Rüzgarlar Nasıl Oluşur Ve Özellikleri Nelerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Rüzgarlar Nasıl Oluşur ve Özellikleri nelerdir

Yaprağın dahi kımıldamadığı sıcak bir yaz gününde birdenbire ortaya çıkan serinletici meltemler denizleri alt üst eden ağaçları kökünden söküp arabaları ve evleri oradan oraya savuran kasırgalar Fırtına Bulutlarıbulutları önlerine katıp biraraya getiren ve yağmurları başlatan fırtınalar… Hepsi çoğu kişinin sıradan bir doğa olayı olarak gördüğü Rüzgârlar sayesinde gerçekleşir

Peki nasıl oluyor da bir Rüzgâr yüzümüzü hafif hafif okşayan bir esinti iken geçtiği yerleri darmadağın eden kasırgalara dönüşebiliyor?

Rüzgarlar Nasıl Oluşur ve Özellikleri

Rüzgârlar Nasıl Oluşur?

AtmosferHavanın ısınması ısınan kütlenin genişlemesine dolayısı ile harekete geçerek yükselmesine neden olur

Yükselen hava kütlesi “korunmuş tavan” özelliği gösteren atmosferin dışına çıkamaz

Bu nedenle de yükselen hava kütlesi önce dikey sonra yatay yönde hareket eder

İşte bu noktada havanın ısınıp kütlesel olarak yer değiştirmesi yerküre üzerinde çeşitli basınç merkezleri oluşmasına neden olur

Ancak atmosferin yaptığı basınç dünyanın her yerinde aynı değildir

Yerçekimine sıcaklığa ve bulunulan yerin yüksekliğine bağlı olarak değişir

Bu biçimde yüksek ve alçak basınç merkezleri oluşur

Atmosferdeki yüksek basınç alanları tepelere alçak basınç alanları ise çukurlara benzetilebilir

Hava da tıpkı su gibi akıcı bir özelliğe sahiptir

Hava yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru sanki yamaçlardan akan su gibi hareket eder ve Rüzgârları meydana getirir

Hava Sıcaklığını Belirleyen Rüzgârlar

Meltemler sıcak mevsimlerde karalar ve denizler arasındaki ve basınç farkından doğan kısa süreli rüzgârlardır

Hava sıcaklığının yüksek olduğu öğle saatlerinde kara çok fazla ısındığı için üzerindeki basınç alçalır

Bu biçimde yüksek basınç merkezi olan denizden alçak basınç merkezi olan karaya doğru esen Rüzgâr havayı serinletir

Burada dikkat edilmesi gereken nokta bu Rüzgârın sıcak mevsimde ve günün sıcak saatlerinde denizden eserek havayı serinletmesidir

Geceleri ise hava zaten serin olduğundan daha fazla serinlemesine gerek yoktur

Bu nedenle mekanizma tersine dönerek işler

Ülkemizin Ege kıyılarında yer alan İzmir’de yaz aylarında esen imbat bu Rüzgâra tipik örnektir

Rüzgar

Bazı Rüzgârlar ise geldikleri yere göre daha sıcaktır

Bu gruptakilerin en tanınmış olanı Fön adı verilen Rüzgârlardır

Söz konusu Rüzgârlar yükselen hava kütlesinin bir dağı aşarak öteki yamaçta alçalması ile oluşurlar

Rüzgârla taşınan hava alçalma hareketi sırasında her 100 m

de 1 0C kadar ısınır ve diğer yamaca sıcak ve kuru olarak iner

Bu Rüzgârlar İsviçre Alplerinin kuzey yamaçları ve ülkemizin Doğu Karadeniz ve Toros dağlarının denize bakan kesimlerinde görülür

Böylece buralarda esen Rüzgârlar dünyanın dağlık ve serin kısımlarına hakim olan sert iklim koşullarını yumuşatma görevini yerine getirmiş olur

Yağmur

Dünya üzerinde atmosferin genel dolaşımı içinde sürekli esen Rüzgârlar Alizeler ile Batı Rüzgârları yeryüzünün çeşitli kısımlarının iklim ve yağış özelliği üzerinde etkili olurlar

Bu Rüzgârlar nemli hava kütlelerini önlerine katarak sürükler veya havanın yükselerek soğumasına neden olurlar

Soğuyan havanın içinde bulunan su buharı yoğuşur ve yağmur halinde yeryüzüne düşer

Nitekim ortalama 300 kuzey ve güney enlemleri arasında esen Alizelerin karşılaştığı hava daima yükselerek soğur ve bu yüzden ekvatoral kuşakta bol yağış meydana gelir

