Venüs Gezegen Venüs Genel Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Venera 12 (S

S

C

B): 14 Eylül 1978'de fırlatıldı

İkizi Venera 11 gibi bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi

İki sonda Venüs'e varmadan iki gün önce ayrıldılar

İniş aracı Venera 11'den dört gün önce 21 Aralık 1978'de atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile gezegen üzerine yumuşak iniş yaptı

Aynı sırada gezegenin 34

000 km

yakınından geçmekte olan uçuş aracı bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri 110 dakika süreyle yeryüzüne aktardı

Uçuş aracının ayrıca iyonosfer gezegenler arası ortam güneş rüzgarı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı

İniş aracı arıza nedeniyle sınırlı bilimsel veri sağladıysa da Venera 11 tarafından gönderilen bilgileri destekledi

Uçuş aracı 1980'de Bradfield kuyruklu yıldızı ile ilgili ölçümler de yaptı

Şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir

Venera 13 (S

S

C

B): 30 Ekim 1981'de fırlatıldı

Bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi

Uçuş aracının iyonosfer gezegenler arası ortam güneş rüzgarı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı

İki araç Venüs'e varmadan önce ayrıldılar 1 Mart 1982'de iniş aracı atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile yavaşlayarak gezegen üzerine indi

Aynı sırada gezegenin yakınından geçmekte olan uçuş aracı bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri yeryüzüne aktardı

Bu veriler arasında Venüs yüzeyinin ilk renkli görüntüleri de bulunmaktaydı

Araç hareketli bir kol yardımıyla yüzeyden aldığı toprak örneğini değerlendirdi

Toprağın mekanik direncini ölçmek için bir kol bir sismometre ve ayrıca atmosfer incelemelerini yapmak için çeşitli aygıtlardan yararlandı

Bir başka gezegenden yeryüzüne ses kayıtları gönderen ilk uzay aracı oldu

Gezegen yüzeyinin zorlu koşullarında 127 dakika işlevsel kalabildi

Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir

Venera 14 (S

S

C

B): 4 Kasım 1981'de fırlatıldı

Venera 13 ile aynı tasarıma sahipti

5 Mart 1982'de Venüs yüzeyine inerek ikizinin gerçekleştirdiklerine benzer incelemeler yaptı

57 dakika süreyle veri gönderdi

Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir

Venera 15 (S

S

C

B): 2 Haziran 1983'te fırlatıldı

10 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi

İkizi Venera 16 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı

İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler

Venera 16 (S

S

C

B): 7 Haziran 1983'te fırlatıldı

Venera 15 ile aynı tasarıma sahipti

11 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi

İkizi Venera 15 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı

İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler

Venera programının son uçuşu oldu

Vega 1(S

S

C

B): 15 Aralık 1984'te fırlatıldı

Venera programı çerçevesinde Venüs'e yönelik bir iniş uçuşu şeklinde planlanmış olan uçuş sonradan Halley kuyruklu yıldızının 1986 geçişini izlemek amacıyla aracın taşıyıcı kısmından yararlanmak üzere değiştirildi

Yeni şekliyle bu uçuşa 'Venüs' ve 'Gallei' (Rusça Halley kuyruklu yıldızının adı) sözcüklerinin birleştirilmesi ile 'Vega' adı verildi

9 Haziran 1985'te Vega 1 iniş aracı ve beraberindeki balon ayrıldıktan sonra 2500 kg

ağırlığındaki taşıyıcı araç gezegenin çekim kuvvetinden yararlanarak yörüngesini 1986 yılında Halley ile buluşacak şekilde değiştirdi

Venüs iniş aracı 1500 kg

ağırlığında idi

Yüzeyden alınacak örnekler üzerinde analizler yapmak üzere tasarlanmış deney setleri güçlü rüzgarlar tarafından daha sonda yüzeye inmeden önce harekete geçirildiğinden araç yüzeyde planlanan işlevini gerçekleştiremedi

Sondanın taşıdığı bir balon ('aerobot' ) 54 km

yükseklikte boşluğa bırakıldı

35 metre çapında ve toplam 25 kg

ağırlığındaki bu balon atmosferle ilgili ölçümler yapmak üzere donatılmıştı

Gezegenin karanlık yüzüne bırakılan balon 47 saat uçtu ve doğal atmosfer akımlarının yardımı ile 9000 km

yol aldıktan sonra gezegenin aydınlık yüzüne geçti ve güneş ışınlarının etkisi ile ısınıp patlayana kadar yeryüzündeki radyoteleskoplar tarafından kaydedilen önemli bilgiler gönderdi

