İkilemelerin Anlam Bakımından Kuruluşları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

İkilemelerin Anlam Bakımından Kuruluşları

Cümlede anlamı pekiştirmek amacıyla kurulan söz öbekleridir

İkilemelerin Anlam Bakımından Kuruluşları

1

Aynı sözcüğün yinelenmesiyle oluşanlar:

Çocuklar uslu uslu oturuyorlar

Başından geçenleri uzun uzun anlattı

Çıktı ve demet demet çiçeklerle geri döndü

,

Dağ yolunda vavas vavas ilerledik

İri iri güller, sarı sarı ayvalar, çeşit çeşit tatlılar…

2

Eş anlamlı sözcükler ya da yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar:

Kimseden ses seda çıkmıyor

…_

Az buçuk yabancı dili de var

Bugüne dek doâru dürüst idman yapmadınız

Bu olay hakkında akıl fikir yürütmek biraz zor

Adam, ezile büzüle odayt terk etti

3

Zıt anlamlı kelimelerle oluşanlar:

Aşağı yukarı on yıldır ondan haber alamadık

Övünmek gibi olmasın, azcok şiirden anlarım

Başkaları hakkında ileri geri konuşmak doğru değildir

Çamurda bata çıka ilerliyorduk

4

Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle oluşanlar:

Annem ufak tef ekti, ancak çok becerikliydi

Bu yıl çoluk çocuk tatile çıkacağız

Sizden yemek memek bir şey istemiyorum

5

İkisi de anlamsız sözcüklerle oluşanlar:

Yine abuk sabuk konuşmaya başladı

6

Yansıma sözcüklerle oluşanlar:

Hasta ıkıl ıkıl nefes alıyordu

Arabalar yanımızdan vızır vızır geçiyordu

Pekmezi tenekeye lıkır lıkır doldurdu

Suyun sesini şırıl şırıl akışı dinlendiriyor

7

“de”, “ama”, ve “mi” ile kurulanlar:

Kibar mı kibar bir çocuktur

Ev de evdir, maşallah!

Çimenler ıslak ama ne ıslak

İkilemeler kuruluşları esnasında yapım ekleri ve çekim ekleri alabilir:

Yerli yersiz konuşma

Günlük güneşlik bir gün geçirdik

Boşu boşuna uğraşmıyorum onunla

İkisi bir süre baş başa görüştüler

Tarlalar baştan basa deniz renginde

UYARI: İkilemeleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır

Aralarına noktalama işaretleri konmaz

Gümbür gümbür geliyorlar, doğru

Gümbürgümbür geliyorlar, yanlış

Gümbür, gümbür geliyorlar, yanlış

Örnek Soru

İkileme oluşturan bazı kalıplaşmış sözlerin yer-leri değiştirilemez

Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili söz-cüklerden hangisinde bu kurala uyulmamış-tır?

A) Olayı varım yamalak anlattı

B) Ufaklı irili bütün kavunları sattı

C) Her şey avan beyan gözümüzün önünde gerçekleşti

D) Okulunu ite kaka bitirdi

(1998 – LGS)

ÇÖZÜM

B’deki ikileme “ufaklı irili” biçiminde değil, “irili ufaklı” şeklindedir

İkilemede sözcüklerin yeri değişti-rilemez

Cevap B’dir

10-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İkilemelerin Anlam Bakımından Kuruluşları İkilemelerin Anlam Bakımından Kuruluşları Cümlede anlamı pekiştirmek amacıyla kurulan söz öbekleridir İkilemelerin Anlam Bakımından Kuruluşları 1 Aynı sözcüğün yinelenmesiyle oluşanlar: Çocuklar uslu uslu oturuyorlar Başından geçenleri uzun uzun anlattı Çıktı ve demet demet çiçeklerle geri döndü , Dağ yolunda vavas vavas ilerledik İri iri güller, sarı sarı ayvalar, çeşit çeşit tatlılar… 2 Eş anlamlı sözcükler ya da yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar: Kimseden ses seda çıkmıyor …_ Az buçuk yabancı dili de var Bugüne dek doâru dürüst idman yapmadınız Bu olay hakkında akıl fikir yürütmek biraz zor Adam, ezile büzüle odayt terk etti 3 Zıt anlamlı kelimelerle oluşanlar: Aşağı yukarı on yıldır ondan haber alamadık Övünmek gibi olmasın, azcok şiirden anlarım Başkaları hakkında ileri geri konuşmak doğru değildir Çamurda bata çıka ilerliyorduk 4 Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle oluşanlar: Annem ufak tef ekti, ancak çok becerikliydi Bu yıl çoluk çocuk tatile çıkacağız Sizden yemek memek bir şey istemiyorum 5 İkisi de anlamsız sözcüklerle oluşanlar: Yine abuk sabuk konuşmaya başladı 6 Yansıma sözcüklerle oluşanlar: Hasta ıkıl ıkıl nefes alıyordu Arabalar yanımızdan vızır vızır geçiyordu Pekmezi tenekeye lıkır lıkır doldurdu Suyun sesini şırıl şırıl akışı dinlendiriyor 7 “de”, “ama”, ve “mi” ile kurulanlar: Kibar mı kibar bir çocuktur Ev de evdir, maşallah! Çimenler ıslak ama ne ıslak İkilemeler kuruluşları esnasında yapım ekleri ve çekim ekleri alabilir: Yerli yersiz konuşma Günlük güneşlik bir gün geçirdik Boşu boşuna uğraşmıyorum onunla İkisi bir süre baş başa görüştüler Tarlalar baştan basa deniz renginde UYARI: İkilemeleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır Aralarına noktalama işaretleri konmaz Gümbür gümbür geliyorlar, doğru Gümbürgümbür geliyorlar, yanlış Gümbür, gümbür geliyorlar, yanlış Örnek Soru İkileme oluşturan bazı kalıplaşmış sözlerin yer-leri değiştirilemez Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili söz-cüklerden hangisinde bu kurala uyulmamış-tır? A) Olayı varım yamalak anlattı B) Ufaklı irili bütün kavunları sattı C) Her şey avan beyan gözümüzün önünde gerçekleşti D) Okulunu ite kaka bitirdi (1998 – LGS) ÇÖZÜM B’deki ikileme “ufaklı irili” biçiminde değil, “irili ufaklı” şeklindedir İkilemede sözcüklerin yeri değişti-rilemez Cevap B’dir