Bağışıklık Tepklileri, Zararlı Tepkliler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Bağışıklık Tepklileri, Zararlı Tepkliler

BAĞIŞIKLIK TEPKİLERİ

Bağışıklık, insanın yaşamını sürdürebilmesi için zorunludur; fizyolojik bir savunma olayıdır

Ama çoğu yaşam olayı gibi, bu bağışıklık yanıtı bozulabilir

Bu durum hastalıklara yolaçar

Yani normal bir fizyolojik tepki, amacını aşarak ya da görevinden saparak zararlı bir tepkiye dönüşür

ZARARLI TEPKİLER

AŞIRI DUYARLIK TEPKİLERİ YA DA ANORMAL BAĞIŞIKLIK

Bu gibi durumlarda, bağışıklık yanıtının sakıncaları, savunmanın yararlarını aşar ve böylece bağışıklık tepkisi hastalığa yolaçar

Bağışıklık tepkilerinin «fazladan» ya da «sapmış» tbir anormalliğine bağlı bütün hastalıklara, «bağışıklığa ilişkin aşırı duyarlık tepkileri» denir

Bu, 2 görünüm altında belirebilir:

— kanla ilgili nitelikte, erken ya da yarı gecikmiş aşırı duyarlık;

— hücreyle ilgili nitelikte, gecikmiş aşırı duyarlık

Kanla ilgili aşırı duyarlık Erken aşırı duyarlık

Hastalıklar onbeş dakikadan daha kısa sürede belirirler ve çok ciddi olabilirler

Erken aşırı duyarlığa bağlı iki tip alerji hastalığı vardır: Anafilaksi; atopik alerji

Erken aşırı duyarlık hastalıkları, bir «hedef organ»m hücrelerine bağlanan kanda dolaşan antikorlarla ilgilidir

Uygun antijenle birleşme, gözlenen bozukluklara yolaçan kimyasal aracıları (histamin, serotonin) serbestleştirir

Anafilaksi

İlk anlaşılmış bağışıklık hastalığı olan anafilaksi (yunanca «anaphylaksos», «ters dönmüş savunma» anlamına gelir), 1902′de Richet ve Portier tarafından tanımlanmıştır

Bu buluş, alerjibilimin doğuşunu sağlamıştır

Alerjide imünoglobülinlerin rolü Prof

Hapern tarafından kanıtlanmıştır

Anafilaksi, özellikle serum tedavisi (ağır bir enfeksiyon hastalığını hafifletmek ya da önlemek için iğneyle bağışık hayvan serumu verilmesi) ve penisilin tedavisi ihtilatlarmdan sorumludur

Serumun ilk verilişinde hiç bir şey olmaz

Ancak bir aşırı duyarlık oluşur

İkinci verilişinde ağır, bazen ölümle sonuçlanan bir şoka neden olur

Atopik, alerji

Atopik alerji (yunanca «atopos», «şaşırtıcılık», «tuhaflık» anlamına gelir), değişken yerleşimli ve antijene bağlı olmayan erken aşırı duyarlık hastalıklarına yolaçar

Görüldüğü gibi, anafilakside organizma yabancı antijenlerin önceden iğneyle verilmesiyle aşın duyarlı hale getirilmiştir

Ancak atopik alerjide belirgin bir neden yoktur

Atopik hastalıklar kalıtımsal ve ailesel etmenlerle ilgilidir (deride ürtiker biçiminde erken aşırı duyarlık tepkisi)

Bir yandan, bir hastada sırasıyla bu hastalıklardan biri ya da öteki görülebilir

Öte yandan, aynı antijen değişik kişilerde farklı bir atopik hastalık yaratabilir: Biri bir saman nezlesi ya da bronş astımı yapabilirken, öteki bir egzamaya ya da bir kurdeşene, bir üçüncüsü de bir Quincke ödemine (alerji kökenli ödem) yolaçabilir

Bu alerjideki antikorlara «reajin» denir; bunların imünoglobülin E oldukları, kısa süredir bilinmektedir

Antijenin deriye ya da mukozalara bağlanması için gerekli süre nedeniyle, klinik belirtiler çoğunlukla gecikmiş görünür; ama antijen-antikor tepkimesi anındadır

Yanıtı 10-15 dakikada okunabilen alerji testleri bunu kanıtlar

Yarı gecikmiş aşırı duyarlık

Yanıt 6-8 saattedir

Çok uzun süre, bu aşırı duyarlık tipi yalnızca deneyselmiş gibi (ya da kuraldışı bir durum olarak kaza sonucu) kabul edilmiştir: Arthus olayı ve serum hastalığı

