Anlatım Biçimleri - Anlatım Biçimleri Ve Örnekleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

ANLATIM BİÇİMLERİ ve DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI

Çeşitli amaçlara yönelik olarak gerçekleştirilen anlatımın etkileyici olması için çeşitli yöntemlere başvurulur

İşte,anlatımı gerçekleştirirken başvurulan bu yöntemlere “anlatım biçimleri” diyoruz

Anlatım biçimlerini şöyle sıralayabiliriz:

1)Açıklayıcı Anlatım,

2)Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme)

3)Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme)

4)Tartışmacı Anlatım

A)AÇIKLAYICI ANLATIM:

Herhangi bir konu hakkında bilgiler vermek,bir şeyler öğretmek amacına yönelik anlatım biçimidir

ÖRNEK:Memduh Şevket Esendal öykülerini sade ve temiz bir Türkçe’yle yazmış,öykücülükte Çehov tarzını benimsemiştir

Onun öykülerini okuyanlar eserin içinde kendilerini,çevrelerini ve hayatta karşılaştıkları kişileri bulur gibi olurlar

Esendal,günlük hayatı iyimser bir hava içinde verir

Öykülerindeki olaylar son derece basittir

B)TARTIŞMACI ANLATIM:

Okuyucuyu veya dinleyiciyi istenilen davranış ve düşünce biçimine yöneltmek amacıyla başvurulan bir anlatım biçimidir

Bu anlatım biçimiyle okuyucunun sahip olduğu düşüncenin

değiştirilmesi amaçlanır

Yani amaç düşünce ve konularda değişiklik yapmaktır

ÖRNEK:Edebiyat metninin dili günlük iletişim dilinden bütün bütüne ayrıymış gibi görülegelmiştir bizde

İstiareli, aktarmalı, doğallıktan uzak bir dil olarak düşünülmüştür hep

Edebiyat sözcüğü;süslü püslü, özentili, abartmalı ve boş sözler yığını gibi bir anlam kazanmıştır bu yüzden

Bunu da,edebiyat dilini günlük dilden apayrı gören bir anlayışa bağlayabiliriz

Oysa edebiyat dili günlük dilden tümüyle kopuk bir dil değildir

Gündelik dilin güzel, duygusal bir doku içinde yeniden düzenlenimidir bir bakıma

C)ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM:

Bu anlatımda amaç;olayı okuyucunun gözü önünde canlandırmak,anlatmak istenileni bir olay içerisinde vermektir

Öyküleyici anlatımda olaylar oluş haline uygun olarak bir dizi halinde verilirse birbirine bağlanır

Öyküleme, tasarlanan ya da yaşanan bir olayın anlatımıdır

Roman, hikaye ve masalların anlatımı öyküleyici anlatım biçimindedir

ÖRNEK:Ağır adamlarla kahveye girdi Hasan

Olanları düşündü bir süre

Otursam mı oturmasam mı diye bir tereddüt geçirdi

Sonra oturdu bir köşeye isteksiz

Babadan kalma tütün tabakasını çıkardı,kalınca bir sigara sardı

Öyle dalmıştı ki masasına konan çay bardağının sesi bile dikkatini çekmemişti

D)BETİMLEYİCİ ANLATIM (TASVİR ETME):

Betimleme en yalın biçimiyle sözcüklerle resim çizme işidir

Varlıkların niteliklerini,bu varlıkların duyularımız üzerinde uyandırdıkları izlenimleri belirtmektir

Betimleme nesnelerin, varlıkların, belirgin özelliklerini tanıtıp göz önünde canlandırmaktır

Bu anlatımda okuyucunun çeşitli duyularına seslenilerek anlatılan varlıkla ilgili izlenim kazanılması amaçlanır

Bu amacın gerçekleşmesi için titiz bir gözlem gerekir

Gözlem sırasında ayırt edici özelliklerin anlatılmasına özen gösterilir

ÖRNEK:Eski bir taş köPage Rankingü geçildikten sonra fakir mahallelere giriliyor ve sefalet,bütün dehşeti ve çirkinliğiyle başlıyordu

Ortalarından akan çirkin sularında yarı çıplak çocuklarla çamurdan köpekler, eğri büğrü sokaklar… Tezekten, çamurdan yapılmış yarı yarıya toprağa gömülmüş penceresiz kulübeler…

DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI

Bir yazıda ileriye sürülen görüş ve düşüncenin inandırıcılığını sağlamak amacıyla yazar çeşitli yollara başvurur

Düşünceyi geliştirmek için başvurulan yöntemler şunlardır:

1)TANIMLAMA:

Bir kavrama ya da olayın belirgin özellikleriyle tanıtılmasına tanımlama denir

Tanım kısaca “nedir” sorusuna verilen cevaptır

ÖRNEK:İnsan vücudunun en küçük yapı taşına hücre denir

(Nesnel)

*Yiğitlik, kahramanlık, savaş temalarını işleyen şiirlere epik şiir denir

(Nesnel)

