Türkçe'de Yazım Kuralları

Türkçe'de Yazım Kuralları

Yazım Kuralları :

"ile" Sözcüğünün Ek Olarak Yazımı: "ile" sözcüğü kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılırsa şu kurallara dikkat edilir :

A) Ünsüzle biten bir sözcüğe ile getirildiğinde başındaki " i " sesi düşer ve ünlü uyumuna uyar

Örnek : Okulla ev arası yarım saat sürüyor (okul + ile okulla)

Erzurum'a kadar trenle gittim (tren + ile trenle)

B) Ünlüyle biten bir sözcüğe, ile getirildiğinde, başındaki " i " sesi " y " ye dönüşür, yine ünlü uyumuna uyar Örnek : Buraya kendi ayağıyla geldi (ayağı + ile ayağıyla)

Silgiyle kalem istedi benden ( silgi + ile silgiyle)

"ki" nin Yazımı: "ki" eğer bağlaçsa;

A) Genel olarak iki cümleyi bağlama görevi yapar Örnek:

Hava o kadar güzeldi ki kendimi hemen sokağa attım

1 cümle 2 Cümle

Bir de baktım ki ortalıkta kimse kalmamış

1 cümle 2 Cümle

B) Kişi ve işaret zamirlerinden sonra gelen "ki" de bağlaç olup ayrı yazılır Örnek :

Ben ki, Bizler ki, Durum o ki

Kişi zamiri kişi zamiri işaret zamiri

C) Bazı bağlaçlarla birlikte kullanılmasına karşı, kalıplaşmış "ki" ayrı yazılır Örnek :

Öyle ki, yeter ki, kaldı ki

UYARI : "ki", eğer bağlaçsa daima ayrı bir sözcük olarak yazılır Ayrıca kendinden önce gelen sözcüğün ünlülerine uyum gösterip "kı" olmaz

Kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılan "ki" ler ise şunlardır :

A) "de" durum ekinden sonra gelip addan sıfat yapan "ki" : Örnek :

ü evdeki hesap, kafamdaki plan, yoldaki insanlar

B) İlgi zamiri olan "ki" : Örnek

ü Seninki, sınıfınki, bizimki

C) Bazı bağlaçlarla kalıplaşan "ki" : Örnek :

ü Oysaki, mademki, halbuki, sanki

D) Zaman bildiren sözcüklerden sonra gelen "ki" : Örnek :

ü Dünkü, akşamki, az önceki

"de,da" Bağlacının Yazımı:

A) Genel olarak "dahi, bile" bağlaçlarıyla aynı anlamdadır Bağlaç olup olmadığını anlamak için cümleden çıkarmayı deneriz Cümleden çıkarıldığında, cümle yapısı bozulmazsa bağlaç olduğunu anlarız ve ayrı bir sözcük olarak yazarız Örnek :

ü Buraya kadar gelip de ona uğramamak olmaz

ü Sen de çok oldun artık!

B) Bu bağlaç kendinden önce gelen sözcüğün ünlülerine kalınlık-incelik yönünden uyar Örnek:

ü Gençliğimizle birlikte umutlarımız da uçup gitti

ü Onu gördüyse de görmezlikten geldi

C) Kendinden önce gelen sözcük, sert ünsüzle bitse bile, bu bağlaç sertleşerek "te,ta" biçiminde yazılamaz Yazılırsa yazım yanlışı ortaya çıkar Örnek :

ü Bu iş küçük te sen gözünde büyütüyorsun (Yanlış)

ü Bu iş küçük de sen gözünde büyütüyorsun (Doğru)

Bağlaç olan "de, da" ile, ad durum eki olan "-de, -da" karıştırılmamalıdır "-de, -da" eğer ad ad durum ekiyse kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı da yapısı da bozulur Örnek :

ü Bir süre sessizce yolda yürüdük

ü Çiçeklerin kökünde bir hastalık var

İki "de, da" üstüste gelirse birincisinin ad durum eki, ikincisinin bağlaç olduğu dikkate alınmalıdır

Örnek : Telefon ettim evde de yokmuş

"mi" Soru Edatının Yazımı:

A) "mi" soru edatı, cümleye soru anlamı katsa da katmasa da kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır : Örnek :

ü O da bizimle gelecek mi?

ü Gördün mü şimdi yaptığını!

ü Konuşmaya başladı mı susmaz

B) "mi" soru edatı, ayrı yazılmasına karşın kendinden önce gelen sözcüğe, kalınlık-incelik ve düzlük-yuvarlaklık yönünden uyum sağlar Örnek :

ü Okudun mu?

ü Güzel mi?

ü Akıllı mı?

