Ona Korkmamayı Öğretin

Ona korkmamayı öğretin!
İşte çocukların korkularıyla baş etmenin yolları

Çocukların korkularıyla baş etmenin yollarını Mavi Pedagojik ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi'nden Pedagog Belgin Temur anlattı
Korku, doğal bir duygu
Korku, tüm insanlar için yaşanması doğal bir duygudur Çocuklar için ise gelişimin bir parçası olarak ortaya çıkar Birçok korku türü, geçicidir ve gelişimle ilgilidir Korku tepkisi, çocukların kendilerini tehdit eden uyaranlara gösterdikleri normal bir tepkidir Bu gelişimsel korkular günlük yaşamın normal bir şekilde sürdürülmesini etkilemezler, Hatta korku deneyiminin günlük streslerle başa çıkma konusunda etkili olduğu da bilinir Bu normal sayılan korkular, çocuğun günlük hayatını huzur içinde sürdürmesine engel olacak yoğunlukta olmadıkça, doğal karşılanmalıdır
Bebeklikten itibaren yaşa özgü korkular
Bebekler 2 yaşına kadar yüksek seslerden, büyük hayvanlardan, büyük objelerden korkarlar, ilk bir yılda bebekleri anne-babadan ayrılmak ve yabancılar korkutur 3-4 yaşına gelindiğinde anne-babadan ayrılma korkusuna ek olarak karanlık korkusu ortaya çıkar 5 yaşında bu korkulara dış dünyada tanımadığı, kendisine zarar verebileceğini düşündüğü insanlardan korkmak eklenir Ayrıca vücutlarına zarar gelmesinden korkmaya başlarlar 6 yaşlarında bu korkulara doğaüstü varlıklar eklenir (hayalet, canavar, uzaylı vs) 7-8 yaşlarında korkular daha çok günlük yaşamda karşılaşabileceği tehlikeler şeklindedir 9 yaşından itibaren okul başarısı önem kazanmaya başlar ve başarısız olma korkuları, ölüm korkusu gibi korkular daha yoğun bir şekilde görülmeye başlanır
Karanlık korkusu
Bebeklikten itibaren çocuklarda en sık rastlanan korkuların başında karanlık korkusu yer alır Dolayısıyla havanın kararmaya başladığı akşam saatlerinde ışıksız her ortamda bu korkuya rastlanabilir Bu korku türü, belki de anne-babaların en sık pekiştirdikleri korkudur Özellikle gece ışıkla uyumayı alışkanlık haline getirmek, çocukların karanlıktan tedirgin olmalarına neden olur Bu tedirginlik başka korkularla birleştiğinde ya da başka kaygılar ve sorunlar eklendiğinde daha yoğun bir karanlık korkusuna dönüşebilir Tüm korku türlerinde olduğu gibi bu korku türünün gelişiminde de model olmak önemlidir Yakınları, özellikle de anne-babasından birinin karanlık korkusu yaşadığını bilen, bu korkuya tanık olan çocuklar, ister istemez karanlığın korkutucu bir şey olduğu kognisyonunu geliştirirler, ardından da benzer korku tepkisi ortaya çıkar Özellikle 3-5 yaş arasında doğal olarak kendiliğinden ortaya çıkan karanlık korkusu, anne-baba tarafından pekiştirilmediğinde ve uygun bir şekilde yaklaşıldığında yine kendiliğinden kaybolur Karanlık korkusunun en tedirgin edici yanı, karanlık olan mekanda ne olduğunu görememek ve her türlü potansiyel tehlike ile baş etmek zorunda kalmak duygusudur Hatta genellikle çocukların, aydınlıkken gördükleri bir odada dahi karanlıkla birlikte gelebilecek kötülüklere karşı tedirginlik yaşamaları söz konusu olur
Böyle bir durumda çocuk, ışık yeniden yanmadıkça rahatlayamaz Yine benzer bir şekilde, ışığı bir başkası tarafından yakılmayan bir odaya giremez
Korkunun öğrenilme mekanizması