Küçük damarlarda çöken antijen-antikor karmaşalarının değişimine bağlıdır

Kısa süredir, nedeni açıklanamayan bazı hastalıklar bu olaya bağlanmaktadır

Bazı hastalıkların antijeni bilinmektedir

Bunlar özellikle çiftçi akciğeri hastalığı gibi mesleksel hastalıklardır

Bazılarınmsa, antijeni henüz bilinmemektedir

Eriyebilir bağışık karmaşayla oluşan hastalıklardır

Hücreyle ilgili aşırı duyarlık

Hücreyle ilgili (ya da dokuyla ilgili) aşırı duyarlık, gecikmiş bir aşırı duyarlıktır

Bağışıklık yanıtı ortalama 2-4 gün (en az 24 saat) gerektirir

Kanda dolaşan saptanabilir hiç bir antikor işe karışmaz

Tepkime yalnızca hücreyle (dokuyla) ilgilidir ve antikor lenfosittir

Gecikmiş aşırı duyarlığın klasik tipi, verem teşhisinin temeli olan tüberkülin alerj isidir

Hastalıklar

Gecikmiş aşırı duyarlık çeşitli hastalıklara yolaçar:

— mikroba, virüse ya da asalaklara bağlı alerjilerin çoğuna;

— mantarlara bağlı alerjilere;

— veremde, cüzamda ve maltahummasmda gözlenen alerji süreçlerine;

— organ ya da doku aktarımlarında «red» olayına;

— temas alerjilerine (egzama);

— özbağışıklık hastalıklarına

Kanda özgül imünoglobülinler bulunmadığından, iğneyle kan serumu verilerek duyarlık, bir kişiden başka birine ya da bir hayvana edilgin olarak geçirilemez

Duyarlık, iğneyle lenfosit verilmesiyle aktarılabilir

Red olayı

Bir kişinin bir dokusunun ya da bir organ parçasının bir başka kişiye aktarılmasında, aktarılan doku ya da organ parçasının reddedilmesine kadar varan bağışıklık tepkileriyle karşılaşılır

Aktarılan parça, bir doku uyuşurluğu sistemine bağlı özel bir antijen gereci taşır

Vericiyle alıcı arasında bu uyuşurluğun bulunmadığı durumda, alıcının lenfositleri aktarılmış parçayı yabancı olarak tanırlar ve “saldırarak yıkarlar

Dolayısıyle bu, dokuyla ilgili bir gecikmiş aşırı duyarlıktır

Özbağışıklık hastalıkları

Organizmada normal olarak bulunan antijenlere karşı bir bağışıklık mekanizmasının işlediği hastalıklardır

Normal koşullarda, kişinin daha önce gördüğümüz bağışıklıkta görevli hücreleri, dölüt yaşamında kendi doku ve yapı maddelerini tanımayı öğrenir

Düzenleyici bir sistem yardımıyla, bağışıklıkla görevli hücrelerinin işlevlerini yapmasını engeller

Bu sistemin bozulması, organizmanın kendi dokusuna karşı antikorlar yaparak aşırı duyarlaştığı özbağışıklık hastalıklarına yolaçar

Bu gibi durumlarda, aşırı duyarlığa tanıklık eden kanda dolaşan antikorlar bulunmasına karşın, ana rolü, dokuyla (hücreyle) ilgili bağışıklığın oynadığı düşünülmektedir

Özbağışıklık, denetlenememiş beyaz dizi hücrelerinin gelişmesine bağlı olabilir

Ya da saldırgan bir mikrop, konağın bazı hücreleriyle ortak antijenler taşıyabilir ve organizma kendi hücrelerine saldıracak ortak bir antikor üretir

(Bu olay bir streptokok enfeksiyonuna bağlı ikincil ivegen eklem romatizmasını ve ivegen böbrek yumacıkları iltihabını açıklar

) Ayrıca, bir virüs enfeksiyonu, organizmanın normal yapı maddelerini tanınmaz duruma getirebilir

Özbağışıklık hastalıkları arasında pekçok hastalık sayılabilir:

— tiroyit iltihapları (Hashimoto hastalığı; bu hastalıkta, organizmanın kendi öz yapısı olan ti-reoglobüline karşı yaptığı antikorlar kanda dolaşırlar);

— beyin-omurilik iltihapları;

— alyuvar yıkımlı kansızlıklar;

— yaygın döküntülü lupus (kanda akyuvarlar ile böbrek, karaciğer ve kalp kası antikorları vardır);

— yaygın atardamar iltihabı;

