Granitin Yapı Taşı Olarak Kullanılması Ve Türkiye’Deki Yatakları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Armutlu graniti

Armutlu yarımadasının güney ve kuzeyinde 2 granit kütlesi mevcuttur

Bunlar güneyde Kapaklı-Fıstıklı, kuzeyde Karlı dağı granitleridir

Elipse yakın bir şekilde aflörman veren bu granitlerin büyük eksenleri doğu batı doğrultusundadır

İstanbul a yakınlığı çıkarılmasının kolay olması ve ocaklarının sahilde bulunmasıyla Armutlu graniti Kapıdağ graniti kadar kullanılan bir taşdır

Amfibollü bir granit olan Fıstıklı granitinin ocakları Armutlu iskelesi – Kapaklı Selimiye – Mecideye köyleri arsında bulunmaktadır

İnce kristalli olan bu taşın ince kesitinde : ortoz , kuvars , hornblent ve manyetid görülmüştür

Malzeme laboratuvarında yapılan tecrubelere göre basınç mukavemeti ortalama 1463 kg/cm2 bulunmuştur

Yarımadanın kuzeyindeki Karlık dağı granitinin ocakları ise Katarlı-Büyük Karlık dağı- Teşvikiye ve Yukarı Kocadere köyleri arasında bulunmaktadır

Bu taş içerisindeki feldispatın pembe ve beyaz renkli olması ve hornblendin fazla bulunması ile dikkati çekmektedir

Sathan ayrışarak kalın bir aren tabakası meydana getiren bu granitin üzerinde doğu kısımlarda nümülitli kalker tabakaları yataya yakın bir durumda bulunmaktadır

Burada yeni ocaklar açıldığı takdirde kırmızı renkli bir granit çıkarılabilir ve kaplama işlerinde kullanılabilir

Çavuşbaşı ( İstanbul ) graniti

Bu granit kütlesi İstanbul Boğazı, Anadoluhisarı nın 7km doğusunda Alem dağının batısında, Çavuşbaşı çiftliği civarında bulunmaktadır

Çapı 5km yi bulan daire şeklindedir

Taş anfibollü bir granittir içinde kuvars, feldispat, biyotit ve hornblent mineralleri bulunur

Biyotit miktarı diğer bölgelerdeki anfibollü granitlere nispetle daha fazladır

Son zamanlarda yapılan mikroskobik incelemeler, taşıyan bir granodiyorit olduğunu meydana çıkarmıştır

Çavuşbaşı graniti parke taşı yapımına elverişli olup vaktiyle işletilmiştir

Bugün ise terk edilmiş bir durumdadır, son zamanlarda yeniden istifade edilmeye başlanmıştır

Sancaktepe (Gebze) graniti

Kocaeli yarımadasında, Gebzenin kuzeyinde Balçık-Orhanlı köyleri arasında bulunur; büyük çapı 15km olan kuzey güney doğrultusundaq uzanan elips şekilli bir kütledir

İçinde pembe ve beyaz renkli iki türlü feldispat, kuvars ve az miktarda, kısmken rengini değiştirmiş, biyotit mevcuttur

Hakim olan pembe renkli feldispat ortos; beyaz renklisi ise plajioklaz (oligoklaz) dır

Granit kütlesi bazı yerlerde aplit, pegmatit ve kuvars damarlar ile kesilmiştir

Satıhta ayrışım tesriyle pas renkli aren meydana gelmiştir

Siliruen ve Devonien formasyonlarını delip metemorfize eden ve apofizlerini bunların içine gönderen Gebze granitinin yaşının Hersinien sistemine ait olduğu zannedilmektedir

Ayrışmamış kısımlarının sert ve yoğun olmasına, aflörmanlarının İstanbul-İzmit şosesi üzerinde bulunmasına rağmen, bu granitten şimdiye kadar istifade edilmemiştir

İşletildiği taktirde parke taşı imaline yarıyacağı gibi renginin hususiyeti dolayısıyla süs taşı olarak kullanılabilir