C) "mi" soru edatından sonra gelen zaman ve kişi eklentileri soru edatıyla bitişik yazılır Örnek :

ü Onunla sık sık görüşüyor musunuz?

ü Olanları bilir miydi de?

Tarihlerin Yazımı:

A) Gün ve ay adları, yanlarında rakam olmadan yazıldığında, küçük harfle başlar Örnek :

ü Oğlum aralık ayının soğuk bir gününde doğdu

ü Önümüzdeki hafta, salı günü onu görmeye gidelim

B) Belirli bir tarihi gösteren ay ve gün adları her yerde büyük harfle başlar Örnek :

ü 1986'nın Mart ayında başladı göreve

ü Cumhuriyet 29 Ekim 1923 'te ilan edildi

C) Gün ve ay bildiren tarihler şu şekilde yazılabilir : Örnek :

ü 4 Aralık 1996

ü 2121996

ü 4/12/1996

İkilemelerin Yazımı: İkilemeler daima ayrı yazılır ve ikilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına hiçbir noktalama işareti konulmaz Örnek :

ü Soruları düşüne düşüne çözmelisin (Doğru)

ü Yavaş, yavaş yerinden doğruldu (Yanlış)

Pekiştirmelerin Yazımı: Sıfatların başına gelerek onların anlamlarını pekiştirmeye yarayan ön ekler, daima sıfata bitişik yazılır Örnek :

ü Bembeyaz örtü (Doğru)

ü Yapa yalnız adam (Yanlış)

Sayıların Yazımı: Sayıların rakamlarla gösterilmesi ya da yazıyla yazılmasına ilişkin başlıca kurallar şunlardır :

A) Herhangi bir anlatım türünde (roman, öykü, deneme, mektup) kesinlik anlamı önem taşımayan sayılar, yazıyla gösterilir Örnek :

ü Bu kitabı yazalı beş yıl oldu

ü Bahçede dört beş çocuk oynuyordu

B) Kesinlik anlamı önem kazanan konularda, bilimsel yazılarda sayılar rakamla gösterilir

ü Marmaris'te 2000 hektar orman yandı

ü Baktım, termometre 30 dereceyi gösteriyordu

C) Çok sıfırlı sayıların ana sayılardan sonraki basamakları yazı ile gösterilebilir Örnek :

ü 13 milyar, 20 trilyon

UYARI : Çek ve senetlerde sayı basamakları bitişik yazılır

Kısaltmaların Yazımı:

A) Tek heceli sözcükler, ilk harfleri alınarak kısaltılır Kısaltmanın sonuna nokta konur :

ü Sözcük kısaltılmış şekli

Zarf z

Test t

B) Çok heceli sözcükler, genellikle baştan iki ya da üç harf alınarak kısaltılır : örnek :

ü Sözcük kısaltılmış şekli

Cadde cad

Doçent doç

Bölük bl

C) Özel adlar genellikle her sözcüğün ilk harfi alınarak kısaltılır Kısaltmada harfler arasına nokta konmaz : Örnek :

ü Özel Ad Kısaltılmış şekli

Posta Telefon Telgraf PTT

Devlet Malzeme Ofisi DMO

D) Özel adların kısaltmalarına getirilen ekler, kesme işaretiyle ayrılır : Örnek :

ü Doğru Yanlış

TV'de TV'da

DMO'ya DMO'ne

ODTÜ'ye ODTÜ'ne

Bileşik Sözcüklerin Yazımı:

A) Kurallı (özel) bileşik eylemler daima bitişik yazılır : Örnek :

ü Gidedur (mak), bakıver (mek), öleyaz (mak)

B) Yardımcı eylemlerle kurulan bileşik eylemlerde :

ü Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte herhangi bir ses düşmesi veya ses türemesi olmuyorsa ayrı yazılır : Örnek : Terk et(mek), pişman ol(mak)

ü Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte bir ses düşmesi ya da ses türemesi meydana gelirse bitişik yazılır Örnek : seyir- seyret(mek), kahır- kahrol(mak), his-hisset(mek)

C) İki ya da daha çok sözcükten oluşmuş yerleşim merkezi adları bitişik yazılır : Örnek :

ü Bahçelievler, Sivrihisar, Çanakkale

D) Bir heceli sözcüklerin başına geldiği bileşik sözcükler bitişik yazılır : Örnek :

ü İlkbahar, Akdeniz, Önsöz, İlknur

E) Sıfat ya da ad tamlaması biçiminde oluşmuş ve öylece kalıplaşmış olan bileşik sözcükler bitişik yazılır : Örnek :

