Turistik Çekim Gücünü Etkileyen Faktörler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

TURİSTİK ÇEKİM GÜCÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Ülkemizde turistik çekim gücünün bölgeler arasında farklı olmasının nedenlerini iki başlık altında inceleyebiliriz

Bunlar;

1

) Doğal çevre faktörleri

2

) Beşeri çevre faktörleri

2

1

DOĞAL ÇEVRE FAKTÖRLERİ

2

1

Klimatik Özellikler

Ülkemiz, orta kuşakta bulunması ve farklı topografik özelliklere sahip olması nedeniyle farklı iklim bölgeleri oluşturmaktadır

Örneğin ülkemizin en güneyinde bulunan Akdeniz ve Ege kıyılarında güneşlenme süresinin uzunluğu, açık günler sayısının fazla oluşu, ve denize girme süresi uzunluğu Marmara ve Karadeniz kıyılarına oranla daha uygun olması nedeniyle bu kıyıların turistik çekim gücü daha fazladır

Gerçektende Nisan-Ekim ayları arası süre içinde Ege ve Akdeniz kıyılarında günlük deniz suyu sıcaklığı ortalaması yaklaşık 150-180 gün kadar (yılın gün sayısının en az %40, en fazla %70’i), denize girme, yüzme, deniz banyosu ve su sporları yapmaya olanak verir

Çünkü bu süre içinde deniz suyu sıcaklığı yaklaşık 15 ile 17 0C den fazladır

Oysa Karadeniz kıyılarında ise sadece yılın iki ayı denize girmeye uygundur

Yüksek dağlarımızın kış mevsimi boyunca 4-6 ay arasında kar örtüsüyle kaplanmasıyla kış turizmin gelişmesini sağlamıştır

Ülkemizde de batıdan doğuya doğru yükseltilerin artması ve iklimin sertleşmesine bağlı olarak doğuya doğru kış turizmine elverişli alanların sayısı artmaktadır

Yaylacılık turizmi de özellikle kıyı bölgelerinde bunaltıcı sıcaklardan kurtulmak için insanların daha yüksekte bulunup daha serin olan yaylalara çıkmasıyla gelişmiştir

2

1

2

Topografik Özellikler

Ülkemizin arızalı yüzey şekilleri birbirinden farklı turizm alanlarının oluşmasına yol açmıştır

Bunların başında dağlar, Magorolar, travertenler, kıyı şekilleri, kanyonlar, boğazlar, koylar, körfezler gelmektedir

Kireçtaşı arazilerinin aşınması sonucu oluşan karstik Mağaralar bu bölgelerde Mogora turizminin gelişmesini sağlamıştır

Ege ve Akdeniz kıyılarında çok sayıda koy ve körfezin bulunması bu bölgelerde deniz turizminin daha çok gelişmesini sağlamıştır

Farklı Jeolojik kuşakta bulunmanın sonucunda oluşmuş termal kaynaklar ile termalizmin (Sağlık turizmi) gelişmesini sağlamıştır

Flora ve Fauna açısından zengin olan ülkemizde milli parklar, geniş ormanlar hem dinlenme hem de gezi amacıyla ve buralarda av turizmini de teşvik etmesiyle önemlidir

2

BEŞERİ ÇEVRE FAKTÖRLERİ

2

2

1

Ulaşım ve Organizasyon

İnsanların turizm hareketlerine katılabilmeleri, rahat bir yolculuğun sonucudur

Bu da kuşkusuz ulaşım araçlarının sağladığı kolaylıklarla gerçekleşebilir

Turizmin gelişmesinde temel bir unsur olan ulaşım koşulları bakımından Türkiye’de yakın yıllarda gelişmeler ve değişimler gözlenmektedir

Birincisi, iletişim artmıştır; dünyanın daha çok yeriyle havayolu bağlantısı kurulurken, yeni teknolojilerle rezervasyon kolaylıkları her yere uygulanabilmektedir

Fakat ulaşımla ilgili gelişmeler her sektörde aynı derecede değildir

Türkiye turist pazarı olan Avrupa ülkelerinden havayoluyla kabul edilebilir mesafe olan 1000 km’nin ötesinde kalmaktadır

Geçmişte önemli sayılabilecek bir paya sahip olan karayoluyla erişim önemini kaybetmiştir

Karayolları bakımından Türkiye bir süreden beri önemli gelişmeler kaydetmiştir

Özellikle büyük şehirler çevresinde otoyolların yapımı ve belli başlı bölgelerin birbirlerine bağlantıları oldukça güçlendirilmiştir

Fakat ülkenin bazı yerlerine karayoluyla erişmek hala oldukça güç ve zaman alıcıdır

Doğu Anadolu Bölgesi’nin ulaşım durumu karayolları yönünden pek elverişli değildir

