|
Prof. Dr. Sinsi
|
Kültürleşme Ve İrklar Arasında Ki Farklar
(1) Dinamik bir proses olması; (2) Bir gurup ve/ya ferdî proses olarak değerlendirilebilmeleri; (3) Gurupların doğrudan ilişkiye girmeleridir
Farklı nitelikleri ise şunlardır:
(1) Asimilasyonda sadece çoğunluk gurubun değerlerine doğru bir değişme vardır Kültürleşmede ise değişme iki yönlü olabilir, (çoğunluk veya azınlık guruplarından birine doğru) (2) Asimilasyon kültürel değerlerde bir değişmeyi ifade eder, kültürleşmede ise bu gerekli değildir (3) Asimilasyon referans guruplarında da bir değişmeyi gerektirir, kültürleştirme gerektirmez (4) Asimilasyonda içsel değişmeler (meselâ, kendini çoğunluk gurubun özellikleriyle kimliklendirme gibi) söz konusu olmasına rağmen, kültürleşmede yoktur (5) Asimilasyon çoğunluk gurup hakkında müspet telakkiyi doğurur fakat kültürleşmede bu gerekli değildir
Bu yazarlar sonuç olarak dört noktayı işaret etmektedirler:
(1) Kültürleşme ve asimilasyon ayrı ayrı proseslerdir;
(2) Kültürleşme, asimilasyondan bağımsız olarak vuku bulabilir;
(3) Asimilasyonun olabilmesi için kültürleştirme şart olmamakla birlikte gereklidir;
(4) Asimilasyondan önce bir kültürleştirmenin olup olmadığı belirgin değildir[21]
4 İntibak
Accomodation kelimesi sosyal bilimlerde ilk olarak J M Baldwin tarafından kullanılmıştır[22] Türkçe’de kelime olarak "intibak, telif, uzlaşma, ödünç"[23] gibi anlamlarla karşılanmaktadır
Literatür incelendiğinde, kavramın, aslında birbirine oldukça uzak geniş bir anlam yelpazesi içinde ele alındığı görülür Bir kültürel gurubun, temel özellikleri itibariyle başka bir kültürel gurup içinde erimesinden, çatışma sonucu her iki gurubun da değişerek yeni bir kültürel mecra oluşturulmasına kadar, geniş bir kullanım alanı mevcuttur Bu yelpazenin bir ucunda, göç eden veya azınlıkta olan bir gurubun, çoğunluğun kültürel nitelikleriyle girdiği çatışmada, kendi değerlerinden feragat ederek geçirdiği adaptasyon süreci, diğerinde de bir kısım farklılıklar korunmak şartıyla oluşturulan yeni kültürel değerlerle sağlanan uyum veya birbirine intibak etme, hadisesi vardır
Kavrama verilen anlamda zaman itibariyle bir değişme de göze çarpmaktadır İlk anlamına (asimilasyon) Chicago okulu ve önceki yazarların eserlerinde rastlanırken, kültürel bütünleşme de diyebileceğimiz ikinci anlamındaki kullanımına yakın zamandaki yazarlarda daha sıkça rastlanmaktadır
Farklı kültürel öğelere sahip azınlık gurup hâkim kültüre bir tür uyum sağlamaktadır; ancak bu da asimilasyon yoluyla olmaktadır Eritme (assimilation) ve intibak (accmommodation) kavramları arasında hâkim kültürün esasiyeti ve belirleyiciliği açısından herhangi bir fark yoktur Her iki durumda da tek bir kültür kalıbının bütünselliği görülür İşleyen toplum düzenindeki uyum hâkim kültürün temellerine göredir Ortak olan toplumsal hayatın bütün safhalarında, guruplar arası sosyal ilişkilerde de hâkim kültürün kalıpları fonksiyoneldir
Kısaca özetlemek gerekirse ilk anlamındaki intibak daha ziyade tek yönlüdür Kavramın ikinci anlamında ise karşılaşan kültürlerin kendi bünyelerinde birbirleriyle uyumlu bir şekilde yaşayabilecek tarzda yapılan değişiklikler ağırlıklı anlam taşır Bu bakımdan, her kültür kalıbı kendi bünyesinde gerekli düzenlemeleri yaptığından, uyum karşılıklıdır Bu bakımdan sosyolojik mânâda, şahıslar veya guruplar arası fonksiyonel ilişkilerdeki çatışmayı giderici nitelikteki ve karşılıklı düzenlemelerin oluşturduğu bir sosyal değişme süreci olduğu söylenebilir[24]
