|
Prof. Dr. Sinsi
|
Devletler Coğrafyası - İngiltere
Devletler Coğrafyası - İngiltere
DEVLETİN ADI: Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı
BAŞŞEHRİ: Londra
YÜZÖLÇÜMÜ: 244 110 km2
NÜFUSU: 57411000
RESMİ DİLİ: İngilizce
DİNİ: Hıristiyanlık
PARA BİRİMİ: Sterlin
Avrupa’nın kuzeybatı kıyısında yer alan Britanya Adalar Topluluğu üzerinde, dört ülkeden müteşekkil bir devlet Bu adalar topluluğu Büyük Britanya ve İrlanda Adalarıyla birlikte, 5000 küçük adadan meydana gelmiştir Batısında İrlanda Denizi, doğusunda Kuzey Denizi, kuzeyi, güneybatısı ve kuzeybatısı Atlas Okyanusu ile çevrilidir Bu Birleşik Krallığa Büyük Britanya, Kuzey İrlanda, İskoçya Krallığı ve Gall Prensliği dahildir
Tarihi
İngiltere tarihi, 5 yüzyılda Britanya Adasına Anglosaksonların ayak basmasıyla başlar Anglosaksonlar kendi adını verdikleri adaya yerleşip, 6 ve 7 yüzyıllarda birbirine rakip küçük krallıklar kurdular Sekizinci yüzyılda Roma ve İrlanda’nın etkisiyle Hıristiyanlığı kabul eden Anglosaksonlar, Avrupa’yı da etkileyen bir medeniyet meydana getirdiler 795’te başlayan İskandinav istilası 11 yüzyılın başına kadar birkaç defa tekrarlandı Daha sonra Danimarkalı Büyük Knud, adayı tamamen fethetti Anglosakson Hanedanından Edward (1042-1066) birliği tekrar kurdu Bunun ölümü üzerine tahta geçen Harold’u tanımayan NormandiyaDükü William, taht üzerinde hak iddia etti Normandiya kralları ve özellikle ilk Anjou’lu hükümdarlar Fransa’da geniş ve zengin toprakları olduğundan, Fransa’daki Capet Sülalesine bağımlıydılar Küçük İngiltere Krallığı bir süre Avrupa’da Somme Vadisinden Pirene Dağlarına kadar uzanan büyük bir mülkün bir uzantısı gibi yaşadı Avrupa ile ilişkiler İngiltere Krallığı ile Fransa Krallığını sonu gelmez savaşlara sürükledi Bunların başlıcası 1337-1453 seneleri arasında süren Yüzyıl Savaşlarıdır
Üçüncü Henry, Galler ülkesinde uç beyliklerinin gelişmesini destekledi ve 1170 yılında İrlanda’da “Pale” sömürgeleri kuruldu Birinci Edward, Galler ülkesini fethetti Etkisini İskoçya’ya kabul ettirmeyi denedi Daha sonra 14 ve 15 yüzyıllarda İngiltere Krallığı birtakım sosyal, dini, siyasi karışıklıklara sahne oldu
Monarşi otoritesini parlamento aracılığıyla millete kabul ettiren Yedinci Henry ve Sekizinci Henry (1458-1541) düzen ve birliği sağlamlaştırdılar
Birinci Elizabeth’in uzun ve başarılı saltanatında İskoçya’da İngiliz etkisinde farklılık görülmeye başlandı İngiltere Tudorlarıyla, İskoçya Stuartları arasındaki evlenmeler, iki geleneksel düşmanı birbirine yaklaştırdı Daha sonra İskoçya Kralı Birinci James İngiltere kralı oldu 1707 yılında iki krallığı birleştiren bir antlaşma imzalandı Bu tarihten sonra Büyük Britanya tarihi başlar
On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda Britanya büyük bir sanayi devleti olarak ortaya çıktı Bunun yanında çeşitli yerlerde kurdukları sömürge devletleri ülke ekonomisinin gelişmesinde çok faydalı oluyordu On dokuzuncu yüzyılın başlarında Avustralya, Kanada, Hindistan,Afrika’da bazı devletler, Karayib Adaları ve Hong Kong gibi dünyanın büyük bir kısmına yayılan dev bir sömürge imparatorluğu vardı Bu sömürgelerin bir kısmı 19 yüzyılın sonlarında ve 20 yüzyılın başlarında ayaklanmalarla yavaş yavaş bağımsızlığını ilan ettiler