Sahil

Batı Rüzgârları ise orta kuşaktaki karaların batı kıyılarına nemli deniz havasını getirir; buraların ılık ve yağışlı olmasını sağlar

Batı Rüzgârları gibi nemli deniz havasını taşıyan diğer Rüzgârlar musonlardır

Güney ve Doğu Asya ülkeleri Gine Körfezi Doğu Afrika Meksika Körfezi ve Orta Amerika kıyılarında etkili olan bu Rüzgârlar kara ve denizler arasındaki ısınma ve basınç farkları nedeniyle mevsimlere göre farklılık gösterirler

Yazın karaya kışın denize doğru esen bu Rüzgârlar yazın denizden getirdikleri nemli havayı kara üzerinde bırakırlar

Bu nedenle birçok kalabalık muson ülkesinde tarımın temelini bu yaz yağışları meydana getirir

Rüzgârlar Enerji Kaynağıdır

Dünyadaki enerji talebi her yıl %4-5 civarında artmaktadır

Fakat elektrik enerjisinin üretilmesinde çoğunlukla kullanılan fosil yakıtlar gün geçtikçe tükenmektedir

Hatta bazı bilim adamları 2030 yılında petrol rezervlerinin ihtiyacı karşılayamayacağı görüşündedir

Ayrıca sanayi devriminden bu yana atmosferdeki CO2 oranı yaklaşık olarak %30 oranında artmıştır

Bu durum fosil yakıt kullanımının atmosfere verdiği zararı da ortaya koymaktadır

Bu nedenle Rüzgâr enerjisi yenilenebilir enerjiler arasındaki en gelişmiş ve ticari açıdan en elverişli enerji türüdür

Tamamıyla doğa ile uyumlu olduğu için fosil yakıtların atmosfere verdiği zehirli gazlar Rüzgâr türbinleri için yoktur

Tükenme ihtimali olmayan bir enerji kaynağı olduğu gibi en ucuz yenilenebilir enerji kaynaklarındandır

Uygun Rüzgâr alanlarında geleneksel fosil yakıtlar ve nükleer enerji ile rahat rekabet edebilecek düzeydedir

Maliyeti de Rüzgâr teknolojisi geliştikçe ve kullanım alanları arttıkça düşmektedir

Rüzgâr türbinleri kuruldukları alanın sadece %1’ini kullanırlar dolayısı ile kalan kısımlarda tarımsal faaliyetler yapılabilir

Bugün dünyanın toplam teknik Rüzgâr potansiyeli yıllık 53

000 Terawattsaattir

Bu değer bütün dünyanın bugünkü elektrik tüketiminin 4 katıdır

Son yıllarda Rüzgâr türbinlerindeki hızlı gelişim beraberinde büyük enerji miktarlarının bu santraller tarafından üretilebileceği gerçeğini ortaya koymaktadır

Rüzgârlar yelkenli gemiler devrinde önemli rol oynamışlardır

Alizelere bazı yabancı dillerde “ticaret Rüzgârlar” adı verilmesinin nedeni de budur

Günümüzde de gemiler Rüzgârın itici gücünden yararlanmaktadır

Rüzgârların Aşılayıcı Özelliği

Rüzgârlar yağmur damlasını oluşturacak kristalleri taşıyarak bulutları tohumlarının taşınması ile de bitkileri aşılar

Eğer Rüzgârlar bir ölçü ile olmasaydı;

Rüzgârların etkisi ile yağmur yağan muson ülkelerinde yağışların az yağdığı veya geciktiği yıllarda kıtlıklar olurdu

Rüzgârların her şeyin Hakimi Allah’ın belirlediği ölçüden daha hızlı esmesi durumunda sürekli olarak fırtınalar meydana gelirdi

Özellikle tropikal kuşakta görülen ve hızları saatte birkaç yüz km

yi bulan sarmal hava hareketleri biçimindeki tayfunlar yıkıcı ve tahrip edici etkisi ile büyük zararlara neden olurdu

Nitekim ABD'nin Michigan Eyaletinde 1953 yılında meydana gelen kasırgada yüzlerce insan ölmüş birçok kişi de evsiz kalmıştır

Rüzgârların serinletici etkisi kavurucu bir soğuğa dönüşebilir veya çöl bölgelerinde esen Hamsin Sirokko gibi adlar alan sıcak kurak Rüzgârlar biçiminde olabilirdi

Her iki durumda da bitkisel yaşam olanaksız olurdu bitkisel yaşamın olmaması ise besin zinciri gereği tüm canlı yaşamının yok olmasına neden olurdu

İklimler alıştığımız özelliklerinden çok farklı olurdu

Bugün kullanımı gittikçe artan ve alternatif enerji kaynağı olarak düşünülen Rüzgârlardan hiç söz edilemezdi

