Rezene Bitkisi,Özellikleri

Rezene Bitkisi,Özellikleri

REZENE

Latince ismi : Foeniculum vulgare

Bilimsel sınıflandırma

Alem:

Plantae

Sınıf:

Apiales

Alt takım:

Rosales

Familya:

Apiaceae - Maydanozgiller

Cins:

''''Foeniculum''''

Rezene (Foeniculum vulgare), Apiaceae (Maydanozgiller) familyasından iki metreye kadar boylanan iki yıllık kokulu otsu bitki

Yaprakları saplı ve tüysüzdür Bitkinin gövdeleri dik, içleri boş silindir şeklinde ve tüysüzdür Çiçekler uzun saplı ve bileşik şemsiye durumundadırlar Meyveleri silindir şeklinde tüysüz ve yeşilimsi esmer renktedir Tohumları protein ve yağ bakımından zengin bir besi dokuya sahiptir Daha çok kayalık ve kurak yerlerde yetişir

Rezene (Foeniculum vulgare)

İngl Fennelfruit – Alm Fenchel – Fr Fruit de fenovil

Yöresel adları : Arapsaçı, İrziyan, Raziyane, Mayana

Drog adı :Foeniculi fructus /meyve(tohum)

Tentür : Foeniculum Ø(başlangıç tentürü), D1-D2

Eterli uçucu yağ : Foeniculi aetheroleum

Bitki özelliği :Rezene bir kültür bitkisidir,doğada aranmaz

Bileşim: Ortalama %8 civarında eterli uçucu yağ(%80 Anethol, Fenchon ve Methylchavicol), flavonlar, Bergaptan ve Storiniçerikli cumarinler

Etkileri: Gaz söktürücü, kramp çözücü,uyarıcı, anne sütünü arttırıcı, balgam söktürücü,sindirim problemleri, mide krampları

Kullanım alanları: Rezene, öksürükte balgam söktürücü, özellikle bebekleri ve küçük çocukları yatıştırıcı ve mide şişkinliklerini giderici olarak geliştirilmiş pek çok ilaçta etken madde olarak kullanılır Kullanımı kolay olduğu için, sindirim sorunu olan bebeklere ve küçük çocuklara rahatlıkla verilebilirRezene, sindirim sistemi kramplarını çözücü etkiye de sahiptir Anne sütünü arttırır Bebek mamalarına rezene çayı karıştırıldığında, gaz sancıları yaşanmaz Sindirim sorunlarından kaynaklanan baş ağrılarını da dindirir Kısaca ve genellikle, sindirim problemleri, şişkinlik, iştahsızlık, balgamlanma, adet görme zorlukları, göz kapağı iltihabı ve sinirlilik hallerine karşı başarıyla kullanılabilir

Bitki çayının özellikle öksürüğe ve akciğer hastalıklarına, boğmaca ve astım kramplarına karşı kullanılmasında büyük yarar vardır Migrene karşı da denenmelidir Bazı migren türlerinin kaynağı mide rahatsızlıkları olabilirRezene mideyi rahatlattığına göre, migren ağrısını da azaltabilir veya geçirebilir Yorgun,iltihaplı veya iyi göremeyen gözler rezene çayı ile günde 2-3kere yıkanabilir veya bitki buğusuna tutulabilir

Kullanım biçimleri: Rezene çayı: 1-2 tatlı kaşığı rezene tohumu havanda hafifçe ezilir, orta boy bir su bardağı dolusu kaynar derecede sıcak suyla haşlanır, 8-10 dakika demlendikten sonra süzülür

İştah açıcı olarak yemeklerden yarım saat önce, sindirimi uyarmak veşişkinliği gidermek için yemekten sonra,tatlandırılmadan içilir

Öksürük ve akciğer hastalıklarına karşı, günde 3-4bardak taze demlenmiş sıcak çay biraz balla tatlandırılarak yudumlanır Şeker hastaları tatlandırmaz

Göz banyoları için de bu çay kullanılır

Karışım:Rezene-anason-frenk kimyonu eşit oranda karıştırıldığında, hem daha etkili, hem de daha lezzetli bir çay hazırlanabilir Demleme biçimi aynı rezene çayı gibidir

Buğu tedavisi: 1-2 yemek kaşığı dolusu rezene tohumu havanda hafifçe ezilir, yarım veya bir litre kaynar derecede sıcak suyla haşlanır, büyük bir havluyla kafa örtülür ve gözler 5-10dakika boyunca etkilenmeye bırakılır Rezene banyo kabına çok yaklaşılmamalı, buhar banyosundan sonra hemen serin havaya çıkılmamalıdır Bu banyo suyu ısıtılarak iki kere daha kullanılabilir