Balonun dikey yöndeki beklenmedik yer değiştirmeleri Venüs atmosferinin o güne dek bilinmeyen dikey akımlarını gün ışığına çıkardı

Vega 1 taşıyıcı aracı ise 6 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızı ziyaretini gerçekleştirdi

Araç şu sırada Güneş çevresinde yörüngededir

Vega 2 (S

S

C

B): 21 Aralık 1984'te fırlatıldı

Vega 1 ile aynı tasarıma sahipti

İniş aracının ayrılmasının ardından Venüs çekim yardımı ile Halley kuyruklu yıldızına doğru yöneldi

İniş aracı 15 Haziran 1985'te gezegen yüzeyine indi

Yüzeyden aldığı örneklerin incelemesinde Ay yüzeyinde bulunan ancak dünyada nadir olan anortosit-troktolit tipi mineraller saptadı

Yerden 50 km

yükseklikte bırakılan balon ise iki güne yakın süre uçarak yeryüzüne bilgi gönderdi

9 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızının yanından geçen taşıyıcı araç ise şu anda Güneş çevresinde yörüngededir

Magellan (A

B

D) : 4 Mayıs 1989'da fırlatıldı

10 Ağustos 1990'da Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi

4 yıllık görev süresi içinde Venüs yüzeyinin tamamına yakınının radar haritasını çıkardı

Aynı bölgeler üzerinden birden fazla geçiş yaptığı için değişik açılardan kaydettiği görüntüler birleştirilerek 3 boyutlu haritalar elde edilebildi

Gezegenin ayrıntılı bir kütleçekim alanı haritasını da çıkardı

Görev süresini tamamladığında atmosferin üst sınırına dek alçaltılarak güneş panelleri üzerindeki sürtünme etkisi ölçümleri ile üst atmosfer yapısı hakkında bilgi edinmeye çalışıldı

Atmosferin frenlemesi nedeniyle giderek yükselti kaybeden araç iki gün sonra parçalanarak gezegen üzerine düştü

Venüs'ün jeolojisi ve yüzey şekilleri hakkında bilinenlerin önemli bir kısmı Magellan'ın sağladığı verilere dayanmaktadır

Galileo (A

B

D) : Jüpiter ve uydularını incelemek amacıyla 18 Ekim 1989'da fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 2 Ekim 1990'da Venüs yakın geçişi yaptı

Gezegenin resimlerini çekti

Cassini-Huygens (A

B

D) : Satürn ve uydularını incelemek amacıyla 15 Ekim 1997'de fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 26 Nisan 1998 ve 24 Haziran 1999'da iki kez Venüs yakın geçişi yaptı

1978'de Venera 11'in Venüs atmosferinde yıldırım olarak yorumlanan gözlemlerini doğrulamak üzere atmosferde elektriksel etkinlik aradı ancak olumlu bir bulguya rastlamadı

MESSENGER (A

B

D) : Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 3 Ağustos 2004'te fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hızı düşürülerek Merkür yörünge girişine hazırlanmak üzere 2006 ve 2007 yıllarında iki kez Venüs yakın geçişi yapacaktır

Bu geçişler sırasında bilimsel aygıtların Merkür gözlemleri öncesi test ve ayarları yapılırken Venüs üzerinde de gözlemler yapması mümkün olacaktır

Venus Express (ESA-Avrupa Uzay Ajansı): 9 Kasım 2005'te fırlatıldığı 1270 kg

ağırlığındaki araç 11 Nisan 2006'da Venüs çevresinde yörüngeye girerek gezegenin atmosferi üzerinde yoğunlaşan bilimsel gözlemler yapıyor

Planet-C (Japonya): JAXA (Japon Uzay Ajansı) tarafından 2008 yılında fırlatılması ve 2009'da Venüs yörüngesine girmesi planlanan 320 kg

ağırlığındaki araç atmosfer hareketleri elektriksel ve volkanik etkinlik araştırılması üzerinde yoğunlaşan gözlemler yapacaktır

BepiColombo (ESA-Avrupa Uzay Ajansı): Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 2012 yılında fırlatılması planlanan araç henüz ön tasarı aşamasında olmakla birlikte kütleçekimi yardımı amacıyla Venüs yakın geçişi yapması olasıdır

Adlandırma

Bir kadın tanrıçanın adını taşıyan tek gezegen olması nedeniyle Venüs ile ilgili adların kadın adları arasından seçilmesine özen gösterilmektedir