*Yaşam, güçlükleri yenebilme sanatıdır

(Öznel)

*Toros dağlarının etekleri Akdeniz’den başlar

(Değil)

2)ÖRNEKLENDİRME:

İleriye sürülen soyut düşüncenin somutlaştırılması yöntemidir

Söylenmek istenilenin okuyucunun kafasında canlandırılmasını sağlayan bir yöntemdir

ÖRNEK:

Genç Kalemler hareketi,edebiyatımıza özellikle dil konusunda yepyeni bir anlayışı getirmiştir

Türkçe kendi benliğine yavaş yavaş dönmeye başlamış;halk,aydınların yazdıklarını anlar duruma gelmiştir

1911’li yıllarda yazan Ömer Seyfettin’i, Ziya Gökalp’i açıp okuyun, severek, anlayarak okursunuz yazdıklarını

Sözcükler, tamlamalar…hep anlayacağınız biçimdedir

3)KARŞILAŞTIRMA:

Karşılaştırmada iki varlık, iki kavram ya da iki şey arasındaki benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanma söz konusudur

Benzerliklerin ya da karşıtlıkların ortaya konması karşılaştırma ile olur

ÖRNEK:Özge Ali’ye göre daha çalışkandır

*En çok sevdiğim arkadaşım sensin

*Eski şiir hayali öğeleri yeni şiir ise somut öğeleri içerir

4)TANIK GÖSTERME(ALINTI YAPMA):

Anlatılmak istenilen düşüncenin başkalarının görüşlerinden,sözlerinden yararlanarak açıklanması yoludur

Başkalarının aynı konuda söylediği sözler yazı içerisinde alıntı olarak gösterilir

Tanık olarak düşüncesine başvurulan kişinin, konusunda uzman güvenilir olması gerekir

ÖRNEK:Mutluluk, aslında herkesin çok yakınında

İsteyen herkes, her an mutlu olabilir

Fizolof Sokrates: “Bir kitap, bir çiçek, bir kuş…ne büyük saadet!” derken bunu anlatmıyor mu?

5)SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMA

düşünceyi inandırıcı kılmanın yollarından biri de sayısal verilerden yararlanmadır

İnsanlar okuduklarının sayılarla desteklendiğini görürlerse yazıyı daha da inandırıcı bulurlar

ÖRNEK:Ada pazarı Şeker Fabrikası 1953’te işletmeye açıldı

Kuruluşta günde 1800 ton olan pancar işleme kapasitesi 1980’de 6000 tona çıkarıldı