Tentür kullanımı:Foeniculum Ø, D1 veya D2 seyreltileri, iştahsızlık,şişkinlik, öksürük astım ve anne sütünü arttırma gibi durumlarda etkilidir Günde pek çok kere, 10-15 damla, yarım yemek kaşığı ılık suya eklenerek alınır

Göz tedavisinde, de kullanılabilir Yarım bardak ılık suya 40-50damla tentür eklenir, göz banyosu veya kompres biçiminde kullanılır

Eterli uçucu yağ: Kesme şekere 2-3 damla emdirilerek veya yarım bardak ılık suya 8-10 damla damlatılarak, ses kısıklığına ve boğaz ağrısına karşı gargara biçiminde kullanılır Gargaradan sonra tükürülür

Uyarı: Çok ender olarak deri alerjileri görülebilir Bilinen başkaca bir yan etkisi yoktur

Tanımı

Kökeni ve Yayılışı : Çok eskiden beri özellikle Akdeniz ülkelerinde sebze ve salata olarak kullanılmakta idi Kökeni Akdeniz Bölgesi ve Batı Asya olan rezene bugün değişik yollarla dünyanın birçok yerlerine yayılmıştır

Botanik Özellikleri : Rezene tek veya çok yıllık bir bitkidir Kalınlaşmış kazık bir köke sahiptir Bu kökte özellikle ikinci yıl kuvvetli yan kökler oluşur Kökler 1-2 m kadar derinliğe gidebilir Sap 60-200 cm kadar yükselebilir Kesiti yuvarlağa yakın bir şekildedir Dallanma özellikle bitkinin üst kısmında olur

yapraklarının parçaları iplik şeklindedir Yapraklar bitkinin alt kısımlarında saplı, üst kısımlarında ise gövdeye oturmuş durumdadır Renkleri koyu yeşilden mavi yeşile kadar değişir Rezene de çiçekler oldukça küçüktür ve bu küçük çiçeklerin taç yaprakları sarı renklidir

Meyve 4-10 cm uzunlukta, 2-4 mm genişlikte kahverengi-yeşil renktedir Meyve birbirlerinden derin bir oyukla ayrılan iki parçadan oluşmuştur

Kültürü

İklim ve Toprak İstekleri : Rezene verimli, derin kireçce zengin topraklar tercih eder Ancak rutubetin çok fazla olmaması gerekir Genellikle meyveler geç olgunlaştığından ılıman iklimlerde Sonbaharı uzun geçen bölgeleri tercih eder Humuslu ve kumlu-tınlı topraklar da rezene için uygundur

Tohumluk : Büyük tohumlu rezenelerde 1000 tane ağırlığı ortalama 66 g'dır Ancak 1000 tane ağırlığında varyasyon çok büyük olup, bunun 38-87 g arasında değiştiği bildirilmektedir Tohumluğun safiyeti % 90-100 arasında değişir Ancak safiyetin % 95 ten aşağı olmaması istenir Çimlenme gücü ise % 70 ten aşağıya düşmemelidir Çimlenmede değişken sıcaklığın olması, ayrıca ışıklı ve akranlık devrelerin bulunması gerekir Çimlenme genellikle 14 günde son bulur

Yetiştirme Tekniği : Doğrudan doğruya tarlaya ekimi yapılabildiği gibi, çelik şeklinde üretilebilir Koşullarımızda direkt tarlaya ekimde iyi bir bitki gelişimi sağlanmıştır Sonbaharda tohumlar 60 cm sıra arası mesafesinde mibzerle ekilmiş ve tohumluk miktarı olarak 1 kg/da kullanılmıştır Eğer rezene üretimi çelik şeklinde yapılacak ise bu takdirde İlkbaharda Mart, en geç Mayıs başına kadar 30 cm sıra arası mesafesinde tohumları 25-3 cm derinlikte ekmek gerekir 04 kg tohumluk 100 m2 için yeterlidir Buradan elde edilecek pençe 1 dekara kafi gelir Pençe üretim sahasında yabancı otlara karşı gerektiğinde çapa yapmak gerekir Yabancı otlarla herbicidlerle mücadele çimlenmeden önce Afalan, Alipur, Gesagard, çimlenmeden önce ve sonra ise Tenoran kullanılır Ekim sonunda rezenenin toprak üstü kısmı biçilir bu kurutulup öğütüldükten sonra yem sanayiinde kullanılır Toprakta kalan penceler sökülüp şeker pancarında olduğu gibi saklanır Pençelerin üzerlerinin çok kalın örtülmesi gerekir İlkbahara doğru mümkün olduğu kadar erken Şubat veya Mart aylarında örtü kısmı kaldırılır Pençelerin uçlarından biraz kesilir Dikilecek pençeler en azından parmak kalınlığında olmalıdır Kışı soğuk olmayan yerlerde rezene pençeleri tarlada kalabilir Burada da üzerlerinin hafif bir sap vs ile örtülmesi önerilmektedir Burada sorun tarladan pençelerin mümkün olduğu kadar erken sökülmesidir Pençelerin dikimi genellikle 625 x 40 cm ara ile yapılır Pençeler teker teker ancak zayıf pençeler ikişer ikişer dikilir

