Şehirleşmenin Getirdiği Sorunlar Nelerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Şehirleşmenin getirdiği sorunlar nelerdir

1

Gecekondulaşma

Gecekonduların oluşmasının temelinde kuşkusuz kırdan şehire göç ve dolayısıyla hızlı şehirleşme olgusu yatar

Bu sorunun boyutlarına geçmeden önce gecekondunun ne anlama geldiğini hatırlatmaya çalışalım

Türkiye'de ilk gecekondulaşma hareketinin 1945'de İstanbul'un Zeytinburnu semtinde başladığı kabul edilir

Ancak çok dikkat çekicidir ki Gecekondu Yasası bundan tam 21 yıl sonra 1966'da çıkarılabilmiştir

Gecekonduyu "yürürlükteki yasalara muhalif olarak izinsiz yapılan çok kısa bir sürede ve genellikle gayri sıhhi olarak çoğunlukla başkasının mülkiyetinde bulunan arsalar üzerinde inşa edilmiş meskenlerdir" diye tanımlamak mümkündür

Ülkemizde düzenli istatistiklerin mevcut olmayışı nedeniyle toplam gecekondu sayımızı tam olarak ortaya koymak pek mümkün değildir

Ancak 1948'de 25

000 dolayında olduğu ve 1980 yılında ise bu tip konutların 950

000'i bulduğu tahmin edilmektedir

Gecekondulu ailelerin çoğunluğu kırsal kesimden şehre gelmiş fakat şehirsel yaşam tarzına genelde ayak uyduramamış kimselerden oluşur

Söz konusu ailelerin şehire göçmeleri sadece tarım topraklarının yetersiz kalması ile açıklanamaz

Şüphe siz bu da önemli bir nedendir

Ancak büyük şehirlerde iş bulma imkanının daha fazla oluşu şehirsel nimetlerden yararlanma arzusu aileler arası anlaşmazlıklar daha önce şehire gidenlerin teşviki evlilikler ve siyasal iktidarların gecekonduya bakış açısı gibi pekçok etken bu olayı teşvik etmiştir

2

İşsizlik

Ülkemizde İstanbul - Sakarya arasındaki saha hariç tutulacak olursa çok çeşitli sanayi kollarının birarada gelişerek şehirleri oluşturduğu bir sanayi bölgesi henüz yoktur

Bu nedenle de Türkiye şehirlerinin büyük çoğunluğunda şehir oluşturucu ve geliştirici ana fonksiyon hizmetler sektörüdür

Oysa hizmetler sektörünün istihdam kapasitesi sanayiye oranla çok daha azdır

Bu durum şehirlerimizde gizli veya açık işsizliğin doğmasına neden olmuş geçimini "marjinal sektör" dediğimiz günlük işlerden sağlayanların sayısı artmıştır

O halde sağlıklı şehirleşme ve işsizliğin azaltılabilmesi için; sanayileşme hızının şehirleşme hızından çok düşük kalmaması gerekmektedir

3

Çevre Sorunları

Hızlı ve plansız şehirleşme yanında hava kirliliği su kirliliği kıyıların işgali trafik problemi gürültü açık ve yeşil alanların azalması tarımsal sahaların şehir yerleşmeleri tarafından işgali gibi bir dizi sorunu da getirmektedir

Ülkemiz kalkınmasında lokomotif görevi üstlenen sosyo-ekonomik ilerlemeyi sağlayan şehirlerin yukarıda sıralanan sorunlardan mümkün olan ölçülerde kurtarılması için önlemler almak gerekmektedir

Bu önlemleri şu şekilde sıralayabiliriz;

Özet

Ülkemiz toprakları yeryüzünde yerleşmelerin ilk kurulduğu sahalar arasında yer alır

Gerçekten yapılan paleoarkeolojik çalışmalar Anadolu topraklarında yerleşmenin günümüzden en az 10-12 bin yıl öncesine dayandığını ortaya çıkarmıştır

Kuşkusuz o döneme ait yerleşmeler doğal barınaklardan yani mağaralardan meydana geliyordu

Bugün ise Türkiye'de henüz köy niteliği kazanamamış köyaltı yerleşmelerinden en modern şehirlere kadar çok çeşitli ve binlerce yerleşme birimi bulunur

Biz Türkiye'deki yerleşme birimlerini "kır yerleşmeleri" ve "şehirler" olmak üzere kabaca ikiye ayırıyoruz

Ancak ülkemizin coğrafi koşullarının etkisi altında şekillenmiş olan yerleşme birimleri tahmin edilebileceği gibi kırsal sahadakilerdir

Yerleşme birimleri gibi onu oluşturan meskenler de Türkiye coğrafi şartlarına uygunluk arzederler

Nitekim ormanlık sahalarda ahşap meskenler hakim iken ormandan uzaklaşıldıkça ahşap yerini toprak veya taş meskenlere bırakır

Öte yandan ülkemiz hızlı bir şehirleşme sürecinde bulunuyor

Bu durum kuşkusuz gecekondu çevre sorunları ve işsizlik gibi pekçok problemi de beraberinde getirmektedir