Bu yaklaşıma tek istisna gezegen üzerindeki en yüksek dağa İskoç bilim adamı James Clerk Maxwell'in adının verilmiş olmasıdır

Uluslararası Gökbilim Birliği'nin (IAU) Venüs üzerindeki yüzey şekillerinin adlandırılmasında uyulmasını önerdiği kurallar şöyledir:

- Kıta büyüklüğündeki toprak parçaları (Terra): Aşk tanrıçaları
- Büyük coğrafi bölgeler (Regio): Kadın devler ve Titan'lar
- Kraterler: Ünlü kadınların adları

20 km

den küçük kraterler için yaygın kadın isimleri

- Dağlar (Montes): Tanrıça adları
- Tepeler (Colles): Deniz tanrıçaları
- Sırtlar (Dorsa): Gök tanrıçaları
- Alçak düzlükler (Planita-ova): Mitolojik kadın kahramanlar
- Yüksek düzlükler (Plana-plato): Bereket tanrıçaları
- Uçurumlar (Rupes): Ev ve ocak tanrıçaları
- Vadiler (Valles): 400 km

den uzun olanlar için Venüs gezegenine değişik dillerde verilen adlar

400 km

den kısa olanlar için nehir tanrıçaları

- Taçlar (Corona): Dünya ve doğurganlık tanrıçaları
- Yarıklar (Chasma): Av tanrıçaları Ay tanrıçaları
- Yassı volkanik tabanlar (Farra): Su tanrıçaları
- Sığ çukurluklar (Fossa): Savaş tanrıçaları
- İnce uzun yapılar (Linea): Savaş tanrıçaları
- Düzensiz kraterler (Patera): Ünlü kadınlar
- Çokgen görünümlü alanlar (Tessera): Kader ve kısmet tanrıçaları
- Kum tepeleri (Unda): Çöl tanrıçaları
- Yıldız biçimli oluşumlar (Astra) kubbe biçimli dağ ve tepeler (Tholus) kesişen vadi ağları (Labyrinthus) akıntı alanları (Fluctus): Çeşitli tanrıçalar

Gözlem koşulları

Venüs Güneş çevresinde yaklaşık 224 gün süren dolanma süresine karşın yörüngesinin Yer yörüngesine yakınlığı nedeniyle 584 gün gibi uzun bir kavuşum dönemine sahiptir gökyüzündeki görünür hareketini tamamlaması bir buçuk yılı geçer

Bir alt gezegen olması nedeniyle ile her zaman Güneş'e yakın konumdadır ve gözlenmesi için en uygun saatler sabah gün doğumundan önce ya da akşam gün batımından sonradır

'Sabah yıldızı' ve 'akşam yıldızı' adları bu nedenle verilmiştir

-44 kadir derecesine varabilen parlaklığı ile en parlak yıldızlardan ve diğer tüm gezegenlerden çok daha ışıklıdır ve Güneş ve Ay'dan sonra gökyüzünün en parlak cismidir

Bu nedenle güneş ışınlarının Venüs'ün görülmesine izin vermediği alt ve üst kavuşum dönemleri dışında yılın büyük bir kısmında rahatlıkla izlenir

Merkür'e oranla çok daha yüksek uzanımlara (en uygun koşullarda 48o) çıkabildiği için gün içinde izlenebildiği süre de daha uzundur ve uygun dönemlerde akşam gün battıktan sonra veya sabah gün doğmadan önce 4 saat kadar ufkun üzerinde kalabilir

En parlak dönemlerinde güneş ufkun üzerinde iken bile görülmesi mümkündür hatta alışkın gözler gün ortası saatlerinde dahi Venüs'ü yakalayabilir

Aysız gecelerde kent ışıklarından yeterince uzaklaşılabilirse insan gözünün Venüs ışığının çevreye verdiği aydınlığı hissedebildiği ve yarattığı gölgelerin farkedilebildiği de söylenir

Venüs'ün dünyaya en yakın olduğu dönemlerde 1 yay dakikayı geçen görünür çapı insan gözünün ayırma gücü sınırındadır ve duyarlı gözlerin gezegenin hilal evresini ayırt edebilmesi olasıdır

Tam güneş tutulmaları çok kısa süre için de olsa Venüs'ün güneşe çok yakın konumda olduğu kavuşum dönemleri civarında bile gezegenin gün ortasında çıplak gözle izlenebilmesine olanak sağlar

1999 tam güneş tutulması sırasında bu durum gerçekleşmiştir

Evreler

Bir dürbün ile izlendiğinde Venüs'ün Ay gibi evreleri olduğu görülür

Gezegenin Güneş'in arkasında ve yeryüzüne en uzak durumda olduğu üst kavuşum anında görünen yüzeyinin tümü aydınlandığından ışıklı bir daire şeklinde 'dolun' evresi söz konusudur

