Samsun - Trabzon - Erzurum Turu

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

St

Savas Mağara Kiliseleri (Maşatlık) (Merkez)

Trabzon Esentepe Mahallesi’nin Boztepe yamaçlarında yer alan St

Savas Mağara kiliseleri Kapadokya üslubunda, tamamen kayaya oyularak yapılmışlardır

Giriş kısımları taş duvarlarla örülerek daha da kuvvetlendirilmiş, Komnenoslar zamanında (1204–1461) bir süre hapishane olarak kullanılmışlardır

Kaynaklardan Halkidonta ruhani meclisi üyelerinden Kapadokya rahibinin MS

451’de burada yaşadığı, Rahip St

Sava’nın girişimleriyle kiliselerin manastıra dönüştürüldüğü öğrenilmiştir

Mağara kiliseleri doğu, batı ve kuzey olmak üzere üç ana grupta toplanmışlardır

Bunlardan doğudakinin bugün yıkılmış taş merdivenli bir girişi vardı

Burası tamamen kaya içerisine oyularak genişliğine yayılmış bir mağaradır

Rutubetten büyük zarar gördüğünden 1411 tarihli fresklerin az da olsa yalnızca izleri seçilebilmektedir

Batıdaki kiliseye ince taşlardan yapılmış, duvara bağlı bir merdivenden çıkılmaktadır

Kuzeyden içerisine girilen mağara tek bir pencere ile aydınlanmakta, batısındaki vaftiz kuyusu dikkati çekmektedir

Bu kilisenin de freskleri bozulmuş olmasına rağmen tavandaki Hz

İsa ve havarileri açıkça görülmektedir

Kuzeydeki kiliseye ise, vadinin altından güneydeki kaya oyuğundan girilmektedir

Kayalara son derece muntazam oyulmuş olan bu mabedin absid ile denize bakan balkonun ilginç bir görünümü vardır

Bu kilisenin de duvarları fresklerle bezenmişse de bunlar da rutubetten etkilendiğinden çok güç seçilebilmektedirler

Küçük Ayvasıl Kilisesi (StAnna Kilisesi) (Merkez)

VII

yüzyılda yapıldığı sanılan kilise üç nefli, üç absidli bir bazilikadır

G

Millet bu kilisenin XIV

-XV

yüzyıllarda cenazelerde kullanıldığını ileri sürmüştür

Güneydeki giriş kapısı üzerinde İmparator Basileus I tarafından MS

884–885 yıllarında onarıldığı yazılmıştır

Ayrıca burada yatar durumdaki bir melek ile ayakta duran, kalkanlı ve mızraklı bir muhafız kabartması kiliseye ayrı bir özellik vermiştir

St

Andrea Kilisesi (Molla Nakip Cami) (Merkez)

Trabzon Pazarkapı Mahallesi’nde küçük bir yapı olan bu kilise, Aziz Andrea’ya ithaf edilmiş, fetihten sonra da camiye çevrilerek Molla Nakip Camisi ismini almıştır

Aziz Andrea, İmparator Diocletianus zamanında (MS

284–305) Trabzon’a gelmiş, Kemerkaya Mahallesi’nde bir mağarada yaşayarak Hıristiyanlığı yaymaya çalışmıştır

Aziz Andrea Hz

İsa’nın oniki havarisinden biri olup, Trabzon kiliselerinin çoğu Ona ithaf edilmiştir

X

-XI

yüzyıllara tarihlendirilen bu kilise üç nefli bir bazilikadır

Yapıda tuğla ve moloz taş kullanılmış, üst örtüde beşik tonozdan yararlanılmıştır

Yapılan incelemelerde iç kısımlarının fresko ve mozaik olmadığı anlaşılmıştır

St

Philip Kilisesi (Kudrettin Cami) (Merkez)

Trabzon Esentepe Mahallesi’ndeki bu kiliseyi İmparator III

Aleksios Komnenos’un kızı Anna Komnenos (1341-1342) Hıristiyan azizlerden St

Philip’in anısına yaptırmıştır

Dikdörtgen plânlı, tek nefli yapının üzeri tonoz örtülüdür

Yalnızca absidin üzerinde kasnaklı yuvarlak bir kubbe vardır

Abside yakın bölüm Kafkas üslubunda, onikigen kasnaklı kubbe ile kapatılmıştır

Kilise 1665 yılına kadar kullanılmış, bundan sonra camiye çevrilmiş, 1968–1969 onarımında da yıkılarak yeni baştan yapılmıştır

St

John Kilisesi (Sotha Kilisesi) (Merkez)

1306’da Theodora Tzanichites ve Gregory Kamachenos tarafından yaptırılmıştır

Metropolitan Constantinos da (1830–1879) 1856 yılında orijinal durumuna uygun biçimde yenilenmiştir

Oldukça geniş bir arsa üzerinde, bazilika tipindeki yapı, Ayasofya ve St

Eugenios kiliseleri ile plân bakımından çok yakın benzerlikler göstermektedir

Üç nefli kilisenin kalın taş duvarları olup, kuzey, güney ve batı yönünde ayrı ayrı kapıları vardır

Ana mekânı örten kubbe dört fil ayağınca taşınmakta, tonozlarla da desteklenmektedir

Kubbe kasnağının duvarlarına açılan on iki pencere içerisinin aydınlanmasında büyük etken olmaktadır

Trabzon’un fethinden sonra bir süre cami olarak kullanılmış, askeri depo olmuştur