Açıktır ki rüzgarlar insanlığın emrine verilmiş 'olmassa olmaz' bir nimettir

10-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Rüzgarlar Nasıl Oluşur Ve Özellikleri Nelerdir Rüzgarlar Nasıl Oluşur ve Özellikleri nelerdir Yaprağın dahi kımıldamadığı sıcak bir yaz gününde birdenbire ortaya çıkan serinletici meltemler denizleri alt üst eden ağaçları kökünden söküp arabaları ve evleri oradan oraya savuran kasırgalar Fırtına Bulutlarıbulutları önlerine katıp biraraya getiren ve yağmurları başlatan fırtınalar… Hepsi çoğu kişinin sıradan bir doğa olayı olarak gördüğü Rüzgârlar sayesinde gerçekleşir Peki nasıl oluyor da bir Rüzgâr yüzümüzü hafif hafif okşayan bir esinti iken geçtiği yerleri darmadağın eden kasırgalara dönüşebiliyor? Rüzgarlar Nasıl Oluşur ve Özellikleri Rüzgârlar Nasıl Oluşur? AtmosferHavanın ısınması ısınan kütlenin genişlemesine dolayısı ile harekete geçerek yükselmesine neden olur Yükselen hava kütlesi “korunmuş tavan” özelliği gösteren atmosferin dışına çıkamaz Bu nedenle de yükselen hava kütlesi önce dikey sonra yatay yönde hareket eder İşte bu noktada havanın ısınıp kütlesel olarak yer değiştirmesi yerküre üzerinde çeşitli basınç merkezleri oluşmasına neden olur Ancak atmosferin yaptığı basınç dünyanın her yerinde aynı değildir Yerçekimine sıcaklığa ve bulunulan yerin yüksekliğine bağlı olarak değişir Bu biçimde yüksek ve alçak basınç merkezleri oluşur Atmosferdeki yüksek basınç alanları tepelere alçak basınç alanları ise çukurlara benzetilebilir Hava da tıpkı su gibi akıcı bir özelliğe sahiptir Hava yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru sanki yamaçlardan akan su gibi hareket eder ve Rüzgârları meydana getirir Hava Sıcaklığını Belirleyen Rüzgârlar Meltemler sıcak mevsimlerde karalar ve denizler arasındaki ve basınç farkından doğan kısa süreli rüzgârlardır Hava sıcaklığının yüksek olduğu öğle saatlerinde kara çok fazla ısındığı için üzerindeki basınç alçalır Bu biçimde yüksek basınç merkezi olan denizden alçak basınç merkezi olan karaya doğru esen Rüzgâr havayı serinletir Burada dikkat edilmesi gereken nokta bu Rüzgârın sıcak mevsimde ve günün sıcak saatlerinde denizden eserek havayı serinletmesidir Geceleri ise hava zaten serin olduğundan daha fazla serinlemesine gerek yoktur Bu nedenle mekanizma tersine dönerek işler Ülkemizin Ege kıyılarında yer alan İzmir’de yaz aylarında esen imbat bu Rüzgâra tipik örnektir Rüzgar Bazı Rüzgârlar ise geldikleri yere göre daha sıcaktır Bu gruptakilerin en tanınmış olanı Fön adı verilen Rüzgârlardır Söz konusu Rüzgârlar yükselen hava kütlesinin bir dağı aşarak öteki yamaçta alçalması ile oluşurlar Rüzgârla taşınan hava alçalma hareketi sırasında her 100 mde 1 0C kadar ısınır ve diğer yamaca sıcak ve kuru olarak iner Bu Rüzgârlar İsviçre Alplerinin kuzey yamaçları ve ülkemizin Doğu Karadeniz ve Toros dağlarının denize bakan kesimlerinde görülür Böylece buralarda esen Rüzgârlar dünyanın dağlık ve serin kısımlarına hakim olan sert iklim koşullarını yumuşatma görevini yerine getirmiş olur Yağmur Dünya üzerinde atmosferin genel dolaşımı içinde sürekli esen Rüzgârlar Alizeler ile Batı Rüzgârları yeryüzünün çeşitli kısımlarının iklim ve yağış özelliği üzerinde etkili olurlar Bu Rüzgârlar nemli hava kütlelerini önlerine katarak sürükler veya havanın yükselerek soğumasına neden olurlar Soğuyan havanın içinde bulunan su buharı yoğuşur ve yağmur halinde yeryüzüne düşer Nitekim ortalama 300 kuzey ve güney enlemleri arasında esen Alizelerin karşılaştığı hava daima yükselerek soğur ve bu yüzden