Yirminci yüzyılın başlarında çıkan Birinci Dünya Harbine giren İngiltere, harbin sonunda imparatorluğun en geniş sınırlarına ulaştı 1929-1930 dünya ekonomik buhranı büyük ölçüde İngiltere’yi de etkisi altına aldı 1922 yılında bir ayaklanmayla İrlanda, Birleşik Krallıktan ayrıldı ve 1949’da İrlanda Cumhuriyeti kuruldu İrlanda Adasının kuzeydoğusunda kalan kısmı Birleşik Krallığa kaldı
İkinci Dünya Savaşına katılan İngiltere galip bir devlet olarak savaştan çıktıysa da, süper devlet olma niteliğini kaybetmeye başladı
İngiltere’de İkinci Dünya Harbinden sonra günümüze kadar pekçok hükümet değişikliği oldu Muhafazakar ile işçi partileri arasında iktidar el değiştirmektedir Britanya, Birleşmiş Milletlerin, NATO’nun ve AET’nin aktif bir üyesidir
Fiziki Yapı
Britanya’nın yüzey şekilleri karmaşıktır Britanya’nın fiziki yapısını incelerken bu Birleşik Krallığı meydana getiren dört devletin fiziki yapısını bilmek gerekir
İskoçya: İskoçya 78783 km2 lik bir yüzölçümüne sahiptir İskoçya fiziki bakımdan üç bölgeye ayrılır: Güney Uplandları, bunlardan yüksek olan Highlandlar ve Lowlandlar
Güney Uplandlar üzerindeki Cheviot Tepeleri yer yer 200 m’yi aşar Bu tepeler İngiltere ile İskoçya arasında tabii bir sınır çizgisi meydana getirir İskoçya’nın en uzun ırmağı Tay (190 km)dır
Highlandlar iki sıradağa ayrılırlar Bunlar Grampianlar ve Kuzeybatı Highlandlardır Büyük Britanya Adalarının en yüksek noktası Grampiamlar üstündeki 1343 m ile Ben Nevis Doruğudur İskoçya kıyılarında birkaç haliç vardır Kıyı şeridinin başka bir özelliği fiyordlardır Kıyı açıklarında yüzlerce ada yer alır
Galler: 20768 km2lik bir yüzölçümüne sahiptir Ülkenin büyük bir kesimi dağlıktır ve % 60’tan fazlasını Cambrian Dağları kaplar Snowdon Tepesi 1085 m ile en yüksek yeridir Bazı yüksek yerlerin dışında Galler’in büyük bir kısmının yüksekliği 160-180 m arasında değişir Kuzey ve güneyde kıyı ovaları vardır Galler’den Conway Clwyd Dee, Severn, Usk, Wye, Taf ve Reheidol gibi birçok ırmak doğar Britanya’nın en uzun ırmağı olan Severn (354 km) Plynlimmon sırtlarından doğar
Kuzey İrlanda: İrlanda adasının kuzey doğusunda kalan 14120 km2lik yüzölçümüne sahip bir ülkedir Bu bölgenin en göze çarpan özelliği, sığ Lough Neagh Gölü ve çevresindeki ovalardır Ovaları dağ silsileleriyle çevrilidir Güneydoğuda granit Mourne Dağları 852 m’ye kadar yükselir Kuzey İrlanda’da yüksek yerler ve ırmaklar azdır Batıda Sperrin Dağları 683 m’ye yükselir Irmakların az olmasına rağmen gölleri çoktur En büyük gölü olan Lought Neagh’un yüzölçümü 400 km2dir