Bu aynı zamanda uzaklık nedeniyle Venüs'ün görünür çapının en az olduğu dönemdir

En yüksek uzanım anında gezegen bir yarımdaire şeklinde görülür

Güneş ile Yer arasında kaldığı dönemlerde ise karanlık yüzünü göstererek bir 'hilal' şekli alır

Hilalin en ince olduğu dönemler gezegenin dünyaya en yakın olduğu ve görünür çapının en büyük olduğu dönemlerdir ancak bu esnada güneş ışınları gezegenin görülmesini engeller

Parlaklık

Bir alt gezegen olması nedeniyle Venüs'ün yeryüzünden izlenebilir parlaklığı iki değişkenin ilişkisi ile belirlenir:

Evre

Venüs Yer'e en yakın konumda iken dünyaya dönük yüzünün tümüyle karanlıkta kalması aydınlanan yüzünün tamamının görülebildiği 'dolun' evresinde ise en uzak dolayısıyla en küçük görünür boyutta olması nedeniyle yeterince parlak değildir

Gezegenin gözlemciye en fazla ışık gönderebildiği konumu görünür aydınlık yüzeyin en fazla olduğu % 30 aydınlık (hilal ile yarım evre arası) evresidir

Venüs atmosferinin neden olduğu gözlem özellikleri

Gündüz-gece çizgisi üzerinde kalan Venüs atmosferinin güneş ışınları ile aydınlanması gezegenin evresinin beklenenden daha büyük olarak algılanmasına neden olur

Venüs'ün herhangi bir dönemde Güneş'le yaptığı açıya dayanarak hesaplanan evre ile gözlenen evresi arasındaki bu 'faz kayması' bazen 3 günü bulur ve Schröter etkisi olarak adlandırılır

Venüs'ün karanlık yüzünün yeryüzüne dönük olduğu alt kavuşum anında arkadan aydınlanan atmosferin ortası karanlık bir halka şeklinde görülebildiği saptanmıştır

Yine alt kavuşum anına yakın günlerde gezegenin karanlık yüzünde çok hafif bir aydınlanma hissedilebilir

'Küllenmiş ışık' adı verilen bu olay 1640'lardan bu yana bilinmektedir

Bugüne dek çok değişik açıklamalar getirilmiş olmasına rağmen nedeni bilinmeyen bu atmosfer aydınlanmasının elektriksel etkinliklerle veya kutup ışıklarına benzer bir mekanizma ile ortaya çıkabileceği öne sürülmüştür

Venüs atmosferi gaz küreler gibi diferansiyel dönme (Kutup ve Eşlek-ekvator- bölgelerinin farklı hızlarda dönmesi) gösterir

Venüs'ün Güneş geçişleri

Venüs'ün 2004 Güneş geçişiVenüs yaklaşık 20 ayda bir alt kavuşum konumundan geçtiği halde yörüngesinin tutulum düzlemine 339 derecelik bir açı yapması nedeniyle güneş diskinin önünden geçişi nadiren gerçekleşir

Venüs yörüngesinin tutulum düzlemini kestiği noktalar yani yörüngenin çıkış ve iniş düğümleri ile Güneş ve Yer'in düz bir çizgi üzerinde yer almasını gerektiren bu durum yaklaşık her yüzyılda 2 kez 8 yıl aralıklı çiftler şeklinde gözlenir

(1761-1769 1874-1882 2004-2012 2117-2125 gibi)

Tüm geçişler düğümlerin Yer yörüngesindeki izdüşümlerine denk gelen Haziran ve Aralık ayları içinde olur

Daha yakından incelendiğinde geçişlerin düzenlerinin 243 yıllık bir döngü içerisinde yinelendiği dikkati çeker İçinde bulunduğumuz binyılda bu döngü 1135-8-1215-8 yıllık aralıklar şeklinde tekrarlanmaktadır

Venüs'ün geçişi Güneş diski üzerinde küçük bir siyah beneğin ilerlemesi şeklinde izlenir ve en fazla 7 saat kadar sürer

Güneş Sistemi'nde Venüs'ün özel yeri Bazı özellikleri Venüs'ü eşsiz kılmaktadır:

- Dünyaya en yakın gezegendir
- Yer'den gözlendiğinde en parlak gezegendir
- Yüzey sıcaklığı en yüksek gezegendir
- Yer benzeri gezegenler arasında en yoğun atmosfere sahip olanıdır