Kestanbol (Çanakkale-Ezine ) graniti

Çanakkale nin güneyinde, Ezine kazasının batısında, Kestanbol Bergaz Yaylacık köyleri arasında bir granit kütlesi mevcuttur

Kristalen şist ve kristalize kalkerlerle çevrili bulunan bu granitin bir çok maden görülmektedir

Burada iki tip granit mevcuttur

Biri gri renkli hornblendli olup, ortoklaz , az miktarda plajioklaz, kuvars, biyotit ve tali olarak piroksen, titanit, apatit, zirkon ve demiroksit ihtiva etmektedir

Bu tip granitten çok miktarda parke yapılmaktadır

Bu suretleher yıl 8-10 milyon parke taşı kamyonlarla Odunluk iskelesine taşınmakta ve buradan Çanakkale ve İzmir e sevkedilmektedir

Koçali köyü cıvarında bulunan ve halkın Pembe taş dedikleri granit porfiri yapılıdır

Sağlam hoş manzaralı ve güzel renkli olan bu porfiri yapılı granitlerden çok eski zamanlardan beri sütünlar yapılmaktadır

Koçali köyünün batısında yeşil taşlar mevkiinde, eskiden hazırlanmış 1

70m çapında ve 12

5m uzunluğunda yekpare yedi sutun bugun metrük bir vaziyette durmaktadır

İstanbul camilerinde görülen pembe renkli ve iri ortozlu, porfir yapılı granitlerin Kestanbul civarından çıkarıldıgına hiç şüphe yoktur

Trakya granitleri

Granit plütonları Trakya da, Çatalca civarında, Kırklareli nde ve Edirne vilayetlerinde bulunmaktadır

Bu sonunculara kristalen şistlerle beraber Istranca masifi adı verilmektedir

Çatalca graniti

Büyükçekmece gölünün 1,5 Km

batısında, uzunluğu 6 Km yi bulan güneydoğu-kuzeybatı doğrultusunda ince bir şerit halinde uzanan bir granit lakoliti vardır

Bundan başka Çatalca civarında ve Çatalca nın 8-14 km kuzeyinde serpilmiş bir halde bulunan üç granit çekirdeği daha mevcuttur

Etrafında çeşitli kristalen şist ve grenalı mermerler bulunan Büyük Çekmece gölü yakınındaki bu granit, vaktiyle işletilmiş ve İstanbul sokakları parke taşı olarak kullanılmıştır

Son zamanlarda Çatalca granit kütlesinin muhtelif yerlerinde taş ocakları açılmıştır

Bilhassa askeri tahkimatta bu ocaklardan çıkarılan granitlerden çok faydalanılmıştır

Çatalca granitlerinin yaşı Hersinien olarak kabul edilmektedir

Istıranca granitleri

Gnays, mikaşist, fillat, kuvarsit ve mermerlerden müteşekkil olan Istıranca masifi yeryer granit intrizyonları tarafından katedilmiştir

Bunlardan birincisi Karadeniz sahilinde İğne Adanın 5 km kadar batısındaki Demirköy graniti, ikincisi Kırklareli nin 2 km kuzeyindeki Kırklareli graniti, üçüncüsü ise Lalapaşa nın 4 km kuzeyinde bulunan Hazarbeyli granitleridir

Bu üç granit kütlesinden başka hudut boyunca yeryer granit aflömanları veren (Karaca da, Dereköy, Karapınar vs) intrüzyonları mevcuttur

Hazarbeyli ve Dereköy granitleri mermerleri kat etmektedir

Istıranca masifinin en büyük kütlesini Demirköy graniti teşkil etmekte olup; biotit ve bilhassa manyetik bakımından pek zengin olan bu granitin ayrışması ile manyetik kumlar husule gelmektedir, bu kumlar demir madeni olarak işletilmiştir