ü Sivrisinek, Atakule, Topkapı, Beşevler

Deyimlerin Yazımı: Deyimler kaç sözcükten oluşursa oluşsun, deyimi oluşturan her sözcük ayrı yazılır Örnek :

ü Son günlerde bu şarkıyı diline doladı

ü Bütün gece gözüme uyku girmedi

ü Çok titizdir, her şeyde ince eleyip sık dokur

ü Vurdumduymaz, kabadayı, çıtkırıldım

Ünlüyle Biten Eylemlerin Yazımı: "a" ya da "e" geniş ünlüsüyle biten eylem kök ya da gövdelerine gene bu geniş ünlülerle başlayan herhangi bir ek getirildiğinde bu geniş ünlülerde herhangi bir ses daralması olmaz Örnek :

ü Yanlış Doğru

Gelmiyen gelmeyen

Bilmiyerek bilmeyerek

Anlamıyan anlamayan

Kesme işaretinin Kullanımı:

A) Özel adlara gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır : Örnek :

ü Hikmet'ten, Yardım Sevenler Derneği'ne

B) Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmada kullanılır Örnek :

ü TRT'ye, TMO'nun, ODTÜ'den

C) Sayılardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır : Örnek :

ü 1963'ten, 3'ün katları, 5'inci kat

D) Özel adlara gelen ve adlara aile anlamı katan "-ler" çoğul eki, kesme işaretiyle ayrılmaz Özel adlara gelen "ve benzerleri" anlamı katan "-ler" çoğul eki kesme işaretiyle ayrılır :

ü Akşam Ayşeler bize gelecek (aile anlamında)

ü Bu topraklar daha nice Atatürk'ler yetiştirir (ve benzeri anlamında)

E) Özel adlara gelen yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz Örnek :

ü Urfalı, Çince, Türklük

F) Özel adlara gelen yapım eklerinden sonra eklenen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz

ü Adıyamanlılar, Fransızcadan, Atatürkçülerden

Büyük Harflerin Kullanımı:

A) Her cümlenin ilk harfi büyük yazılır Örnek :

ü Ona her konuda yardımcı olduk

ü Ülkemizde yedi bölge vardır

B) Şiirde her dizenin ilk harfi büyük olur : Örnek :

ü Bu şehirden gidiyorum

Gözleri kör olmuş kırlangıçlar gibi

C) Yazı başlıklarının her sözcüğü büyük olur : Örnek :

ü Sıfatların Genel Özellikleri

ü Ziraatte Yeni Buluşlar

D) Belli bir tarihi gösteren ay ve gün adları büyük harfle başlar : Örnek :

ü 17 Mayıs, 1997, Salı

E) Bütün özel adlar büyük harfle başlar Başlıca özel adlar şunlardır:

ü Kişi ad ve soyadları Örnek : Kemal Cantürk

ü Hayvanlara verilen adlar Örnek : Tekir, Karabaş

ü Ulus, din, mezhep, tarikat adları Örnek : Araplar, İslamiyet, Alevilik

ü Ülke adları Örnek : İspanya, Fransa

ü İl,ilçe,kasaba ve köy adları Örnek : Manisa, Ayvalık, Gölcük

ü Bulvar, cadde ve sokak adları Örnek : Atatürk Bulvarı, Çiğdem Mahallesi

ü Kıta, bölge, okyanus, deniz, göl, ırmak, dağ, ova ve orman adları Örnek : Avrupa, Van Gölü

ü Özel bir ada bağlı olarak kullanılan yön adları Örnek : Doğu Karadeniz, İç Anadolu

ü Kurum, kuruluş, dernek, makam ve işyeri adları Örnek : Türk Tarih Kurumu, İş Bankası

ü Yapı, yapıt ve ören adları Örnek : Ankara Kalesi, İnce Minare

ü Kitap, Dergi, Gazete, Yasa adları Örnek : Nokta, Yeni Yüzyıl, Medeni Kanun

ü Bütün dil adları Örnek : İngilizce, Farsça, Almanca

ü Bir özel ada bağlı olarak kullanılan ünvan ve takma adlar Örnek :İnce Memet, Uzun Hasan

ü Tüm gezegen adları Örnek : Merkür, Venüs, Mars

ü Özel adlardan türeyen sözcükler Örnek : Türkçülük, Adıyamanlı, Kemalizm

UYARI : Dünya, Güneş ve Ay sözcükleri, gezegen anlamıyla (coğrafi terim) kullanılırsa büyük harfle, mecaz anlamda kullanılırsa küçük harfle başlar

ü Dünya Güneş'in uydusudur, Ay da Dünya'nın

ü Başımda dünya kadar iş var

ü Pencereden içeri güneş girdi