Tüm tutumlar ve tepkiler gibi korkular ve fobiler de öğrenilmiş tepkiler olabilir Tüm çocuklar hatta bebekler, anne-babalannın paniklerini ve endişelerini hissederler Anne-babanın etkisi olmaksızın sadece çocuğun ürkütücü bir deneyim yaşaması da korku geliştirmesine neden olabilir Örneğin; bir köpeği severken köpeğin birden yüksek sesle havlaması, çocuğun başka bir köpeğe yaklaşırken tedirgin olmasına neden olabilir Bazen korku, hemen gelişebilir ve çocuk bundan sonra gördüğü her köpekten korkabilir Bazen de birkaç şanssız deneyimin üst üste yaşanması sonu¬cunda korku gelişir Korkular böylece fobiye dönüşebilir Fobi, herhangi bir durumla ve nesneyle her karşılaşıldığında mantıksal olmayan şiddetli endişedir Korku işe, gerçekte var olan bir tehlike sonrasında oluşan bir tepkidir Çocuğunuzun devam eden korkusunun rasyonel olmadığını, yani bir "fobi" olduğunu düşünmeniz için özellikle korkunun ortaya çıktığı dönemde sizin de hangi tutumu sergilediğiniz önemlidir Örneğin; gece yatarken çocuğunu¬zun yaşadığı korku ve kaygıyı çocuğunuza da belli ediyorsanız, onun da benzer kaygıları yaşamasına neden olabilirsiniz Annesinin ya da babasının kaygılı olduğunu gören çocukların, elbette ki korkuları ve kaygıları artacaktır Bu noktada çocuğunuzun yaşadığı sadece sizin duygularınızı taklit etmek olabilir ya da gerçekten bir fobi geliştirmiş olabilir Bu nedenle önce çocuğa yaşına uygun olarak tehlikeler konusunda gerekli önlemler anlatılmalı, korkunun kaynağıyla ilgili olarak gerekli bilgiyi edinmesi sağlanmalıdır Küçük cocuklann dış dünyayı algılayış biçimi, yetişkinlerden oldukça farklıdır Gerçekler, çocukların kendi hayalleriyle karışır Çocuklar gelişimleri boyunca ilk önceleri somut nesnelerden korkarlar Çocuk, gelişimini sürdürdükçe korkular düşünce düzeyinde yer almaya başlar Çocuklar çevrelerindeki her şeyin kendileri gibi hissettiğini ve düşündüğünü var sayarlar Somut düşünme eğiliminde oldukları için olaylara ait yorumları da somuttur Zaman, yer ve boyut kavramları çocukların kendilerine özgü anlayışlarına göre yorumlanır ve gerçeklerle ilgisi olmayan korkular belirebilir Örneğin; annesi kisa bir süre için yanından ayrılan bir çocuk, zaman kavramı gelişmemiş olduğu için kendini bir anda terk edilmiş ve yalnız bırakılmış hissedebilir
Kabuslar ve gece korkuları
Hemen her çocuk kabus görebilir Ancak haftada birkaç kez gibi bir sıklıkta görülüyorsa, bu bir sorun olarak düşünülmelidir Kabuslar gündüz yaşantısıyla çok bağlantılıdır Çocuğun içinde bulunduğu olumsuz koşullar, kardeşleriyle, anne-babaşıyla ve arkadaşlarıyla yaşadığı çatışmalar, korkulu rüyalar görmesine neden olabilir Ayrıca birçok endişe, kabusa neden olabilir Televizyonda izlenen şiddet görüntüleri, çocuğun kendi çevresinde izlediği çatışmalar, tehditkar veya travmatik yaşantılar ve şiddete, kazaya tanıklık etmek de kabuslara neden olabilir Çocukların disipline edilmeleri için kültürümüzde sık kullanılan değişik kişilerden (örneğin; öcüden, doktordan, öğretmenden vb), hayvanlardan ve durumlardan korkutma eğilimi, özellikle okul öncesi yaşlardaki çocukların, anlatılan korku objesini doğru değerlendirememesine ve bu korkuları uykularına taşımalarına neden olur