Kırklareli graniti diğerlerine nispetle fazla amfiböllüdür

Istıranca granitleri bazı yerlerde strüktür bakımından gnaysi granit halindedir

Bundan dolayı bir çok yerlerde granit ve gnays aflörmanlarının sınırlarını tayin etmek güçtür

Bunlar Hersinien den önceki orojenez safhasında kıvrılmış olan formasyonlar içinde olup kıvrımları kesmişlerdir

Hazarbeyli granitindeki pembe renkli ortoz billûrları pek büyüktür

(10-15 cm) Ortozların bu derece büyük olması seramik endüstrisi bakımından önemli olup son zamanlarda bu granitlerin içersinde nadir minaraller aranmış ve bazı emareler bulunmuştur

Eskişehir (Sivrihisar) graniti

Eskişehir in güneydoğusunda Sivrihisar kazası civarında bulunan granit feldispat (ortoz) ve amfibol (hornblent) ten ibarettir; kuvars gözle görülemiyecek derecede az olu varlığı mikroskopla tesbit edilmektedir

İri billûrlu ortoz kristallerinde karlspat ikizlikleri gözle seçilebilmektedir

Bu taş beyaz-gri renkli, fazla hornblentli, amfibollu bir granittir

Az miktarda kuvars ihtiva etmesi dodayısile bu taşa kuvarslı siyenit adı verilmektedir

Kırşehir graniti

Kırşehir – Gülşehir Akdağ Yozgat Köprüköy arasındaki geniş sahada gri renkli bir granit kütlesi mevcuttur

Yer yer iri feldispat kristallerini ihtiva eden bu granit içinde 2-3 cm uzunlukta, ikizli feldispat kristalleri, kuvars, hornblent ve biyotit görülmektedir

İri ortozlu olan bu granitlerin son zamanlarda yapılan petrografik tayinlerine göre granodiyorit oldukları anlaşılmıştır

Bu granitler mermer ve kristalen şistleri kesmektedir

Civarlarında, silimanit, grena, diopsit vs gibi kontakt mineralleri ihtiva eden taşlar bulunmaktadır

Geniş bir saha kaplayan bu granit kütlesinden ancak mevzii olarak istifade edilmekte ve yer yer binalarda yapı taşı olarak kullanılmaktadır

Gümüşhane graniti

Gümüşhane şehri civarında büyük çapı takriben 15 kilometreyi bulan elips şekilli bir granit kütlesi mevcuttur

Taş, içinde fazla miktarda kırmızı ortoz billûrlarının bulunması ile dikkati çekmektedir

Kütlenin bazı yerlerinden alınan numuneler tamam ile kırmızı ortoz ve kuvars billurlarından ibaret olup bunlar arasında pek seyrek olarak kısmen ayrışma uğramış yeşil renkli hornblentlere rastlanmaktadır

Bazı kısımlarda fazla miktarda amfibol kristalleri bulunur ve taş tamam ile Mısır graniti andırır

Taşın rengi açık kırmızıdan koyu kırmızıya kadar değişir

Erzurum-Trabzon transit yolu üzerinde 119-131 kilometreler arasındaki sahada bu granitin muhtelif renkli olanları, çatlak ve damar sistemlerini görmek mümkündür

Giresun Sivas granitleri

Bu bölgede Üst kretase ye ait formasyonları delen granit ve granodiyoritler yer yer görülmektedir

Şebinkarahisar civarında ve Giresun şosesi üzerinde 3-4 kilometre çapındaki birçok granit batolitleri göze çarpar

Tamzara ve Gedehor köyleri civarında pembe-kırmızı renkli ve iri feldispat billurlu bir granit biraz daha ilerde Asarcık meckiinde de gri renkli bir granit (granodiyorit) mevcuttur

Zigana dağı granitleri

Zigana dağının muhtelif yerlerinde granit ve granodiyoritlere rastlanmaktadır

Bunlar Üst Kretase formasyonlarını delmekte ve etrafındaki taşları metamorfizmaya uğratmaktadır

Bunlardan en önemlileri : Acısu, Muzena, Koryana köyleri ve Tortul civarında bulunmaktadır

