|
Prof. Dr. Sinsi
|
Dil Yanlışları Ve Anlatım Bozuklukları
23 Yanlış kelime kullanmak
Vapur rıhtıma yaklaştı ( Vapur rıhtıma yanaştı )
Dilerseniz bir şarkı söyleyelim ( İsterseniz / arzu ederseniz bir şarkı söyleyelim)
Beyaz Lâle diye bir hikâye okudum ( Beyaz Lâle adlı bir hikâye okudum )
Şu iki olay arasında hiçbir ayrıcalık yoktur ( Şu iki olay arasında hiçbir fark yoktur )
Büyük apartmanları birbirine yaklaşık olarak yapmaktayız ( Büyük apartmanları birbirine yakın olarak yapmaktayız
Aşağıdaki tebliğin yayın ve ilânına karar verilmiştir ( Aşağıdaki tebliğin yayım ve ilânına karar verilmiştir
Çekirdek yiyilip gazoz içilen, bol bol ıslık çalınıp tempo tutulan ve arada bir nara atılemm bir gazino ( Çekirdek yenilip gazoz içilen, bol bol ıslık çalınıp tempo tutulan ve arada bir nara atılemm bir gazino )
Oyun oynayan bir çocuk,ister istemez hoşgörülük kazanır ( Oyun oynayan bir çocuk, ister istemez hoşgörü kazanır )
24 Bazı sesleri yanlış söylemek
katip (kâtip ), lamba ( lâmba ), lavanta ( lâvanta ), ikâmetgâh ( ikametgâh ), şikayet ( şikâyet ), hikaye ( hikâye ), kağıt (kâğıt )
25 Aslı çoğul olan veya anlamca çokluk ifade eden kelimelere lüzumsuz yere -lar/-ler çoğul ekini getirmek
efkârlar ( efkâr ), maruzatlar ( maruzat ), beyanatlar (beyanat )
İş yerlerinde her çeşit insanlarla karşılaşıyoruz ( İş yerlerinde her çeşit insanla karşılaşıyoruz )
Bizde Tanzimat tan bu yana iki türlü düşünürler vardır ( Bizde Tanzimattan bu yana iki türlü düşünür vardır )
beş bin evler ( beş bin ev ), binlerce kaza ve çarpışmalar ( binlerce kaza ve çarpışma ), yüzlerce insanlar ( yüzlerce insan )
Belirsiz sıfatlardan birkaç, her, herhangi bir, birçok tan sonraki isimlerin de, çoğul eki alması doğru değildir
birçok insanlar ( birçok insan ), birkaç evler ( birkaç ev ), her fikirler ( her fikir), herhangi bir adamlar ( herhangi bir adam ), pek çok örnekler ( pek çok örnek ),
Yalnız, bu gruba girdiği hâlde, yıllardan beri kullanılarak galat-ı meşhur hâline gelen bazı kelime grupları ve özel isimler vardır Bunları mevcut şekliyle kullanmak daha doğru olacaktır
Beşevler, Üçkuyular, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, dört silahşörler, beş kardeşler, Çifte Minareler, üç aylar, 41 Evler, 500 Evler
Arapçada çoğul oldukları hâlde, tekil anlamı kazanmış bulunan evrak, enbiya, eşkıya, evliya, ukalâ gibi kelimeler de tekrar çoğul yapılabilir
26 Hâl eklerinden birini diğerinin yerine kullanmak Bu durum, daha çok Batı Anadolu ve Doğu Karadeniz ağızlarında görülür
beni öğretmek ( bana öğretmek ), beni bir çay yap arkadaşımı da gazoz ( bana bir çay yap arkadaşıma da gazoz ), evi gitmek ( eve gitmek ), nereyesun ( neredesin )
27 Dilde bulunmayan gramer şekillerini kullanmak
pahalılatmak ( pahalılaştırmak ), dedi kine (dedi ki) kullanılabilinir (kullanılabilir)
28 etmek ve yapmak yardımcı fiillerini, ya birbirlerinin yerine veya lüzumsuz olarak kullanmak