10-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Şehirleşmenin Getirdiği Sorunlar Nelerdir Şehirleşmenin getirdiği sorunlar nelerdir 1 Gecekondulaşma Gecekonduların oluşmasının temelinde kuşkusuz kırdan şehire göç ve dolayısıyla hızlı şehirleşme olgusu yatar Bu sorunun boyutlarına geçmeden önce gecekondunun ne anlama geldiğini hatırlatmaya çalışalım Türkiye'de ilk gecekondulaşma hareketinin 1945'de İstanbul'un Zeytinburnu semtinde başladığı kabul edilir Ancak çok dikkat çekicidir ki Gecekondu Yasası bundan tam 21 yıl sonra 1966'da çıkarılabilmiştir Gecekonduyu "yürürlükteki yasalara muhalif olarak izinsiz yapılan çok kısa bir sürede ve genellikle gayri sıhhi olarak çoğunlukla başkasının mülkiyetinde bulunan arsalar üzerinde inşa edilmiş meskenlerdir" diye tanımlamak mümkündür Ülkemizde düzenli istatistiklerin mevcut olmayışı nedeniyle toplam gecekondu sayımızı tam olarak ortaya koymak pek mümkün değildir Ancak 1948'de 25000 dolayında olduğu ve 1980 yılında ise bu tip konutların 950000'i bulduğu tahmin edilmektedir Gecekondulu ailelerin çoğunluğu kırsal kesimden şehre gelmiş fakat şehirsel yaşam tarzına genelde ayak uyduramamış kimselerden oluşur Söz konusu ailelerin şehire göçmeleri sadece tarım topraklarının yetersiz kalması ile açıklanamaz Şüphe siz bu da önemli bir nedendir Ancak büyük şehirlerde iş bulma imkanının daha fazla oluşu şehirsel nimetlerden yararlanma arzusu aileler arası anlaşmazlıklar daha önce şehire gidenlerin teşviki evlilikler ve siyasal iktidarların gecekonduya bakış açısı gibi pekçok etken bu olayı teşvik etmiştir 2 İşsizlik Ülkemizde İstanbul - Sakarya arasındaki saha hariç tutulacak olursa çok çeşitli sanayi kollarının birarada gelişerek şehirleri oluşturduğu bir sanayi bölgesi henüz yoktur Bu nedenle de Türkiye şehirlerinin büyük çoğunluğunda şehir oluşturucu ve geliştirici ana fonksiyon hizmetler sektörüdür Oysa hizmetler sektörünün istihdam kapasitesi sanayiye oranla çok daha azdır Bu durum şehirlerimizde gizli veya açık işsizliğin doğmasına neden olmuş geçimini "marjinal sektör" dediğimiz günlük işlerden sağlayanların sayısı artmıştır O halde sağlıklı şehirleşme ve işsizliğin azaltılabilmesi için; sanayileşme hızının şehirleşme hızından çok düşük kalmaması gerekmektedir 3 Çevre Sorunları Hızlı ve plansız şehirleşme yanında hava kirliliği su kirliliği kıyıların işgali trafik problemi gürültü açık ve yeşil alanların azalması tarımsal sahaların şehir yerleşmeleri tarafından işgali gibi bir dizi sorunu da getirmektedir Ülkemiz kalkınmasında lokomotif görevi üstlenen sosyo-ekonomik ilerlemeyi sağlayan şehirlerin yukarıda sıralanan sorunlardan mümkün olan ölçülerde kurtarılması için önlemler almak gerekmektedir Bu önlemleri şu şekilde sıralayabiliriz; Özet Ülkemiz toprakları yeryüzünde yerleşmelerin ilk kurulduğu sahalar arasında yer alır Gerçekten yapılan paleoarkeolojik çalışmalar Anadolu topraklarında yerleşmenin günümüzden en az 10-12 bin yıl öncesine dayandığını ortaya çıkarmıştır Kuşkusuz o döneme ait yerleşmeler doğal barınaklardan yani mağaralardan meydana geliyordu Bugün ise Türkiye'de henüz köy niteliği kazanamamış köyaltı yerleşmelerinden en modern şehirlere kadar çok çeşitli ve binlerce yerleşme birimi bulunur Biz Türkiye'deki yerleşme birimlerini "kır yerleşmeleri" ve "şehirler" olmak üzere kabaca ikiye ayırıyoruz Ancak ülkemizin coğrafi koşullarının etkisi altında şekillenmiş olan yerleşme birimleri tahmin edilebileceği gibi kırsal sahadakilerdir Yerleşme birimleri gibi onu oluşturan meskenler de Türkiye coğrafi şartlarına uygunluk arzederler Nitekim ormanlık sahalarda ahşap meskenler hakim iken ormandan uzaklaşıldıkça ahşap yerini toprak veya taş meskenlere bırakır Öte yandan ülkemiz hızlı bir şehirleşme sürecinde bulunuyor Bu durum kuşkusuz gecekondu çevre sorunları ve işsizlik gibi pekçok problemi de beraberinde getirmektedir