Bunlar Gümüşhane civarında parke taşları olarak kullanılmaktadır

10-19-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Granitin Yapı Taşı Olarak Kullanılması Ve Türkiye’Deki Yatakları Armutlu graniti Armutlu yarımadasının güney ve kuzeyinde 2 granit kütlesi mevcuttur Bunlar güneyde Kapaklı-Fıstıklı, kuzeyde Karlı dağı granitleridir Elipse yakın bir şekilde aflörman veren bu granitlerin büyük eksenleri doğu batı doğrultusundadır İstanbul a yakınlığı çıkarılmasının kolay olması ve ocaklarının sahilde bulunmasıyla Armutlu graniti Kapıdağ graniti kadar kullanılan bir taşdır Amfibollü bir granit olan Fıstıklı granitinin ocakları Armutlu iskelesi – Kapaklı Selimiye – Mecideye köyleri arsında bulunmaktadır İnce kristalli olan bu taşın ince kesitinde : ortoz , kuvars , hornblent ve manyetid görülmüştür Malzeme laboratuvarında yapılan tecrubelere göre basınç mukavemeti ortalama 1463 kg/cm2 bulunmuştur Yarımadanın kuzeyindeki Karlık dağı granitinin ocakları ise Katarlı-Büyük Karlık dağı- Teşvikiye ve Yukarı Kocadere köyleri arasında bulunmaktadır Bu taş içerisindeki feldispatın pembe ve beyaz renkli olması ve hornblendin fazla bulunması ile dikkati çekmektedir Sathan ayrışarak kalın bir aren tabakası meydana getiren bu granitin üzerinde doğu kısımlarda nümülitli kalker tabakaları yataya yakın bir durumda bulunmaktadır Burada yeni ocaklar açıldığı takdirde kırmızı renkli bir granit çıkarılabilir ve kaplama işlerinde kullanılabilir Çavuşbaşı ( İstanbul ) graniti Bu granit kütlesi İstanbul Boğazı, Anadoluhisarı nın 7km doğusunda Alem dağının batısında, Çavuşbaşı çiftliği civarında bulunmaktadır Çapı 5km yi bulan daire şeklindedir Taş anfibollü bir granittir içinde kuvars, feldispat, biyotit ve hornblent mineralleri bulunur Biyotit miktarı diğer bölgelerdeki anfibollü granitlere nispetle daha fazladır Son zamanlarda yapılan mikroskobik incelemeler, taşıyan bir granodiyorit olduğunu meydana çıkarmıştır Çavuşbaşı graniti parke taşı yapımına elverişli olup vaktiyle işletilmiştir Bugün ise terk edilmiş bir durumdadır, son zamanlarda yeniden istifade edilmeye başlanmıştır Sancaktepe (Gebze) graniti Kocaeli yarımadasında, Gebzenin kuzeyinde Balçık-Orhanlı köyleri arasında bulunur; büyük çapı 15km olan kuzey güney doğrultusundaq uzanan elips şekilli bir kütledir İçinde pembe ve beyaz renkli iki türlü feldispat, kuvars ve az miktarda, kısmken rengini değiştirmiş, biyotit mevcuttur Hakim olan pembe renkli feldispat ortos; beyaz renklisi ise plajioklaz (oligoklaz) dır Granit kütlesi bazı yerlerde aplit, pegmatit ve kuvars damarlar ile kesilmiştir Satıhta ayrışım tesriyle pas renkli aren meydana gelmiştir Siliruen ve Devonien formasyonlarını delip metemorfize eden ve apofizlerini bunların içine gönderen Gebze granitinin yaşının Hersinien sistemine ait olduğu zannedilmektedir Ayrışmamış kısımlarının sert ve yoğun olmasına, aflörmanlarının İstanbul-İzmit şosesi üzerinde bulunmasına rağmen, bu granitten şimdiye kadar istifade edilmemiştir İşletildiği taktirde parke taşı imaline yarıyacağı gibi renginin hususiyeti dolayısıyla süs taşı olarak