— çeşitli romatizma biçimleri, v

b

;

— böbrek yumacığı iltihapları;

— bazı göz hastalıkları

10-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Bağışıklık Tepklileri, Zararlı Tepkliler Bağışıklık Tepklileri, Zararlı Tepkliler BAĞIŞIKLIK TEPKİLERİ Bağışıklık, insanın yaşamını sürdürebilmesi için zorunludur; fizyolojik bir savunma olayıdır Ama çoğu yaşam olayı gibi, bu bağışıklık yanıtı bozulabilir Bu durum hastalıklara yolaçar Yani normal bir fizyolojik tepki, amacını aşarak ya da görevinden saparak zararlı bir tepkiye dönüşür ZARARLI TEPKİLER AŞIRI DUYARLIK TEPKİLERİ YA DA ANORMAL BAĞIŞIKLIK Bu gibi durumlarda, bağışıklık yanıtının sakıncaları, savunmanın yararlarını aşar ve böylece bağışıklık tepkisi hastalığa yolaçar Bağışıklık tepkilerinin «fazladan» ya da «sapmış» tbir anormalliğine bağlı bütün hastalıklara, «bağışıklığa ilişkin aşırı duyarlık tepkileri» denir Bu, 2 görünüm altında belirebilir: — kanla ilgili nitelikte, erken ya da yarı gecikmiş aşırı duyarlık; — hücreyle ilgili nitelikte, gecikmiş aşırı duyarlık Kanla ilgili aşırı duyarlık Erken aşırı duyarlık Hastalıklar onbeş dakikadan daha kısa sürede belirirler ve çok ciddi olabilirler Erken aşırı duyarlığa bağlı iki tip alerji hastalığı vardır: Anafilaksi; atopik alerji Erken aşırı duyarlık hastalıkları, bir «hedef organ»m hücrelerine bağlanan kanda dolaşan antikorlarla ilgilidir Uygun antijenle birleşme, gözlenen bozukluklara yolaçan kimyasal aracıları (histamin, serotonin) serbestleştirir Anafilaksi İlk anlaşılmış bağışıklık hastalığı olan anafilaksi (yunanca «anaphylaksos», «ters dönmüş savunma» anlamına gelir), 1902′de Richet ve Portier tarafından tanımlanmıştır Bu buluş, alerjibilimin doğuşunu sağlamıştır Alerjide imünoglobülinlerin rolü Prof Hapern tarafından kanıtlanmıştır Anafilaksi, özellikle serum tedavisi (ağır bir enfeksiyon hastalığını hafifletmek ya da önlemek için iğneyle bağışık hayvan serumu verilmesi) ve penisilin tedavisi ihtilatlarmdan sorumludur Serumun ilk verilişinde hiç bir şey olmaz Ancak bir aşırı duyarlık oluşur İkinci verilişinde ağır, bazen ölümle sonuçlanan bir şoka neden olur Atopik, alerji Atopik alerji (yunanca «atopos», «şaşırtıcılık», «tuhaflık» anlamına gelir), değişken yerleşimli ve antijene bağlı olmayan erken aşırı duyarlık hastalıklarına yolaçar Görüldüğü gibi, anafilakside organizma yabancı antijenlerin önceden iğneyle verilmesiyle aşın duyarlı hale getirilmiştir Ancak atopik alerjide belirgin bir neden yoktur Atopik hastalıklar kalıtımsal ve ailesel etmenlerle ilgilidir (deride ürtiker biçiminde erken aşırı duyarlık tepkisi) Bir yandan, bir hastada sırasıyla bu hastalıklardan biri ya da öteki görülebilir Öte yandan, aynı antijen değişik kişilerde farklı bir atopik hastalık yaratabilir: Biri bir saman nezlesi ya da bronş astımı yapabilirken, öteki bir egzamaya ya da bir kurdeşene, bir üçüncüsü de bir Quincke ödemine (alerji kökenli ödem) yolaçabilir Bu alerjideki antikorlara «reajin» denir; bunların imünoglobülin E oldukları, kısa süredir bilinmektedir Antijenin deriye ya da mukozalara bağlanması için gerekli süre nedeniyle, klinik belirtiler çoğunlukla gecikmiş görünür; ama antijen-antikor tepkimesi anındadır Yanıtı 10-15 dakikada okunabilen alerji testleri bunu kanıtlar Yarı gecikmiş aşırı duyarlık Yanıt 6-8 saattedir Çok uzun süre, bu aşırı duyarlık tipi yalnızca deneyselmiş gibi (ya da kuraldışı bir durum olarak kaza sonucu) kabul edilmiştir: Arthus olayı ve