bindirme yapmak ( bindirmek ), umut etmek ( ummak ), bekleme yapmak ( beklemek), ayar yapmak ( ayar etmek ), gecikme yapmak ( gecikmek ), film yapmak (film çevirmek ), şampuan yapmak( şampuan kullanmak ), gazete yapmak ( gazete çıkarmak ), müzakere yapmak ( müzakere etmek ), Bebek yapmak ( Bebeke gitmek ), indirme yapmak (indirmek),
29 Türkçe de yardımcı fiil olarak kullanılmayan almak fiilini,- Batı dillerinin etkisiyle - bazen yardımcı fiil olarak kullanmak
banyo almak ( banyo yapmak ), çay almak (çay içmek ), yemek almak( yemek yemek), istek almak ( istenmek ), kahve almak ( kahve içmek), yenilgi almak ( yenilmek ), duş almak ( duş yapmak ), sahne almak ( sahneye çıkmak )
30 Yılı, ayı ve günü belli bir zamandan söz ederken, yılında /senesinde demek
30 Ağustos 2000 yılında Zafer Bayramını coşkulu törenlerle kutladık ( 30 Ağustos 2000 tarihinde / 30 Ağustos 2000de Zafer Bayramını coşkulu törenlerle kutladık)
31 Geniş zamanın olumsuzu için - mamaz / - memez şekillerini kullanmak
Eller gibi davranıp görmemezlikten gelme ( Eller gibi davranıp görmezlikten gelme)
32 Nene de li cümlelerde, yüklemi olumsuz değil de olumlu kullanmak
Ne kızı, ne de gelini gelmedi ( Ne kızı, ne de gelini geldi)
33 Bazı resmî kurum adlarını yanlış kullanmak
MTA / Maden Teknik Arama Müdürlüğü ( Maden Tetkik Arama Müdürlüğü )
34 Ağızlara ait şekilleri yazı dilinde de kullanmak Bu tür bir imlânın, ancak edebî metinlerde birine ait sözlerin, tırnak içerisinde veya konuşma çizgisinden sonra yazılması durumunda doğru olacağı bilinmelidir
gelsane ( gelsene ), dursane ( dursana ), yapsane ( yapsana ), ener ( eğer ), gelek ( gelelim ), gidek ( gidelim ), yaparakdan ( yaparak ), bekliyen ( bekleyen ), gelmiycanı ( gelmeyeceğini ), eşki ( ekşi ), tekrardan ( tekrar ), naber ( ne haber), nörüyon ( ne görüyorsun ), napıyoz ( ne yapıyoruz ), del ( değil ), gelicek ( gelecek ), alıcağız ( alacağız ), yapıcağız ( yapacağız )
35 Noktalama işaretlerini hiç kullanmamak veya lüzumsuz yere kullanmak ya da anlamı bozacak şekilde yanlış kullanmak
Adam ol, baban gibi tembel olma ( Adam ol baban gibi, tembel olma )
Bugün hava güzel mi ? güzel ( Bugün hava güzel mi güzel )
Küçük çam ağacının arkasına saklandı ( Küçük, çam ağacının arkasına saklandı )
Yurdumuz üzerinde bulunan nemli havanın etkisinde kalmaktadır( Yurdumuz, üzerinde bulunan nemli havanın etkisinde kalmaktadır )
36 İsim ve sıfat tamlamalarında, tamlayanla tamlananın yerini değiştirmek ve tamlanana getirilmesi gereken iyelik ekini unutmak Dilimizde; isim ve sıfat tamlaması yaparken, tamlayan önce, tamlanan ise sonra gelir Son yıllarda, Batı dillerinden sadece kelime almakla yetinmeyip, tamlama kurallarını da aldığımız için, artık isim ve sıfat tamlamalarımızı da Batı dillerinin kurallarına göre yapıyoruz
Eczane Şifa ( Şifa Eczahanesi ), Otel Kardelen ( Kardelen Oteli ), Lokanta Lezzet ( Lezzet Lokantası ), Pastane Yağmur ( Yağmur Pastahanesi ), Reşat Nuri Güntekin Sokak ( Reşat Nuri Güntekin Sokağı )
37 Farsça hane kelimesiyle kurulan birleşik kelimelerde ha hecesini kullanmamak
pastane ( pastahane ), eczane ( eczahane ), hastane ( hastahane ), postane ( postahane )
|