Bugün Kuledibi İlkokulu olarak kullanılmaktadır

10-21-2012	#4
Prof. Dr. Sinsi	Samsun - Trabzon - Erzurum Turu StSavas Mağara Kiliseleri (Maşatlık) (Merkez) Trabzon Esentepe Mahallesi’nin Boztepe yamaçlarında yer alan StSavas Mağara kiliseleri Kapadokya üslubunda, tamamen kayaya oyularak yapılmışlardır Giriş kısımları taş duvarlarla örülerek daha da kuvvetlendirilmiş, Komnenoslar zamanında (1204–1461) bir süre hapishane olarak kullanılmışlardır Kaynaklardan Halkidonta ruhani meclisi üyelerinden Kapadokya rahibinin MS451’de burada yaşadığı, Rahip StSava’nın girişimleriyle kiliselerin manastıra dönüştürüldüğü öğrenilmiştir Mağara kiliseleri doğu, batı ve kuzey olmak üzere üç ana grupta toplanmışlardır Bunlardan doğudakinin bugün yıkılmış taş merdivenli bir girişi vardı Burası tamamen kaya içerisine oyularak genişliğine yayılmış bir mağaradır Rutubetten büyük zarar gördüğünden 1411 tarihli fresklerin az da olsa yalnızca izleri seçilebilmektedir Batıdaki kiliseye ince taşlardan yapılmış, duvara bağlı bir merdivenden çıkılmaktadır Kuzeyden içerisine girilen mağara tek bir pencere ile aydınlanmakta, batısındaki vaftiz kuyusu dikkati çekmektedir Bu kilisenin de freskleri bozulmuş olmasına rağmen tavandaki Hz İsa ve havarileri açıkça görülmektedir Kuzeydeki kiliseye ise, vadinin altından güneydeki kaya oyuğundan girilmektedir Kayalara son derece muntazam oyulmuş olan bu mabedin absid ile denize bakan balkonun ilginç bir görünümü vardır Bu kilisenin de duvarları fresklerle bezenmişse de bunlar da rutubetten etkilendiğinden çok güç seçilebilmektedirler Küçük Ayvasıl Kilisesi (StAnna Kilisesi) (Merkez) VII yüzyılda yapıldığı sanılan kilise üç nefli, üç absidli bir bazilikadır GMillet bu kilisenin XIV-XV yüzyıllarda cenazelerde kullanıldığını ileri sürmüştür Güneydeki giriş kapısı üzerinde İmparator Basileus I tarafından MS884–885 yıllarında onarıldığı yazılmıştır Ayrıca burada yatar durumdaki bir melek ile ayakta duran, kalkanlı ve mızraklı bir muhafız kabartması kiliseye ayrı bir özellik vermiştir StAndrea Kilisesi (Molla Nakip Cami) (Merkez) Trabzon Pazarkapı Mahallesi’nde küçük bir yapı olan bu kilise, Aziz Andrea’ya ithaf edilmiş, fetihten sonra da camiye çevrilerek Molla Nakip Camisi ismini almıştır Aziz Andrea, İmparator Diocletianus zamanında (MS284–305) Trabzon’a gelmiş, Kemerkaya Mahallesi’nde bir mağarada yaşayarak Hıristiyanlığı yaymaya çalışmıştır Aziz Andrea Hzİsa’nın oniki havarisinden biri olup, Trabzon kiliselerinin çoğu Ona ithaf edilmiştir X-XI yüzyıllara tarihlendirilen bu kilise üç nefli bir bazilikadır Yapıda tuğla ve moloz taş kullanılmış, üst örtüde beşik tonozdan yararlanılmıştır Yapılan incelemelerde iç kısımlarının fresko ve mozaik olmadığı anlaşılmıştır StPhilip Kilisesi (Kudrettin Cami) (Merkez) Trabzon Esentepe Mahallesi’ndeki bu kiliseyi İmparator IIIAleksios Komnenos’un kızı Anna Komnenos (1341-1342) Hıristiyan azizlerden StPhilip’in anısına yaptırmıştır Dikdörtgen plânlı, tek nefli yapının üzeri tonoz örtülüdür Yalnızca absidin üzerinde kasnaklı yuvarlak bir kubbe vardır Abside yakın bölüm Kafkas üslubunda, onikigen kasnaklı kubbe ile kapatılmıştır Kilise 1665 yılına kadar kullanılmış, bundan sonra camiye çevrilmiş, 1968–1969 onarımında da yıkılarak yeni baştan yapılmıştır StJohn Kilisesi (Sotha Kilisesi) (Merkez) 1306’da Theodora Tzanichites ve Gregory Kamachenos tarafından yaptırılmıştır Metropolitan Constantinos da (1830–1879) 1856 yılında orijinal durumuna uygun biçimde yenilenmiştir Oldukça geniş bir arsa üzerinde, bazilika tipindeki yapı, Ayasofya ve StEugenios kiliseleri ile plân bakımından çok yakın benzerlikler göstermektedir Üç nefli kilisenin kalın taş duvarları olup, kuzey, güney ve batı yönünde ayrı ayrı kapıları vardır Ana mekânı örten kubbe dört fil ayağınca taşınmakta, tonozlarla da desteklenmektedir Kubbe kasnağının duvarlarına açılan on iki pencere içerisinin aydınlanmasında büyük etken olmaktadır Trabzon’un fethinden sonra bir süre cami olarak kullanılmış, askeri depo olmuştur Bugün Kuledibi İlkokulu olarak kullanılmaktadır