Sessiz Harflerle İlgili Yazım Kuralları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Sessiz harflerle ilgili yazım kuralları

ÜNLÜ HARFLERLE İLGİLİ KURALLAR

1) Büyük Ünlü Uyumu

Türkçe'de bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü (a, ı, o, u) varsa sonraki ünlüler de kalın; ince ünlü (e, i, ö, ü) varsa sonrakiler de ince olur

Buna "Büyük Ünlü Uyumu" denir

Sözcük sonuna getirilen ekler de bu kurala uyar

Örnek: Otururlardı, gölgelik, düşünmek, ağaç, toprak, topraklar, topraklarımız, topraklarımızdan

Aykırı Durumlar:

* Bazı yabancı kökenli sözcükler: İnsan, kitap, televizyon, gazete, rüzgâr, kader, istasyon

* Zamanla değişikliğe uğrayan bazı Türkçe sözcükler: Elma (alma), hangi (kangı), anne (ana), kardeş (karındaş)

* Bazı bileşik sözcükler: Kocaeli, ilkokul, gecekondu

Uyarı: Bileşik sözcüklerde ve tek heceli sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz

* Bazı ekler büyük ünlü uyumunu bozar:

-ken: dolaşırken, uyurken, doğarken

-ki: onlarınki, sabahki, duvardaki

-(i)yor: geliyor, görünüyor, gülümsüyor

-leyin: sabahleyin, akşamleyin

-(i)mtrak: yeşilimtrak, mavimtrak

-daş: ülküdaş, meslektaş

2) Küçük Ünlü Uyumu

Türkçe'de bir sözcüğün ilk ünlüsü düz (a, e, ı, i) ise öteki ünlüleri de düzdür

Örnek: Balık, kedi, sessiz

(düz + düz)

Sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak ünlü (o, ö, u, ü) varsa sonraki hecelerdeki ünlüler dar ve yuvarlak (u, ü), ya da düz ve geniş (a, e) olur

Örnek: Odun (yuvarlak + dar ve yuvarlak)

Kömür (yuvarlak + dar ve yuvarlak)

Üzüm (yuvarlak + dar ve yuvarlak)

Ufak (yuvarlak + düz ve geniş)

Kürek (yuvarlak + düz ve geniş)

Ocak (yuvarlak + düz ve geniş)

3) O ve Ö harfleri Türkçe sözcüklerde yalnızca ilk hecede bulunabilir

Aksi halde o sözcük yabancı kökenli demektir

(Televizyon, şoför, pilot

)

4) Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana bulunmaz

Bulunanlar yabancı kaynaklıdır

(Şair, şiir, saat

)

5) Türkçe'de düzeltme (inceltme) işareti bulunmaz

Bulunanlar yabancı kökenlidir

(Rüzgâr, âfet

)

10-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Sessiz Harflerle İlgili Yazım Kuralları Sessiz harflerle ilgili yazım kuralları ÜNLÜ HARFLERLE İLGİLİ KURALLAR 1) Büyük Ünlü Uyumu Türkçe'de bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü (a, ı, o, u) varsa sonraki ünlüler de kalın; ince ünlü (e, i, ö, ü) varsa sonrakiler de ince olur Buna "Büyük Ünlü Uyumu" denir Sözcük sonuna getirilen ekler de bu kurala uyar Örnek: Otururlardı, gölgelik, düşünmek, ağaç, toprak, topraklar, topraklarımız, topraklarımızdan Aykırı Durumlar: * Bazı yabancı kökenli sözcükler: İnsan, kitap, televizyon, gazete, rüzgâr, kader, istasyon * Zamanla değişikliğe uğrayan bazı Türkçe sözcükler: Elma (alma), hangi (kangı), anne (ana), kardeş (karındaş) * Bazı bileşik sözcükler: Kocaeli, ilkokul, gecekondu Uyarı: Bileşik sözcüklerde ve tek heceli sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz * Bazı ekler büyük ünlü uyumunu bozar: -ken: dolaşırken, uyurken, doğarken -ki: onlarınki, sabahki, duvardaki -(i)yor: geliyor, görünüyor, gülümsüyor -leyin: sabahleyin, akşamleyin -(i)mtrak: yeşilimtrak, mavimtrak -daş: ülküdaş, meslektaş 2) Küçük Ünlü Uyumu Türkçe'de bir sözcüğün ilk ünlüsü düz (a, e, ı, i) ise öteki ünlüleri de düzdür Örnek: Balık, kedi, sessiz (düz + düz) Sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak ünlü (o, ö, u, ü) varsa sonraki hecelerdeki ünlüler dar ve yuvarlak (u, ü), ya da düz ve geniş (a, e) olur Örnek: Odun (yuvarlak + dar ve yuvarlak) Kömür (yuvarlak + dar ve yuvarlak) Üzüm (yuvarlak + dar ve yuvarlak) Ufak (yuvarlak + düz ve geniş) Kürek (yuvarlak + düz ve geniş) Ocak (yuvarlak + düz ve geniş) 3) O ve Ö harfleri Türkçe sözcüklerde yalnızca ilk hecede bulunabilir Aksi halde o sözcük yabancı kökenli demektir (Televizyon, şoför, pilot ) 4) Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana bulunmaz Bulunanlar yabancı kaynaklıdır (Şair, şiir, saat ) 5) Türkçe'de düzeltme (inceltme) işareti bulunmaz Bulunanlar yabancı kökenlidir (Rüzgâr, âfet )