- En çok uzay aracı gönderilen ve üzerinde en çok sayıda insan yapımı araç bulunan gezegendir
- Ekseni etrafında ters döner

10-19-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Venüs Gezegen Venüs Genel Bilgi Venera 12 (SSCB): 14 Eylül 1978'de fırlatıldı İkizi Venera 11 gibi bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi İki sonda Venüs'e varmadan iki gün önce ayrıldılar İniş aracı Venera 11'den dört gün önce 21 Aralık 1978'de atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile gezegen üzerine yumuşak iniş yaptı Aynı sırada gezegenin 34000 km yakınından geçmekte olan uçuş aracı bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri 110 dakika süreyle yeryüzüne aktardı Uçuş aracının ayrıca iyonosfer gezegenler arası ortam güneş rüzgarı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı İniş aracı arıza nedeniyle sınırlı bilimsel veri sağladıysa da Venera 11 tarafından gönderilen bilgileri destekledi Uçuş aracı 1980'de Bradfield kuyruklu yıldızı ile ilgili ölçümler de yaptı Şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir Venera 13 (SSCB): 30 Ekim 1981'de fırlatıldı Bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi Uçuş aracının iyonosfer gezegenler arası ortam güneş rüzgarı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı İki araç Venüs'e varmadan önce ayrıldılar 1 Mart 1982'de iniş aracı atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile yavaşlayarak gezegen üzerine indi Aynı sırada gezegenin yakınından geçmekte olan uçuş aracı bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri yeryüzüne aktardı Bu veriler arasında Venüs yüzeyinin ilk renkli görüntüleri de bulunmaktaydı Araç hareketli bir kol yardımıyla yüzeyden aldığı toprak örneğini değerlendirdi Toprağın mekanik direncini ölçmek için bir kol bir sismometre ve ayrıca atmosfer incelemelerini yapmak için çeşitli aygıtlardan yararlandı Bir başka gezegenden yeryüzüne ses kayıtları gönderen ilk uzay aracı oldu Gezegen yüzeyinin zorlu koşullarında 127 dakika işlevsel kalabildi Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir Venera 14 (SSCB): 4 Kasım 1981'de fırlatıldı Venera 13 ile aynı tasarıma sahipti 5 Mart 1982'de Venüs yüzeyine inerek ikizinin gerçekleştirdiklerine benzer incelemeler yaptı 57 dakika süreyle veri gönderdi Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir Venera 15 (SSCB): 2 Haziran 1983'te fırlatıldı 10 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi İkizi Venera 16 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler Venera 16 (SSCB): 7 Haziran 1983'te fırlatıldı Venera 15 ile aynı tasarıma sahipti 11 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi İkizi Venera 15 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler Venera programının son uçuşu oldu Vega 1(SSCB): 15 Aralık 1984'te fırlatıldı Venera programı çerçevesinde Venüs'e yönelik bir iniş uçuşu şeklinde planlanmış olan uçuş sonradan Halley kuyruklu yıldızının 1986 geçişini izlemek amacıyla aracın taşıyıcı kısmından yararlanmak üzere değiştirildi Yeni şekliyle bu uçuşa 'Venüs' ve 'Gallei' (Rusça Halley kuyruklu yıldızının adı) sözcüklerinin birleştirilmesi ile 'Vega' adı verildi9 Haziran 1985'te Vega 1 iniş aracı ve beraberindeki balon ayrıldıktan sonra 2500 kg ağırlığındaki taşıyıcı araç gezegenin çekim kuvvetinden yararlanarak yörüngesini 1986 yılında Halley ile buluşacak şekilde değiştirdi Venüs iniş aracı 1500 kg ağırlığında idi Yüzeyden alınacak örnekler üzerinde analizler yapmak üzere tasarlanmış deney setleri güçlü rüzgarlar tarafından daha sonda yüzeye inmeden önce harekete geçirildiğinden araç yüzeyde planlanan işlevini gerçekleştiremedi