Bu büyük bir gelişme

10-21-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Anlatım Biçimleri - Anlatım Biçimleri Ve Örnekleri ANLATIM BİÇİMLERİ ve DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Çeşitli amaçlara yönelik olarak gerçekleştirilen anlatımın etkileyici olması için çeşitli yöntemlere başvurulurİşte,anlatımı gerçekleştirirken başvurulan bu yöntemlere “anlatım biçimleri” diyoruz Anlatım biçimlerini şöyle sıralayabiliriz: 1)Açıklayıcı Anlatım, 2)Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme) 3)Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme) 4)Tartışmacı Anlatım A)AÇIKLAYICI ANLATIM: Herhangi bir konu hakkında bilgiler vermek,bir şeyler öğretmek amacına yönelik anlatım biçimidir ÖRNEK:Memduh Şevket Esendal öykülerini sade ve temiz bir Türkçe’yle yazmış,öykücülükte Çehov tarzını benimsemiştirOnun öykülerini okuyanlar eserin içinde kendilerini,çevrelerini ve hayatta karşılaştıkları kişileri bulur gibi olurlarEsendal,günlük hayatı iyimser bir hava içinde verirÖykülerindeki olaylar son derece basittir B)TARTIŞMACI ANLATIM: Okuyucuyu veya dinleyiciyi istenilen davranış ve düşünce biçimine yöneltmek amacıyla başvurulan bir anlatım biçimidirBu anlatım biçimiyle okuyucunun sahip olduğu düşüncenin değiştirilmesi amaçlanırYani amaç düşünce ve konularda değişiklik yapmaktır ÖRNEK:Edebiyat metninin dili günlük iletişim dilinden bütün bütüne ayrıymış gibi görülegelmiştir bizdeİstiareli, aktarmalı, doğallıktan uzak bir dil olarak düşünülmüştür hepEdebiyat sözcüğü;süslü püslü, özentili, abartmalı ve boş sözler yığını gibi bir anlam kazanmıştır bu yüzdenBunu da,edebiyat dilini günlük dilden apayrı gören bir anlayışa bağlayabilirizOysa edebiyat dili günlük dilden tümüyle kopuk bir dil değildirGündelik dilin güzel, duygusal bir doku içinde yeniden düzenlenimidir bir bakıma C)ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM: Bu anlatımda amaç;olayı okuyucunun gözü önünde canlandırmak,anlatmak istenileni bir olay içerisinde vermektirÖyküleyici anlatımda olaylar oluş haline uygun olarak bir dizi halinde verilirse birbirine bağlanırÖyküleme, tasarlanan ya da yaşanan bir olayın anlatımıdırRoman, hikaye ve masalların anlatımı öyküleyici anlatım biçimindedir ÖRNEK:Ağır adamlarla kahveye girdi HasanOlanları düşündü bir süreOtursam mı oturmasam mı diye bir tereddüt geçirdiSonra oturdu bir köşeye isteksizBabadan kalma tütün tabakasını çıkardı,kalınca bir sigara sardıÖyle dalmıştı ki masasına konan çay bardağının sesi bile dikkatini çekmemişti D)BETİMLEYİCİ ANLATIM (TASVİR ETME): Betimleme en yalın biçimiyle sözcüklerle resim çizme işidirVarlıkların niteliklerini,bu varlıkların duyularımız üzerinde uyandırdıkları izlenimleri belirtmektirBetimleme nesnelerin, varlıkların, belirgin özelliklerini tanıtıp göz önünde canlandırmaktırBu anlatımda okuyucunun çeşitli duyularına seslenilerek anlatılan varlıkla ilgili izlenim kazanılması amaçlanırBu amacın gerçekleşmesi için titiz bir gözlem gerekirGözlem sırasında ayırt edici özelliklerin anlatılmasına özen gösterilir ÖRNEK:Eski bir taş köPage Rankingü geçildikten sonra fakir mahallelere giriliyor ve sefalet,bütün dehşeti ve çirkinliğiyle başlıyorduOrtalarından akan çirkin sularında yarı çıplak çocuklarla çamurdan köpekler, eğri büğrü sokaklar… Tezekten, çamurdan yapılmış yarı yarıya toprağa gömülmüş penceresiz kulübeler… DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Bir yazıda ileriye sürülen görüş ve düşüncenin inandırıcılığını sağlamak amacıyla yazar çeşitli yollara başvururDüşünceyi geliştirmek için başvurulan yöntemler şunlardır: 1)TANIMLAMA: Bir kavrama ya da olayın belirgin özellikleriyle tanıtılmasına tanımlama denirTanım kısaca “nedir” sorusuna verilen cevaptır ÖRNEK:İnsan vücudunun en küçük yapı taşına hücre denir(Nesnel) Yiğitlik, kahramanlık, savaş temalarını işleyen şiirlere epik şiir denir(Nesnel) Yaşam, güçlükleri yenebilme sanatıdır(Öznel) Toros dağlarının etekleri Akdeniz’den başlar(Değil) 2)ÖRNEKLENDİRME: İleriye sürülen soyut düşüncenin somutlaştırılması yöntemidirSöylenmek istenilenin okuyucunun kafasında canlandırılmasını sağlayan bir yöntemdir ÖRNEK: Genç Kalemler hareketi,edebiyatımıza özellikle dil konusunda yepyeni bir anlayışı getirmiştirTürkçe kendi benliğine yavaş yavaş dönmeye başlamış;halk,aydınların yazdıklarını anlar duruma gelmiştir1911’li yıllarda yazan Ömer Seyfettin’i, Ziya Gökalp’i açıp okuyun, severek, anlayarak okursunuz yazdıklarınıSözcükler, tamlamalar…hep anlayacağınız biçimdedir 3)KARŞILAŞTIRMA: Karşılaştırmada iki varlık, iki kavram ya da iki şey arasındaki benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanma söz konusudurBenzerliklerin ya da karşıtlıkların ortaya konması karşılaştırma ile olur ÖRNEK:Özge Ali’ye göre daha çalışkandır En çok sevdiğim arkadaşım sensin *Eski şiir hayali öğeleri yeni şiir ise somut öğeleri içerir 4)TANIK GÖSTERME(ALINTI YAPMA): Anlatılmak istenilen düşüncenin başkalarının görüşlerinden,sözlerinden yararlanarak açıklanması yoludurBaşkalarının aynı konuda söylediği sözler yazı içerisinde alıntı olarak gösterilirTanık olarak düşüncesine başvurulan kişinin, konusunda uzman güvenilir olması gerekir ÖRNEK:Mutluluk, aslında herkesin çok yakınındaİsteyen herkes, her an mutlu olabilirFizolof Sokrates: “Bir kitap, bir çiçek, bir kuş…ne büyük saadet!” derken bunu anlatmıyor mu? 5)SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMA düşünceyi inandırıcı kılmanın yollarından biri de sayısal verilerden yararlanmadırİnsanlar okuduklarının sayılarla desteklendiğini görürlerse yazıyı daha da inandırıcı bulurlar ÖRNEK:Ada pazarı Şeker Fabrikası 1953’te işletmeye açıldı Kuruluşta günde 1800 ton olan pancar işleme kapasitesi 1980’de 6000 tona çıkarıldı Bu büyük bir gelişme