serum hastalığı Küçük damarlarda çöken antijen-antikor karmaşalarının değişimine bağlıdır Kısa süredir, nedeni açıklanamayan bazı hastalıklar bu olaya bağlanmaktadır Bazı hastalıkların antijeni bilinmektedir Bunlar özellikle çiftçi akciğeri hastalığı gibi mesleksel hastalıklardır Bazılarınmsa, antijeni henüz bilinmemektedir Eriyebilir bağışık karmaşayla oluşan hastalıklardır Hücreyle ilgili aşırı duyarlık Hücreyle ilgili (ya da dokuyla ilgili) aşırı duyarlık, gecikmiş bir aşırı duyarlıktır Bağışıklık yanıtı ortalama 2-4 gün (en az 24 saat) gerektirir Kanda dolaşan saptanabilir hiç bir antikor işe karışmaz Tepkime yalnızca hücreyle (dokuyla) ilgilidir ve antikor lenfosittir Gecikmiş aşırı duyarlığın klasik tipi, verem teşhisinin temeli olan tüberkülin alerj isidir Hastalıklar Gecikmiş aşırı duyarlık çeşitli hastalıklara yolaçar: — mikroba, virüse ya da asalaklara bağlı alerjilerin çoğuna; — mantarlara bağlı alerjilere; — veremde, cüzamda ve maltahummasmda gözlenen alerji süreçlerine; — organ ya da doku aktarımlarında «red» olayına; — temas alerjilerine (egzama); — özbağışıklık hastalıklarına Kanda özgül imünoglobülinler bulunmadığından, iğneyle kan serumu verilerek duyarlık, bir kişiden başka birine ya da bir hayvana edilgin olarak geçirilemez Duyarlık, iğneyle lenfosit verilmesiyle aktarılabilir Red olayı Bir kişinin bir dokusunun ya da bir organ parçasının bir başka kişiye aktarılmasında, aktarılan doku ya da organ parçasının reddedilmesine kadar varan bağışıklık tepkileriyle karşılaşılır Aktarılan parça, bir doku uyuşurluğu sistemine bağlı özel bir antijen gereci taşır Vericiyle alıcı arasında bu uyuşurluğun bulunmadığı durumda, alıcının lenfositleri aktarılmış parçayı yabancı olarak tanırlar ve “saldırarak yıkarlar Dolayısıyle bu, dokuyla ilgili bir gecikmiş aşırı duyarlıktır Özbağışıklık hastalıkları Organizmada normal olarak bulunan antijenlere karşı bir bağışıklık mekanizmasının işlediği hastalıklardır Normal koşullarda, kişinin daha önce gördüğümüz bağışıklıkta görevli hücreleri, dölüt yaşamında kendi doku ve yapı maddelerini tanımayı öğrenir Düzenleyici bir sistem yardımıyla, bağışıklıkla görevli hücrelerinin işlevlerini yapmasını engeller Bu sistemin bozulması, organizmanın kendi dokusuna karşı antikorlar yaparak aşırı duyarlaştığı özbağışıklık hastalıklarına yolaçar Bu gibi durumlarda, aşırı duyarlığa tanıklık eden kanda dolaşan antikorlar bulunmasına karşın, ana rolü, dokuyla (hücreyle) ilgili bağışıklığın oynadığı düşünülmektedir Özbağışıklık, denetlenememiş beyaz dizi hücrelerinin gelişmesine bağlı olabilir Ya da saldırgan bir mikrop, konağın bazı hücreleriyle ortak antijenler taşıyabilir ve organizma kendi hücrelerine saldıracak ortak bir antikor üretir (Bu olay bir streptokok enfeksiyonuna bağlı ikincil ivegen eklem romatizmasını ve ivegen böbrek yumacıkları iltihabını açıklar) Ayrıca, bir virüs enfeksiyonu, organizmanın normal yapı maddelerini tanınmaz duruma getirebilir Özbağışıklık hastalıkları arasında pekçok hastalık sayılabilir: — tiroyit iltihapları (Hashimoto hastalığı; bu hastalıkta, organizmanın kendi öz yapısı olan ti-reoglobüline karşı yaptığı antikorlar kanda dolaşırlar); — beyin-omurilik iltihapları; — alyuvar yıkımlı kansızlıklar; — yaygın döküntülü lupus (kanda akyuvarlar ile böbrek, karaciğer ve kalp kası antikorları vardır); — yaygın atardamar iltihabı; — çeşitli romatizma biçimleri, vb; — böbrek yumacığı iltihapları; — bazı göz hastalıkları