Bu yüzden yol ağı mevcut turizm potansiyeline yönelik hizmetler için yeterli nitelikte değildir

Bölgede kış döneminde kar yağışları ile zaman zaman yollar kapanmakta ve buzlanma nedeni ile ulaşım güçlükle sağlanmaktadır

Marmara Bölgesi’nde ise önemli bir topografik engelin bulunmaması nedeni ile karayolu ağı oldukça gelişmiştir

Karadeniz Bölgesi’nde de halen doğal engellerin karayolu üzerindeki kısıtlayıcı etkisi devam etmektedir

Özellikle Doğu Karadeniz kıyı bandı karayolunun sık sık heyelan sonucu tıkanması turizmi olumsuz yönde etkilemektedir

Kuzey Anadolu dağları ancak belirli geçitlerden ulaşıma imkan vermektedir

Ege Bölgesi’nde grabenlerin oluşturduğu oluklar, Ege denizi ile iç kısımlar arasındaki ulaşımda kolaylık sağlamaktadır

Türkiye’de son yıllarda hızla gelişen havayolu bağlantıları dünyanın hemen her yerinden Türkiye’yi erişilebilir kılmıştır

Dünyanın bütün büyük havayolları Türkiye’yle bağlantı kurmuşlardır; hatta bunlar geçmişte olduğu gibi haftada birkaç kez değil, günde birkaç kez sıklığına erişmiştir

Fakat hava limanları bu genişlemeye göre planlanmadıkları için yetersiz kalmakta ve turizm sezonunda bu yüzden sıkıntılar yaşanmaktadır

Ülke içinde de havalimanları yapım hızı talebin hızına yetişemediği için, henüz her tarafa havayolu bağlantısı kurulamamıştır

Ancak bazı havaalanlarının yabancı şirketlere açılması doğrudan bağlantıları güçlendirmiştir

Doğrudan bağlantıların yapılabilmesi İstanbul üzerindeki baskıyı azaltmış fakat bu havalimanları üzerindeki baskı da artmıştır

Örneğin 1997 Ocak-Aralık ayları arasında Türkiye’ye gelen turistlerin yüzde 30’u Antalya havalimanından giriş yapmışlar; Atatürk havalimanı bunların yüzde 25 kadarını, Dalaman yüzde 10,8’ini ve İzmir Adnan Menderes ise yüzde 6’sını almıştır

Türkiye’de karayollarının kısa zamanda yurt düzeyine yayılması ve yapımına devam edilmesi, tren ile seyahati bir hayli geriletmiştir

Gerek yolcu, gerekse yük taşıma kapasitesi yönünden Avrupa ülkelerine oranla son derece geridedir

Demiryolu ulaşımı ne dış bağlantılarda ne de Türkiye içinde herhangi bir modernleşme işleminden geçmemiştir

Bu konudaki tek çekicilik turistler için düzenlenen buharlı tren yolculuklarıdır

Demiryollarında en fazla özen gösterilen hat olan İstanbul-Ankara arasında bile zaman-mesafe çok uzun tutmaktadır

Deniz ulaşımı için de Marmara, Ege ve Akdeniz bölgeleri elverişlidir

Marmara Bölgesi kıtalar ve ülkeler arasındaki bağlantıyı sağlamak açısından önemlidir

Özelikle hava ulaştırmasının etkisiyle deniz yolu taşımacılığı pek rağbet görmemiştir

Ancak 1995 yılında İzmir-Venedik, Çeşme-Brindisi arasında yoğun bir şekilde yolcu ve araç taşımacılığı gerçekleştirilmiştir

Haftanın belirli günlerinde İzmir-İstanbul, İstanbul-Karadeniz seferleri ile Akdeniz’e, Mersin-Gazimagusa, Taşucu-Girne, Barcelona-İstanbul, İstanbul-Mısır ve İstanbul-Hayfa limanları arasında seferler yapılmaktadır

Güney Ege ve Akdeniz kıları son yıllarda yat turizminin önem kazandığı sahalardır

Edremit, Ayvalık, Dikili, Kuşadası, Güllük, Bodrum, Kuşadası, Kemer önemli iskeleler halindedir

Ülkemizde ulaşımın rahatlıkla sürdürülebildiği Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde turizm faaliyetleri yoğunken; turizm açısından önemli bir potansiyele sahip Karadeniz ve Doğu Anadolu gibi bölgelerimiz topografik engeller nedeniyle turizm açısından az bir paya sahiptir

Ülkemizde turizm sektörünün gelişmesinde sürekli bir büyüme gösteren seyahat acentalarının da önemli bir payı olmuştur

Araçlar 2001

Havayolu 72,4

Denizyolu 9,4

Karayolu 16,3

Demiryolu 1,9

Tablo: Hangi araçlarla geliyorlar (2001)

