Türk Dilinde Mecaz Anlam

Türk Dilinde Mecaz Anlam

MECAZ (DEĞİŞMECE) ANLAM

Sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılma-sıyla kazandığı anlamına mecaz anlam denir Sözcükler, ancak cümle ya da deyimlerin içerisinde mecaz anlam kazanır

Şu örnekleri inceleyelim:

1 Yusuf Efendi, biçareye ağız açtırmıyordu

2 Onun iğneleyici sözleri hepimizi rahatsız etti

3 Ahlâkla hukuk arasında sıkı bir bağ vardır

“Ağız”, “iğneliyici” ve “bağ” sözcükleri bu cüm-lelerde gerçek anlamlarından sıyrılmıştır: “Ağız” söz-cüğü, “ağız açtırmamak” deyimi içerisinde “başkasına söz söyleme fırsatını vermemek” anlamında; “iğnele-yici” sözcüğü, “dokunaklı” anlamında; “bağ” sözcüğü de “ilgi” anlamında kullanılarak mecaz anlam kazan-mıştır

Örnek Soru 1:

“İnce” kelimesi, hangi cümlede gerçek an-lamıyla kullanılmıştır?

A) Kızlar, halı dokurken ince düşüncelere dal-mışlardı

B) İnce ipek ipliklerle dokunan halılar daha gü-zeldir

C) Halı satıcısının ince davranışı müşteriyi etki-ledi

D) Halı dokumak, herkesin beceremeyeceği in-ce bir iştir

(1992-FL)

Çözüm

“ince” sözcüğü “B’de gerçek anlamıyla kullanıl-mıştır: “kalınlığı az olan” Diğer seçeneklerde ise mecaz anlamıyla kullanılmıştır

Cevap B’dir

Örnek Soru 2

Hangi cümlede mecaz anlamıyla kullanılan bir kelime vardır?

A) Günlerce ondan hiçbir haber alamadım

B) Bahçenin etrafını dikenli tel ile çevirdim

C) Fırsatı kaçırdığıma hâlâ yanarım

D) Söyleyecek hiçbir sözüm yok

(1997-DPY) Çözüm:

C’deki “yanmak” sözcüğünün temel anlamı “bir nesnenin ısı ve ışık yayarak kül durumuna geç-mesidir Halbuki burada sözcük, temel anla-mından bütünüyle sıyrılarak “çok üzülmek” an-lamında kullanılmıştır

Cevap C’dir