Sondanın taşıdığı bir balon ('aerobot' ) 54 km yükseklikte boşluğa bırakıldı 35 metre çapında ve toplam 25 kg ağırlığındaki bu balon atmosferle ilgili ölçümler yapmak üzere donatılmıştı Gezegenin karanlık yüzüne bırakılan balon 47 saat uçtu ve doğal atmosfer akımlarının yardımı ile 9000 km yol aldıktan sonra gezegenin aydınlık yüzüne geçti ve güneş ışınlarının etkisi ile ısınıp patlayana kadar yeryüzündeki radyoteleskoplar tarafından kaydedilen önemli bilgiler gönderdi Balonun dikey yöndeki beklenmedik yer değiştirmeleri Venüs atmosferinin o güne dek bilinmeyen dikey akımlarını gün ışığına çıkardı Vega 1 taşıyıcı aracı ise 6 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızı ziyaretini gerçekleştirdi Araç şu sırada Güneş çevresinde yörüngededir Vega 2 (SSCB): 21 Aralık 1984'te fırlatıldı Vega 1 ile aynı tasarıma sahipti İniş aracının ayrılmasının ardından Venüs çekim yardımı ile Halley kuyruklu yıldızına doğru yöneldi İniş aracı 15 Haziran 1985'te gezegen yüzeyine indi Yüzeyden aldığı örneklerin incelemesinde Ay yüzeyinde bulunan ancak dünyada nadir olan anortosit-troktolit tipi mineraller saptadı Yerden 50 km yükseklikte bırakılan balon ise iki güne yakın süre uçarak yeryüzüne bilgi gönderdi 9 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızının yanından geçen taşıyıcı araç ise şu anda Güneş çevresinde yörüngededir Magellan (AB D) : 4 Mayıs 1989'da fırlatıldı 10 Ağustos 1990'da Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi 4 yıllık görev süresi içinde Venüs yüzeyinin tamamına yakınının radar haritasını çıkardı Aynı bölgeler üzerinden birden fazla geçiş yaptığı için değişik açılardan kaydettiği görüntüler birleştirilerek 3 boyutlu haritalar elde edilebildi Gezegenin ayrıntılı bir kütleçekim alanı haritasını da çıkardı Görev süresini tamamladığında atmosferin üst sınırına dek alçaltılarak güneş panelleri üzerindeki sürtünme etkisi ölçümleri ile üst atmosfer yapısı hakkında bilgi edinmeye çalışıldı Atmosferin frenlemesi nedeniyle giderek yükselti kaybeden araç iki gün sonra parçalanarak gezegen üzerine düştü Venüs'ün jeolojisi ve yüzey şekilleri hakkında bilinenlerin önemli bir kısmı Magellan'ın sağladığı verilere dayanmaktadır Galileo (AB D) : Jüpiter ve uydularını incelemek amacıyla 18 Ekim 1989'da fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 2 Ekim 1990'da Venüs yakın geçişi yaptı Gezegenin resimlerini çekti Cassini-Huygens (AB D) : Satürn ve uydularını incelemek amacıyla 15 Ekim 1997'de fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 26 Nisan 1998 ve 24 Haziran 1999'da iki kez Venüs yakın geçişi yaptı 1978'de Venera 11'in Venüs atmosferinde yıldırım olarak yorumlanan gözlemlerini doğrulamak üzere atmosferde elektriksel etkinlik aradı ancak olumlu bir bulguya rastlamadı MESSENGER (AB D) : Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 3 Ağustos 2004'te fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hızı düşürülerek Merkür yörünge girişine hazırlanmak üzere 2006 ve 2007 yıllarında iki kez Venüs yakın geçişi yapacaktır Bu geçişler sırasında bilimsel aygıtların Merkür gözlemleri öncesi test ve ayarları yapılırken Venüs üzerinde de gözlemler yapması mümkün olacaktır Venus Express (ESA-Avrupa Uzay Ajansı): 9 Kasım 2005'te fırlatıldığı 1270 kg ağırlığındaki araç 11 Nisan 2006'da Venüs çevresinde yörüngeye girerek gezegenin atmosferi üzerinde yoğunlaşan bilimsel gözlemler yapıyor Planet-C (Japonya): JAXA (Japon Uzay Ajansı) tarafından 2008 yılında fırlatılması ve 2009'da Venüs yörüngesine girmesi planlanan 320 kg ağırlığındaki araç atmosfer hareketleri elektriksel ve volkanik etkinlik araştırılması üzerinde yoğunlaşan