
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamada belirtilen türde bir anlatım kusuru vardır?
A) Bunlar, belgesel özellikler taşıyan, birbirinden ilginç yazılardır
B) Bugün işyerinde tebrik ve kutlama ziyaretlerinde bulunduk
C) Eskiden, musikiyle uğraşan kişilere musikişinas denirdi
D) Dil, varlığımızın en güçlü dayanağı, kimliğimizin en anlamlı kanıtıdır
E) Günümüz insanının vazgeçemediği araçların başında televizyonla bilgisayar gelmektedir
(2 Mayıs 1999)
Yanıt: B
Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) İşe geç geleceğini hiç olmazsa bana haber verseydin bari
B) O anda, dertleşebileceği bir dosta ihtiyacı vardı; ama yanında kimse yoktu
C) Bu karara varmadan önce, onların da görüş ve önerilerini dikkate alman gerekirdi
D) Yazıda onun resimlerinden pek söz edilmiyor; oysa o, çok yetenekli bir sanatçı
E) Beğendiğimiz o evi satın aldık; ancak oraya önümüzdeki yıl taşınabileceğiz
(2006/OSS)
Yanıt: A
* * * Bir cümlede deyimin anlamı ile birlikte yer alması da gereksiz sözcük kullanımıdır Bir yerde deyim kullanılmışsa, ayrıca anlamının verilmesine gerek yoktur
“Başınız daralır, para yönünden bir sıkıntıya düşerseniz hemen bizi arayın” Cümlenin başında geçen "başı daralmak" deyiminin anlamı "sıkıntıya, darlığa düşmek"tir Cümle "Başınız daralırsa hemen bizi arayın" biçiminde olsaydı da aynı anlamı karşılardı
“Bu çocuğa bir şey demeye dilim varmıyor, gönlüm razı olmuyor” "Dili varmamak" deyiminin anlamı "bir sözü söylemeye gönlü razı olmamak"tır
“İşlediği konuları beğenmeyebilirsin, ancak üslubuna dil uzatman, o konuda kötü söz söylemen büyük hata olur" "Dil uzatmak" deyiminin anlamı "bir kimse ya da bir şey için kötü söylemek"tir Hem deyimin, hem de anlamının bir arada kullanılması doğru değildir
"Bu bekçiler, sözüm ona burada yaşayanların güvenliğini sağlıyorlar güya" Cümlenin baş tarafında geçen "sözüm ona" deyiminin anlamı "sözde, güya, sanki"dir Bu deyimin kullanıldığı cümlede sıralanan sözcüklerden birinin daha kullanılması gereksiz sözcük kullanımını doğurur Cümlede "güya" sözcüğü gereksiz kullanılmıştır
"Babamın aniden tayini çıkınca hiç hazırlanmadan, apar topar yola çıktık" "Apar topar" sözü bir deyimdir, bu deyimin anlamı "hazırlanmadan, ivedilik ve telaşla"dır "Hiç hazırlanmadan" sözü cümleden atılsa da cümlenin anlamında değişiklik, eksiklik olmaz
"İnşaat için izin alana kadar akla karayı seçtik, hepimiz çok sıkıntı çektik" "Akla karayı seçmek" deyiminin anlamı "çok yorulmak, çok sıkıntı çekmek"tir
"Kendisiyle ilgili suçlamalara karşı ağzını açmadı, hiçbir şey söylemedi" "Hiçbir şey söylememek" "ağzını açmamak" deyimi ile ifade edilir Cümlenin sonunda geçen "hiçbir şey söylemedi" sözü atılsa cümlenin anlamı değişmez
Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, aynı anlama gelen sözcüklerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açmıştır?
A) Sabah akşam yapılan bu yürüyüşlerin insanı dinlendirdiğine inanıyorum
B) Her gün, öğle ve akşam aynı yemeği yemenin insanı bıktırdığını kimse inkâr edemez
C) Onu, yaz kış, her sabah durakta otobüs beklerken görürdüm
D) Onun ikide birde, yerli yersiz bu konuyu açmasından rahatsız oluyoruz
E) Doktor ona, iki günde bir günaşırı, bir aspirin almasını söylemiş
(1990/ÖYS)
Yanıt: E
b) Sözcüğün Anlamının, Cümledeki Diğer Sözcük ya da Eklerde
* * * Bir sözün ya da sözcüğün anlamı cümledeki başka sözcüklerde ya da eklerde varsa, o sözcük o cümlede gereksizdir
“Kış gelmeden önce herkes odununu, kömürünü alır” "Kış gelmeden önce" ile "kış gelmeden" arasında bir fark yoktur Bu cümlede "önce" sözcüğü gereksizdir
“Sabahın kör karanlığında, gün doğmadan yola çıkmıştık” "Sabahın kör karanlığından" söz ediliyorsa ortalık karanlıktır, güneş doğmamıştır "Gün doğmadan" sözü bu cümlede gereksizdir
|