İngiltere: 130439 km2lik bir yüzölçümüne sahip olan İngiltere, Birleşik Krallığı meydana getiren ülkelerin en büyüğüdür İngiltere’nin yüzey şekilleri karmaşıktır Yükseltiler kuzey ve batıdan, güney ve doğuya doğru alçalır Kuzey ve batının dağları yaşlıdır Üç belirgin yükselti alanı vardır Kuzeybatıda Cumbria veya göller bölgesi, İskoçya sınırından başlayarak ülkenin yarısına yakın bölümünden geçen ve “İngiltere Omurgası” olarak adlandırılan Pennine Zinciri ve güneybatı yarımadası düz alanlar, uçurumlar ve vadilerdir Derin vadilerin yer aldığı eski dağlar bölgesinde İngiltere’nin en yüksek dağı Scafell (978,5 m) bulunur Windermere ve Derwenwater dağları göller bölgesindedir Eden Vadisi boyunca güneye doğru uzanan Pennine Dağları yer alır ve bu dağlar ovalar tarafından kesilir Tyne Vadisi Pennine bölgesindedir İngiltere’nin coğrafi merkezi olan Midlands, Pennine Dağlarının güneyindedir Bu bölge büyük bir yayladan meydana gelir Bu bölgenin batısında Severn Irmağı, kuzeyinde Trent Irmağı, güneyinde Thames Irmağı yer alır Midlands bölgesinin güneyinde Salsbary Ovası yer alır Kuzeydeki tebeşir kayalıklar Chiltern Dağlarını ve Doğu Anglia Dağlarını kapsar Chiltern’ler ve Kuzey Downs arasında Thames veya Londra havzası yer alır Cotswolds’dan çıkan ve Kuzey Denizine dökülen Thames Nehri (338 km) İngiltere’nin en uzun ırmağıdır
İklimi
Okyanus etkilerinin ağır bastığı İngiltere iklimi son derece değişkendir Havalar uzun süreli dengeli gitmez Kışlar nisbeten yumuşak, yazlar ise serindir Golf stream sıcak su akıntısının adaların iklimi üzerinde büyük tesiri vardır Kuzey enlemde olmasına rağmen kışın sıcaklık ortalaması 7°C’dir Kışın Britanya’nın batı kesimleri daha nemli, rüzgarlı ve ılıktır Doğu bölgeleri Avrupa kıtasından gelen soğuk ve kuru rüzgarlardan etkilenir Yazın ortalama sıcaklık güneyde 27°C, kuzeyde ise 15°C olur
Ortalama yağış miktarı 1016 mm’den fazladır Göller bölgesindeki dağlarda bu miktar 2500 mm’den fazlaya çıkar İç taraflarda kışın bölgesel sis yaygındır
Tabii Kaynakları
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Britanya’nın büyük bir kesimi kıraç arazidir Ormanlar ancak topraklarının % 5’ini kaplar Alçak arazilerde görülen meşe ormanları, yükseklerde yerini huş ve çam ağaçlarına bırakır Genel olarak günümüzde bu ağaçlık alanlar tarım arazisi ve otlak haline gelmiştir Britanya’da meşe, karaağaç, dişbudak ve kayın gibi ağaçlardan müteşekkil korular ülkenin her yanında yaygındır İskoçya’da en yaygın ağaç çam ve huş ağaçlarıdır Günümüzde ağaçlandırma çalışmaları hızla sürmektedir
Ormanların kesilmesi yabani hayvanların azalmasına sebep olmuştur Kızılgeyik, tilki ve keklik gibi yabani hayvanlar bulunur Britanya Adalarında 200 kadar kuş türüne rastlanır ve birçok göçmen kuşlar belli zamanlarda buraya gelir Britanya’da yabani hayvanları koruma kanununca, yarasa öldürenlere ağır para cezası kesilmektedir
Madenler: Britanya’nın en zengin yeraltı kaynağı kömürdür Büyük kömür yatakları Pennineler boyunca özellikle Durham’da, Yorkshire’da ve Nottinghamshire’da bulunur Tabii gaz ve petrol Kuzey Denizi kıyılarından elde edilir Midlands’da demir cevheri yatakları vardır Fakat buradan elde edilen demir filizi ülke ihtiyacını karşılamamaktadır Öteki madenler kalay ve bakır cevheridir Cheshire tuzları kimya sanayii için değerli bir hammaddedir
|