|
Prof. Dr. Sinsi
|
Belirtme Sıfatları - Belirtme Sıfatları Nelerdir - Belirtme Sıfatlarının Özellikleri
Belirtme Sıfatları - Belirtme Sıfatları Nelerdir - Belirtme Sıfatlarının Özellikleri
İsimleri sayı yönünden tamlayan; yerlerini işaret eden; özelliklerini belli belirsiz olarak bildiren; onların özelliklerini soran sıfatların tümüne belirtme sıfatları denir Belirtme sıfatları varlıkların geçici özelliklerini bildirirler:
Bu adam, o adam, şuradaki adam, (herhangi) bir adam, bir (tane) adam, kaçıncı adam, hangi adam?
Belirtme sıfatları alt başlıklara ayrılır:
a İşaret Sıfatları
İsimleri işaret ederek belirten ve yerlerini bildiren sıfatlardır
“bu, şu, o, öteki, beriki, böyle, şöyle”
Bu soruyu kim cevaplayacak?
Kitabı şu genç almıştı
O eşyaları nereye götürüyorsun?
Öteki sorulara geçiniz
Beriki masaları da taşıdık
b Sayı Sıfatları
İsimlerin sayılarını, bölümlerini, sıralarını, parçalarını kesin olarak belirten sıfatlardır Sayı sıfatlarının çeşitleri şunlardır:
i Asıl Sayı Sıfatları
İsimlerin sayılarını kesin olarak belirten sıfatlardır:
Her gün iki saat ders çalışır, bir saat de kitap okurum
Bir ağaç bile bırakmamışlar; kesmişler
Yüz yıl öncesine geri döndük
Türkiye nüfusunun yetmiş milyon olduğu söyleniyor
Beş milyon ton patates
10 cm ip, 2 m kumaş, 100 ton kömür, 3 kg şeker
]Başında asıl sayı sıfatlarından biri bulunan bir isme çoğul eki getirilmez ”Beşevler, Altmışevler, Yedi Cüceler, üç aylar, Kırk Haramîler, beş milyonlar, on milyonlar (banknotlarımız)”gibi örnekler bu kurala uymaz
]Sayı sıfatlarıyla niteleme sıfatları art arda kullanılırsa sayı sıfatı önce gelir:
iki değerli arkadaş, üç kırık cam
ii Sıra Sayı Sıfatları
İsimlerin sıralarını, derecelerini belirten sıfatlardır
“-ncİ” eki ya da nokta kullanılır
77 yıl, 11’inci bölük, birinci gün, ikinci gelişimiz
üçüncü kişiler, ikinci katlar
] “ilk” kelimesi birinci anlamındadır:
İlk (birinci) caddeden sağa dönün
] “son, sonuncu, ortanca” kelimeleri de sıra sayı sıfatıdır:
son fırsat, ortanca çocuk, sonuncu kişi
iii Kesir Sayı Sıfatları
İsimlerin, bütünün kaçta kaçı olduğunu gösteren sıfatlardır
Yüzde bir ihtimal, yarım ekmek, çeyrek (dörtte bir) ekmek, yarıyıl, iki buçuk lira
]Bu tamlamalarda tamlanan çoğul yapılabilir
Kardeşlerin üçte bir payları var
]Tamlayan çoğul yapılıp tamlananla yeri değiştirilebilir:
Yüzde otuz artış düşünülüyor→Düşünülen artış yüzde otuzlarda
iv Üleştirme Sayı Sıfatları
İsimlerin bölümlere ayrıldığını, bölüştürüldüğünü gösteren sıfatlardır
“-(ş)er” ekiyle yapılır
Üçer kişi, ikişer elma, yedişer kişi, ellişer milyon, birer gün arayla,
v Topluluk Sayı Sıfatları
Bir defada doğan birden fazla kardeşler için kullanılır
Bunlardaki “z” sesi çokluk bildirir
Tamlanan çoğul olabilir
üçüz bebek, beşiz çocuklar
c Belgisiz Sıfatlar
İsimlerin sayılarını ve miktarlarını kesin olarak değil, yaklaşık, aşağı yukarı, belli belirsiz bildiren sıfatlardır
“bir, birkaç, birçok, az, çok, biraz, birtakım, bütün, bazı, tüm, her, hiçbir, herhangi bir, kimi
başka / bir / boyut,
kimi insanlar,
bir yaz günü,
bazı sıfatlar
herhangi bir zaman
her soru,
birtakım insanlar,
birkaç kişi,
Birçok senelergeçti; dönen yok seferinden
tüm insanlar,
bütün varlıklar
Bunlardan bazılarının belirttiği isimler çoğul eki alamaz, bazılarının tamlananları çoğul olmak zorundadır; bazılarınınki de yerine göre tekil de olabilir, çoğul da
Bütün insan→bütün insanlar
Birkaç kişi→birkaç kişiler
Çoğu insan→çoğu bitkiler
Not: Asıl sayı sıfatı olan “bir” ile belgisiz sıfat olan “bir” karıştırılabilir “bir” kelimesi “tek” kelimesinin karşılığı ise asıl sayı sıfatıdır Değilse belgisiz sıfattır
|