Ekim Nöbeti : Ahır gübresi ile gübrelenmiş patatesten sonra rezene çok iyi yetişir Ancak verimli topraklarda ve iyi gübrelenmiş durumda tahıl da iyi bir ön bitkidir Pratikte şeker pancarından sonra rezene yetiştirilmesi önerilmez, zira toprakta çok azot birikir ise fazla miktarda vejetatif aksam gelişir Böylece meyvelerin olgunlaşması gecikir Rezene kendine dayanıklı değildir Bu nedenle bir rezene ekili yere ikinci defa ancak 6-7 yıl sonra getirilmelidir Rezenenin bıraktığı toprağı ise gübrelenmiş bir çapa bitkisi toprağı şeklinde değerlendirilmelidir Ancak rezene hasadından sonra toprakta kalan anızın ürümesi geç olduğundan hemen hazırlanması güçtür Bu nedenle rezeneden sonra ya geç ekilen kışlık tahıl veya yazlık tahıl gelmelidir

Gübreleme : Genel olarak rezeneye ahır gübresi verilmesi önerilmez Mineral gübre olarak 4-6 kg/da N, 45-7 kg/da P2O5 ve 8-10 kg K2O verilmesi öngörülmektedir

Hasat : Rezene'de hasat çok sayıda meyvelerin büyüme olgunluğuna eriştiğinde yapılır Bu tahıllarda sarı olum devresine eş değerdedir Hasatta çeşitli yöntemler kullanılır Bunlardan biri, rezenenin biçer bağlar ile biçilmesidir Biçimden sonra demetler dik konularak kurutulur Yeterince kuruduğunda tarlada harman makinası ile harmanı yapılır Ancak tarlada yeterince kurutma olanağı bulunan yerlerde biçer döverlerde hasat etme imkanı vardır Genellikle tam kurutma söz konusu değildir Bu nedenle biçer döverle hasat yaptıktan sonra son kurutma gereklidir

Verim : Koşullarımızda yapılan bir çalışmada tane veriminin 34-75 kg/da arasında değiştiği bulunmuştur

Hastalık ve Zararlıları : Köklenmiş ayrıca ikinci yıl genç rezene bitkilerinde Othiorrhynchus ligustici önemli zarar yapmaktadır Bununla mücadelede Gesarol önerilmektedir Rezene'de köklere özellikle Tipula oleraeca zarar vermektedir

Mantari yaprak zararlılarından plasmopara nivea, Corcospora foenicula ayrıca Ukomyces önemli zararlar vermektedirler Özellikle saplarda Sclerotinia scherotiorum ve Phoma türleri zararlı olmaktadırlar Sürgün uçlarında ise Lygus campestris kalmi'nin zararları büyüktür

Tüketimi

Kullanılan Bitki Kısmı : Radix Foeniculi, Herba Foeniculi, Fructus Foeniculi

İçerdiği Maddeler : İyi bir rezene meyvesi % 35-6 uçucu yağ içerir Koşullarımızda ortalama % 51 olarak saptanmıştır Bileşimin en önemli meddesi Anethol'dur ve % 30-60 arsındadır Bu anason ile aynı aromaya sahiptir Ayrıca acı kafur'a benzer tat da bir madde daha vardır ki, buda fenchon'dur bunun oranı uçucu yağda % 10-20 arasında değişir Ayrıca Fosniculin ve methylchavicol bulunur Meyve endospermi % 12-18 yağ, % 14-22 protein içerir Genel olarak uçucu yağ oranı ile meyve uzunluğu arasında bir ilişki vardır

Kullanılışı : Rezene eskiden beri göz kuvvetlendirici olarak kullanılmıştır Bu gün halk arasında da midevi ve gaz söktürücü olarak kaynatarak içilir veya meyveleri kavrulur, dövülür ve balla karıştırılarak sabahları birer tatlı kaşığı alınarak kullanılır

( Foeniculum vulgare Mill )

Tıbbi

Fructus Foeniculi

Çince

Xiao hue xiang, Wooi heung, Hui xiang, Xiaohuixiang

İngilizce

Sweet cumin

Fransızca

Fenouil, Aneth doux

Almanca

Fenchel

İsrail dilinde

Shumar

Hintçe

Saunf, Moti saunf

Italyanca

Finocchio

Rusça

Sladkiy ukrop, Fenkhel, Aptechniy ukrop

İspanyolca

Hinojo

Turkçe

Rezene