kullanılabilir Kestanbol (Çanakkale-Ezine ) graniti Çanakkale nin güneyinde, Ezine kazasının batısında, Kestanbol Bergaz Yaylacık köyleri arasında bir granit kütlesi mevcuttur Kristalen şist ve kristalize kalkerlerle çevrili bulunan bu granitin bir çok maden görülmektedirBurada iki tip granit mevcuttur Biri gri renkli hornblendli olup, ortoklaz , az miktarda plajioklaz, kuvars, biyotit ve tali olarak piroksen, titanit, apatit, zirkon ve demiroksit ihtiva etmektedir Bu tip granitten çok miktarda parke yapılmaktadır Bu suretleher yıl 8-10 milyon parke taşı kamyonlarla Odunluk iskelesine taşınmakta ve buradan Çanakkale ve İzmir e sevkedilmektedir Koçali köyü cıvarında bulunan ve halkın Pembe taş dedikleri granit porfiri yapılıdır Sağlam hoş manzaralı ve güzel renkli olan bu porfiri yapılı granitlerden çok eski zamanlardan beri sütünlar yapılmaktadır Koçali köyünün batısında yeşil taşlar mevkiinde, eskiden hazırlanmış 170m çapında ve 125m uzunluğunda yekpare yedi sutun bugun metrük bir vaziyette durmaktadır İstanbul camilerinde görülen pembe renkli ve iri ortozlu, porfir yapılı granitlerin Kestanbul civarından çıkarıldıgına hiç şüphe yoktur Trakya granitleri Granit plütonları Trakya da, Çatalca civarında, Kırklareli nde ve Edirne vilayetlerinde bulunmaktadır Bu sonunculara kristalen şistlerle beraber Istranca masifi adı verilmektedir Çatalca graniti Büyükçekmece gölünün 1,5 Km batısında, uzunluğu 6 Km yi bulan güneydoğu-kuzeybatı doğrultusunda ince bir şerit halinde uzanan bir granit lakoliti vardır Bundan başka Çatalca civarında ve Çatalca nın 8-14 km kuzeyinde serpilmiş bir halde bulunan üç granit çekirdeği daha mevcuttur Etrafında çeşitli kristalen şist ve grenalı mermerler bulunan Büyük Çekmece gölü yakınındaki bu granit, vaktiyle işletilmiş ve İstanbul sokakları parke taşı olarak kullanılmıştır Son zamanlarda Çatalca granit kütlesinin muhtelif yerlerinde taş ocakları açılmıştır Bilhassa askeri tahkimatta bu ocaklardan çıkarılan granitlerden çok faydalanılmıştır Çatalca granitlerinin yaşı Hersinien olarak kabul edilmektedir Istıranca granitleri Gnays, mikaşist, fillat, kuvarsit ve mermerlerden müteşekkil olan Istıranca masifi yeryer granit intrizyonları tarafından katedilmiştir Bunlardan birincisi Karadeniz sahilinde İğne Adanın 5 km kadar batısındaki Demirköy graniti, ikincisi Kırklareli nin 2 km kuzeyindeki Kırklareli graniti, üçüncüsü ise Lalapaşa nın 4 km kuzeyinde bulunan Hazarbeyli granitleridir Bu üç granit kütlesinden başka hudut boyunca yeryer granit aflömanları veren (Karaca da, Dereköy, Karapınar vs) intrüzyonları mevcuttur Hazarbeyli ve Dereköy granitleri mermerleri kat etmektedir Istıranca masifinin en büyük kütlesini Demirköy graniti teşkil etmekte olup; biotit ve bilhassa manyetik bakımından pek zengin olan bu granitin ayrışması ile manyetik kumlar husule gelmektedir, bu kumlar demir madeni olarak işletilmiştir Kırklareli graniti diğerlerine nispetle fazla amfiböllüdür Istıranca granitleri bazı yerlerde strüktür bakımından gnaysi granit halindedir Bundan dolayı bir çok yerlerde granit ve gnays aflörmanlarının