gözlemler yapacaktır BepiColombo (ESA-Avrupa Uzay Ajansı): Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 2012 yılında fırlatılması planlanan araç henüz ön tasarı aşamasında olmakla birlikte kütleçekimi yardımı amacıyla Venüs yakın geçişi yapması olasıdır Adlandırma Bir kadın tanrıçanın adını taşıyan tek gezegen olması nedeniyle Venüs ile ilgili adların kadın adları arasından seçilmesine özen gösterilmektedir Bu yaklaşıma tek istisna gezegen üzerindeki en yüksek dağa İskoç bilim adamı James Clerk Maxwell'in adının verilmiş olmasıdır Uluslararası Gökbilim Birliği'nin (IAU) Venüs üzerindeki yüzey şekillerinin adlandırılmasında uyulmasını önerdiği kurallar şöyledir: - Kıta büyüklüğündeki toprak parçaları (Terra): Aşk tanrıçaları - Büyük coğrafi bölgeler (Regio): Kadın devler ve Titan'lar - Kraterler: Ünlü kadınların adları 20 kmden küçük kraterler için yaygın kadın isimleri - Dağlar (Montes): Tanrıça adları - Tepeler (Colles): Deniz tanrıçaları - Sırtlar (Dorsa): Gök tanrıçaları - Alçak düzlükler (Planita-ova): Mitolojik kadın kahramanlar - Yüksek düzlükler (Plana-plato): Bereket tanrıçaları - Uçurumlar (Rupes): Ev ve ocak tanrıçaları - Vadiler (Valles): 400 kmden uzun olanlar için Venüs gezegenine değişik dillerde verilen adlar 400 kmden kısa olanlar için nehir tanrıçaları - Taçlar (Corona): Dünya ve doğurganlık tanrıçaları - Yarıklar (Chasma): Av tanrıçaları Ay tanrıçaları - Yassı volkanik tabanlar (Farra): Su tanrıçaları - Sığ çukurluklar (Fossa): Savaş tanrıçaları - İnce uzun yapılar (Linea): Savaş tanrıçaları - Düzensiz kraterler (Patera): Ünlü kadınlar - Çokgen görünümlü alanlar (Tessera): Kader ve kısmet tanrıçaları - Kum tepeleri (Unda): Çöl tanrıçaları - Yıldız biçimli oluşumlar (Astra) kubbe biçimli dağ ve tepeler (Tholus) kesişen vadi ağları (Labyrinthus) akıntı alanları (Fluctus): Çeşitli tanrıçalar Gözlem koşulları Venüs Güneş çevresinde yaklaşık 224 gün süren dolanma süresine karşın yörüngesinin Yer yörüngesine yakınlığı nedeniyle 584 gün gibi uzun bir kavuşum dönemine sahiptir gökyüzündeki görünür hareketini tamamlaması bir buçuk yılı geçer Bir alt gezegen olması nedeniyle ile her zaman Güneş'e yakın konumdadır ve gözlenmesi için en uygun saatler sabah gün doğumundan önce ya da akşam gün batımından sonradır 'Sabah yıldızı' ve 'akşam yıldızı' adları bu nedenle verilmiştir -44 kadir derecesine varabilen parlaklığı ile en parlak yıldızlardan ve diğer tüm gezegenlerden çok daha ışıklıdır ve Güneş ve Ay'dan sonra gökyüzünün en parlak cismidir Bu nedenle güneş ışınlarının Venüs'ün görülmesine izin vermediği alt ve üst kavuşum dönemleri dışında yılın büyük bir kısmında rahatlıkla izlenir Merkür'e oranla çok daha yüksek uzanımlara (en uygun koşullarda 48o) çıkabildiği için gün içinde izlenebildiği süre de daha uzundur ve uygun dönemlerde akşam gün battıktan sonra veya sabah gün doğmadan önce 4 saat kadar ufkun üzerinde kalabilir En parlak dönemlerinde güneş ufkun üzerinde iken bile görülmesi mümkündür hatta alışkın gözler gün ortası saatlerinde dahi Venüs'ü yakalayabilir Aysız gecelerde kent ışıklarından yeterince uzaklaşılabilirse insan gözünün Venüs ışığının çevreye verdiği aydınlığı hissedebildiği ve yarattığı gölgelerin farkedilebildiği de söylenir Venüs'ün dünyaya en yakın olduğu dönemlerde 1 yay dakikayı geçen görünür çapı insan gözünün ayırma gücü sınırındadır ve duyarlı gözlerin gezegenin hilal evresini ayırt edebilmesi olasıdır Tam güneş tutulmaları çok kısa süre için de olsa Venüs'ün güneşe çok yakın konumda olduğu kavuşum dönemleri civarında bile gezegenin gün ortasında çıplak gözle izlenebilmesine olanak sağlar 1999 tam güneş tutulması sırasında