Ancak, düzenlemelerin miktarı asgari olarak sosyal düzeni sürdürmeye yetebilmelidir[25] Bu süreç guruplar açısından bilinçli veya bilinçsiz olarak işleyebilir
Mevcut etnik guruplar arasındaki bu tür değişimde temel farklılıklar ve çatışmaların tümüyle çözülmüş olması da gerekmemektedir Ancak farklılıklar büyük ölçüde bir arada yaşama hedeflerini tatmin edici şekilde çözülmüş olmalıdır İntibak eden toplum neticede bu tür çatışma yaratıcı temel farklılıklardan vazgeçmekte ve bunların yerine adapte olduğu gurubun özelliklerini ikâme etmektedir Nitekim, kavram Chicago okulu tarafından biyolojik adaptasyon ile benzetme yapılarak toplumların veya fertlerin çevrelerine karşı ayarlanmaları anlamında kullanılmıştır
Bazı yazarlara göre intibak (accomodation), özellikle ırk ilişkilerinde, etnik gurupların birbirlerinin varlıkları ile ilgili yaptıkları uyumlamalardır[26] Kültürler arasında birbirine zıt sosyal normlar olacağı tabiidirHerhangi bir sosyal durumda karşılaşan bu zıt normlar bir çatışma sürecine girerler Bu tür bir rekabet ve mücadelenin dört ayrı mantıkî neticeyle sonuçlanması mümkündür
İlk beklenebilecek sonuç hâkim kültürün önerdiği normların toplumun tüm fertleri tarafından uygulanmaya konulmasıdır Bu durumda esasen azınlık kültür değişmekte ve asimile olmaktadır İkinci mümkün sonuç çoğunluk kültürünün, azınlık kültüründen aldığı normlarla değişerek sosyal bir bütünlük meydana getirmesidir Üçüncü olarak her iki kültür esasta çatışma yaratan normlarından vazgeçerek birlikte sosyal düzen kurabilecekleri yeni bir kültürel norm sistemi üretebilirler Dördüncü sonuç, literatürde yaratıcı intibak olarak adlandırılmaktadır Yaratıcı intibak, her iki tarafın temel menfaatlerini kurban etmeden mümkün olan en yüksek ölçüde gönüllü olarak kabul edilebilir çözümler aramaktadır[27]
J L Gillin ve J P Gillin'e göre, intibak (accomodation), kurallarla ve örneklerle bir nesilden diğerlerine devredilen alışkanlıklar, tutumlar, davranış tarzları, teknikler, kurumlar, gelenekler, vs dir[28] Bir toplumda bu değişik nitelikler ve davranışlar sosyal öğrenme yoluyla aktarılmaktadır
Pek çok yazar kavramın kullanımında küçük farklılıklarla, ancak sosyal organizasyonların gelişimindeki merkezi önemini fazla değerlendirmeyerek Park ve Burgess'in takipçisi olmuştur Burgess'e göre
"sosyal organizasyon, geçmişe ve şimdiye olan intibakın (accomodation) bir özetidir Bütün sosyal miraslar, gelenekler, duygu ve düşünceler, kültür ve teknik, birer intibaktır (accomodation) Esasen intibak, çatışan durumlara, fertler ve guruplar arasındaki sosyal mesafe korunarak yapılan, sosyal ayarlama prosesidir"[29]
MacIver, kavramı psikolojik bir yaklaşımla ele almıştır 'Ayarlama (adjustment)' ve 'intibak (accommodation)' kelimelerini kullanarak, ikincisinin daha ziyade psikolojik bir yaklaşım vurguladığına dikkat çekmiş, ve ferdîn veya gurubun herhangi bir duruma uyum sağlaması ve kendini sanki evindeymiş gibi hissetmesi olarak açıklamıştır[30]
Biraz daha farklı bir anlam, çocuk gelişimi teorisinde göze çarpmaktadır Çocuk gelişimindeki mekanizmalardan biri olarak çocuğun bir çağdan diğer çağa gelişimini ifade eder Fert hayatında artık yeni bir safha başlamıştır Önceki bazı temel özellikler değişmiş ve yeni nitelikler kazanılmıştır
|