10-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Turistik Çekim Gücünü Etkileyen Faktörler TURİSTİK ÇEKİM GÜCÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Ülkemizde turistik çekim gücünün bölgeler arasında farklı olmasının nedenlerini iki başlık altında inceleyebiliriz Bunlar; 1) Doğal çevre faktörleri 2) Beşeri çevre faktörleri 21 DOĞAL ÇEVRE FAKTÖRLERİ 211 Klimatik Özellikler Ülkemiz, orta kuşakta bulunması ve farklı topografik özelliklere sahip olması nedeniyle farklı iklim bölgeleri oluşturmaktadır Örneğin ülkemizin en güneyinde bulunan Akdeniz ve Ege kıyılarında güneşlenme süresinin uzunluğu, açık günler sayısının fazla oluşu, ve denize girme süresi uzunluğu Marmara ve Karadeniz kıyılarına oranla daha uygun olması nedeniyle bu kıyıların turistik çekim gücü daha fazladır Gerçektende Nisan-Ekim ayları arası süre içinde Ege ve Akdeniz kıyılarında günlük deniz suyu sıcaklığı ortalaması yaklaşık 150-180 gün kadar (yılın gün sayısının en az %40, en fazla %70’i), denize girme, yüzme, deniz banyosu ve su sporları yapmaya olanak verir Çünkü bu süre içinde deniz suyu sıcaklığı yaklaşık 15 ile 17 0C den fazladır Oysa Karadeniz kıyılarında ise sadece yılın iki ayı denize girmeye uygundur Yüksek dağlarımızın kış mevsimi boyunca 4-6 ay arasında kar örtüsüyle kaplanmasıyla kış turizmin gelişmesini sağlamıştır Ülkemizde de batıdan doğuya doğru yükseltilerin artması ve iklimin sertleşmesine bağlı olarak doğuya doğru kış turizmine elverişli alanların sayısı artmaktadır Yaylacılık turizmi de özellikle kıyı bölgelerinde bunaltıcı sıcaklardan kurtulmak için insanların daha yüksekte bulunup daha serin olan yaylalara çıkmasıyla gelişmiştir 212 Topografik Özellikler Ülkemizin arızalı yüzey şekilleri birbirinden farklı turizm alanlarının oluşmasına yol açmıştır Bunların başında dağlar, Magorolar, travertenler, kıyı şekilleri, kanyonlar, boğazlar, koylar, körfezler gelmektedir Kireçtaşı arazilerinin aşınması sonucu oluşan karstik Mağaralar bu bölgelerde Mogora turizminin gelişmesini sağlamıştır Ege ve Akdeniz kıyılarında çok sayıda koy ve körfezin bulunması bu bölgelerde deniz turizminin daha çok gelişmesini sağlamıştır Farklı Jeolojik kuşakta bulunmanın sonucunda oluşmuş termal kaynaklar ile termalizmin (Sağlık turizmi) gelişmesini sağlamıştır Flora ve Fauna açısından zengin olan ülkemizde milli parklar, geniş ormanlar hem dinlenme hem de gezi amacıyla ve buralarda av turizmini de teşvik etmesiyle önemlidir 22 BEŞERİ ÇEVRE FAKTÖRLERİ 221 Ulaşım ve Organizasyon İnsanların turizm hareketlerine katılabilmeleri, rahat bir yolculuğun sonucudur Bu da kuşkusuz ulaşım araçlarının sağladığı kolaylıklarla gerçekleşebilir Turizmin gelişmesinde temel bir unsur olan ulaşım koşulları bakımından Türkiye’de yakın yıllarda gelişmeler ve değişimler gözlenmektedir Birincisi, iletişim artmıştır; dünyanın daha çok yeriyle havayolu bağlantısı kurulurken, yeni teknolojilerle rezervasyon kolaylıkları her yere uygulanabilmektedir Fakat ulaşımla ilgili gelişmeler her sektörde aynı derecede değildir Türkiye turist pazarı olan Avrupa ülkelerinden havayoluyla kabul edilebilir mesafe olan 1000 km’nin ötesinde kalmaktadır Geçmişte önemli sayılabilecek bir paya sahip olan karayoluyla erişim önemini kaybetmiştir Karayolları bakımından Türkiye bir süreden beri önemli gelişmeler kaydetmiştir Özellikle büyük şehirler çevresinde otoyolların yapımı ve belli başlı bölgelerin birbirlerine bağlantıları oldukça güçlendirilmiştir Fakat ülkenin bazı yerlerine karayoluyla erişmek hala oldukça güç ve zaman alıcıdır Doğu Anadolu Bölgesi’nin ulaşım durumu karayolları yönünden