sınırlarını tayin etmek güçtür Bunlar Hersinien den önceki orojenez safhasında kıvrılmış olan formasyonlar içinde olup kıvrımları kesmişlerdir Hazarbeyli granitindeki pembe renkli ortoz billûrları pek büyüktür (10-15 cm) Ortozların bu derece büyük olması seramik endüstrisi bakımından önemli olup son zamanlarda bu granitlerin içersinde nadir minaraller aranmış ve bazı emareler bulunmuştur Eskişehir (Sivrihisar) graniti Eskişehir in güneydoğusunda Sivrihisar kazası civarında bulunan granit feldispat (ortoz) ve amfibol (hornblent) ten ibarettir; kuvars gözle görülemiyecek derecede az olu varlığı mikroskopla tesbit edilmektedir İri billûrlu ortoz kristallerinde karlspat ikizlikleri gözle seçilebilmektedir Bu taş beyaz-gri renkli, fazla hornblentli, amfibollu bir granittir Az miktarda kuvars ihtiva etmesi dodayısile bu taşa kuvarslı siyenit adı verilmektedir Kırşehir graniti Kırşehir – Gülşehir Akdağ Yozgat Köprüköy arasındaki geniş sahada gri renkli bir granit kütlesi mevcuttur Yer yer iri feldispat kristallerini ihtiva eden bu granit içinde 2-3 cm uzunlukta, ikizli feldispat kristalleri, kuvars, hornblent ve biyotit görülmektedir İri ortozlu olan bu granitlerin son zamanlarda yapılan petrografik tayinlerine göre granodiyorit oldukları anlaşılmıştır Bu granitler mermer ve kristalen şistleri kesmektedir Civarlarında, silimanit, grena, diopsit vs gibi kontakt mineralleri ihtiva eden taşlar bulunmaktadır Geniş bir saha kaplayan bu granit kütlesinden ancak mevzii olarak istifade edilmekte ve yer yer binalarda yapı taşı olarak kullanılmaktadır Gümüşhane graniti Gümüşhane şehri civarında büyük çapı takriben 15 kilometreyi bulan elips şekilli bir granit kütlesi mevcuttur Taş, içinde fazla miktarda kırmızı ortoz billûrlarının bulunması ile dikkati çekmektedir Kütlenin bazı yerlerinden alınan numuneler tamam ile kırmızı ortoz ve kuvars billurlarından ibaret olup bunlar arasında pek seyrek olarak kısmen ayrışma uğramış yeşil renkli hornblentlere rastlanmaktadır Bazı kısımlarda fazla miktarda amfibol kristalleri bulunur ve taş tamam ile Mısır graniti andırır Taşın rengi açık kırmızıdan koyu kırmızıya kadar değişir Erzurum-Trabzon transit yolu üzerinde 119-131 kilometreler arasındaki sahada bu granitin muhtelif renkli olanları, çatlak ve damar sistemlerini görmek mümkündür Giresun Sivas granitleri Bu bölgede Üst kretase ye ait formasyonları delen granit ve granodiyoritler yer yer görülmektedir Şebinkarahisar civarında ve Giresun şosesi üzerinde 3-4 kilometre çapındaki birçok granit batolitleri göze çarpar Tamzara ve Gedehor köyleri civarında pembe-kırmızı renkli ve iri feldispat billurlu bir granit biraz daha ilerde Asarcık meckiinde de gri renkli bir granit (granodiyorit) mevcuttur Zigana dağı granitleri Zigana dağının muhtelif yerlerinde granit ve granodiyoritlere rastlanmaktadır Bunlar Üst Kretase formasyonlarını delmekte ve etrafındaki taşları metamorfizmaya uğratmaktadır Bunlardan en önemlileri : Acısu, Muzena, Koryana köyleri ve Tortul civarında bulunmaktadır Bunlar Gümüşhane civarında parke taşları olarak kullanılmaktadır