bu durum gerçekleşmiştir Evreler Bir dürbün ile izlendiğinde Venüs'ün Ay gibi evreleri olduğu görülür Gezegenin Güneş'in arkasında ve yeryüzüne en uzak durumda olduğu üst kavuşum anında görünen yüzeyinin tümü aydınlandığından ışıklı bir daire şeklinde 'dolun' evresi söz konusudur Bu aynı zamanda uzaklık nedeniyle Venüs'ün görünür çapının en az olduğu dönemdir En yüksek uzanım anında gezegen bir yarımdaire şeklinde görülür Güneş ile Yer arasında kaldığı dönemlerde ise karanlık yüzünü göstererek bir 'hilal' şekli alır Hilalin en ince olduğu dönemler gezegenin dünyaya en yakın olduğu ve görünür çapının en büyük olduğu dönemlerdir ancak bu esnada güneş ışınları gezegenin görülmesini engeller Parlaklık Bir alt gezegen olması nedeniyle Venüs'ün yeryüzünden izlenebilir parlaklığı iki değişkenin ilişkisi ile belirlenir: Evre Venüs Yer'e en yakın konumda iken dünyaya dönük yüzünün tümüyle karanlıkta kalması aydınlanan yüzünün tamamının görülebildiği 'dolun' evresinde ise en uzak dolayısıyla en küçük görünür boyutta olması nedeniyle yeterince parlak değildir Gezegenin gözlemciye en fazla ışık gönderebildiği konumu görünür aydınlık yüzeyin en fazla olduğu % 30 aydınlık (hilal ile yarım evre arası) evresidir Venüs atmosferinin neden olduğu gözlem özellikleri Gündüz-gece çizgisi üzerinde kalan Venüs atmosferinin güneş ışınları ile aydınlanması gezegenin evresinin beklenenden daha büyük olarak algılanmasına neden olur Venüs'ün herhangi bir dönemde Güneş'le yaptığı açıya dayanarak hesaplanan evre ile gözlenen evresi arasındaki bu 'faz kayması' bazen 3 günü bulur ve Schröter etkisi olarak adlandırılır Venüs'ün karanlık yüzünün yeryüzüne dönük olduğu alt kavuşum anında arkadan aydınlanan atmosferin ortası karanlık bir halka şeklinde görülebildiği saptanmıştır Yine alt kavuşum anına yakın günlerde gezegenin karanlık yüzünde çok hafif bir aydınlanma hissedilebilir 'Küllenmiş ışık' adı verilen bu olay 1640'lardan bu yana bilinmektedir Bugüne dek çok değişik açıklamalar getirilmiş olmasına rağmen nedeni bilinmeyen bu atmosfer aydınlanmasının elektriksel etkinliklerle veya kutup ışıklarına benzer bir mekanizma ile ortaya çıkabileceği öne sürülmüştürVenüs atmosferi gaz küreler gibi diferansiyel dönme (Kutup ve Eşlek-ekvator- bölgelerinin farklı hızlarda dönmesi) gösterir Venüs'ün Güneş geçişleri Venüs'ün 2004 Güneş geçişiVenüs yaklaşık 20 ayda bir alt kavuşum konumundan geçtiği halde yörüngesinin tutulum düzlemine 339 derecelik bir açı yapması nedeniyle güneş diskinin önünden geçişi nadiren gerçekleşir Venüs yörüngesinin tutulum düzlemini kestiği noktalar yani yörüngenin çıkış ve iniş düğümleri ile Güneş ve Yer'in düz bir çizgi üzerinde yer almasını gerektiren bu durum yaklaşık her yüzyılda 2 kez 8 yıl aralıklı çiftler şeklinde gözlenir (1761-1769 1874-1882 2004-2012 2117-2125 gibi) Tüm geçişler düğümlerin Yer yörüngesindeki izdüşümlerine denk gelen Haziran ve Aralık ayları içinde olur Daha yakından incelendiğinde geçişlerin düzenlerinin 243 yıllık bir döngü içerisinde yinelendiği dikkati çeker İçinde bulunduğumuz binyılda bu döngü 1135-8-1215-8 yıllık aralıklar şeklinde tekrarlanmaktadır Venüs'ün geçişi Güneş diski üzerinde küçük bir siyah beneğin ilerlemesi şeklinde izlenir ve en fazla 7 saat kadar sürer Güneş Sistemi'nde Venüs'ün özel yeri Bazı özellikleri Venüs'ü eşsiz kılmaktadır: - Dünyaya en yakın gezegendir - Yer'den gözlendiğinde en parlak gezegendir - Yüzey sıcaklığı en yüksek gezegendir - Yer benzeri gezegenler arasında en yoğun atmosfere sahip olanıdır - En çok uzay aracı gönderilen ve üzerinde en çok sayıda insan yapımı araç bulunan gezegendir - Ekseni etrafında ters döner