pek elverişli değildir Bu yüzden yol ağı mevcut turizm potansiyeline yönelik hizmetler için yeterli nitelikte değildir Bölgede kış döneminde kar yağışları ile zaman zaman yollar kapanmakta ve buzlanma nedeni ile ulaşım güçlükle sağlanmaktadır Marmara Bölgesi’nde ise önemli bir topografik engelin bulunmaması nedeni ile karayolu ağı oldukça gelişmiştir Karadeniz Bölgesi’nde de halen doğal engellerin karayolu üzerindeki kısıtlayıcı etkisi devam etmektedir Özellikle Doğu Karadeniz kıyı bandı karayolunun sık sık heyelan sonucu tıkanması turizmi olumsuz yönde etkilemektedir Kuzey Anadolu dağları ancak belirli geçitlerden ulaşıma imkan vermektedir Ege Bölgesi’nde grabenlerin oluşturduğu oluklar, Ege denizi ile iç kısımlar arasındaki ulaşımda kolaylık sağlamaktadır Türkiye’de son yıllarda hızla gelişen havayolu bağlantıları dünyanın hemen her yerinden Türkiye’yi erişilebilir kılmıştır Dünyanın bütün büyük havayolları Türkiye’yle bağlantı kurmuşlardır; hatta bunlar geçmişte olduğu gibi haftada birkaç kez değil, günde birkaç kez sıklığına erişmiştir Fakat hava limanları bu genişlemeye göre planlanmadıkları için yetersiz kalmakta ve turizm sezonunda bu yüzden sıkıntılar yaşanmaktadır Ülke içinde de havalimanları yapım hızı talebin hızına yetişemediği için, henüz her tarafa havayolu bağlantısı kurulamamıştır Ancak bazı havaalanlarının yabancı şirketlere açılması doğrudan bağlantıları güçlendirmiştir Doğrudan bağlantıların yapılabilmesi İstanbul üzerindeki baskıyı azaltmış fakat bu havalimanları üzerindeki baskı da artmıştır Örneğin 1997 Ocak-Aralık ayları arasında Türkiye’ye gelen turistlerin yüzde 30’u Antalya havalimanından giriş yapmışlar; Atatürk havalimanı bunların yüzde 25 kadarını, Dalaman yüzde 10,8’ini ve İzmir Adnan Menderes ise yüzde 6’sını almıştır Türkiye’de karayollarının kısa zamanda yurt düzeyine yayılması ve yapımına devam edilmesi, tren ile seyahati bir hayli geriletmiştir Gerek yolcu, gerekse yük taşıma kapasitesi yönünden Avrupa ülkelerine oranla son derece geridedir Demiryolu ulaşımı ne dış bağlantılarda ne de Türkiye içinde herhangi bir modernleşme işleminden geçmemiştir Bu konudaki tek çekicilik turistler için düzenlenen buharlı tren yolculuklarıdır Demiryollarında en fazla özen gösterilen hat olan İstanbul-Ankara arasında bile zaman-mesafe çok uzun tutmaktadır Deniz ulaşımı için de Marmara, Ege ve Akdeniz bölgeleri elverişlidir Marmara Bölgesi kıtalar ve ülkeler arasındaki bağlantıyı sağlamak açısından önemlidir Özelikle hava ulaştırmasının etkisiyle deniz yolu taşımacılığı pek rağbet görmemiştir Ancak 1995 yılında İzmir-Venedik, Çeşme-Brindisi arasında yoğun bir şekilde yolcu ve araç taşımacılığı gerçekleştirilmiştir Haftanın belirli günlerinde İzmir-İstanbul, İstanbul-Karadeniz seferleri ile Akdeniz’e, Mersin-Gazimagusa, Taşucu-Girne, Barcelona-İstanbul, İstanbul-Mısır ve İstanbul-Hayfa limanları arasında seferler yapılmaktadır Güney Ege ve Akdeniz kıları son yıllarda yat turizminin önem kazandığı sahalardır Edremit, Ayvalık, Dikili, Kuşadası, Güllük, Bodrum, Kuşadası, Kemer önemli iskeleler halindedir Ülkemizde ulaşımın rahatlıkla sürdürülebildiği Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde turizm faaliyetleri yoğunken; turizm açısından önemli bir potansiyele sahip Karadeniz ve Doğu Anadolu gibi bölgelerimiz topografik engeller nedeniyle turizm açısından az bir paya sahiptir Ülkemizde turizm sektörünün gelişmesinde sürekli bir büyüme gösteren seyahat acentalarının da önemli bir payı olmuştur Araçlar 2001 Havayolu 72,4 Denizyolu 9,4 Karayolu 16,3 Demiryolu 1,9 Tablo: Hangi araçlarla geliyorlar (2001)