ekvatoral kuşakta bol yağış meydana gelir Sahil Batı Rüzgârları ise orta kuşaktaki karaların batı kıyılarına nemli deniz havasını getirir; buraların ılık ve yağışlı olmasını sağlar Batı Rüzgârları gibi nemli deniz havasını taşıyan diğer Rüzgârlar musonlardır Güney ve Doğu Asya ülkeleri Gine Körfezi Doğu Afrika Meksika Körfezi ve Orta Amerika kıyılarında etkili olan bu Rüzgârlar kara ve denizler arasındaki ısınma ve basınç farkları nedeniyle mevsimlere göre farklılık gösterirler Yazın karaya kışın denize doğru esen bu Rüzgârlar yazın denizden getirdikleri nemli havayı kara üzerinde bırakırlar Bu nedenle birçok kalabalık muson ülkesinde tarımın temelini bu yaz yağışları meydana getirir Rüzgârlar Enerji Kaynağıdır Dünyadaki enerji talebi her yıl %4-5 civarında artmaktadır Fakat elektrik enerjisinin üretilmesinde çoğunlukla kullanılan fosil yakıtlar gün geçtikçe tükenmektedir Hatta bazı bilim adamları 2030 yılında petrol rezervlerinin ihtiyacı karşılayamayacağı görüşündedir Ayrıca sanayi devriminden bu yana atmosferdeki CO2 oranı yaklaşık olarak %30 oranında artmıştır Bu durum fosil yakıt kullanımının atmosfere verdiği zararı da ortaya koymaktadır Bu nedenle Rüzgâr enerjisi yenilenebilir enerjiler arasındaki en gelişmiş ve ticari açıdan en elverişli enerji türüdür Tamamıyla doğa ile uyumlu olduğu için fosil yakıtların atmosfere verdiği zehirli gazlar Rüzgâr türbinleri için yoktur Tükenme ihtimali olmayan bir enerji kaynağı olduğu gibi en ucuz yenilenebilir enerji kaynaklarındandır Uygun Rüzgâr alanlarında geleneksel fosil yakıtlar ve nükleer enerji ile rahat rekabet edebilecek düzeydedir Maliyeti de Rüzgâr teknolojisi geliştikçe ve kullanım alanları arttıkça düşmektedir Rüzgâr türbinleri kuruldukları alanın sadece %1’ini kullanırlar dolayısı ile kalan kısımlarda tarımsal faaliyetler yapılabilir Bugün dünyanın toplam teknik Rüzgâr potansiyeli yıllık 53000 Terawattsaattir Bu değer bütün dünyanın bugünkü elektrik tüketiminin 4 katıdır Son yıllarda Rüzgâr türbinlerindeki hızlı gelişim beraberinde büyük enerji miktarlarının bu santraller tarafından üretilebileceği gerçeğini ortaya koymaktadır Rüzgârlar yelkenli gemiler devrinde önemli rol oynamışlardır Alizelere bazı yabancı dillerde “ticaret Rüzgârlar” adı verilmesinin nedeni de budur Günümüzde de gemiler Rüzgârın itici gücünden yararlanmaktadır Rüzgârların Aşılayıcı Özelliği Rüzgârlar yağmur damlasını oluşturacak kristalleri taşıyarak bulutları tohumlarının taşınması ile de bitkileri aşılar Eğer Rüzgârlar bir ölçü ile olmasaydı; Rüzgârların etkisi ile yağmur yağan muson ülkelerinde yağışların az yağdığı veya geciktiği yıllarda kıtlıklar olurdu Rüzgârların her şeyin Hakimi Allah’ın belirlediği ölçüden daha hızlı esmesi durumunda sürekli olarak fırtınalar meydana gelirdi Özellikle tropikal kuşakta görülen ve hızları saatte birkaç yüz kmyi bulan sarmal hava hareketleri biçimindeki tayfunlar yıkıcı ve tahrip edici etkisi ile büyük zararlara neden olurdu Nitekim ABD'nin Michigan Eyaletinde 1953 yılında meydana gelen kasırgada yüzlerce insan ölmüş birçok kişi de evsiz kalmıştır Rüzgârların serinletici etkisi kavurucu bir soğuğa dönüşebilir veya çöl bölgelerinde esen Hamsin Sirokko gibi adlar alan sıcak kurak Rüzgârlar biçiminde olabilirdi Her iki durumda da bitkisel yaşam olanaksız olurdu bitkisel yaşamın olmaması ise besin zinciri gereği tüm canlı yaşamının yok olmasına neden olurdu İklimler alıştığımız özelliklerinden çok farklı olurdu Bugün kullanımı gittikçe artan ve alternatif enerji kaynağı olarak düşünülen Rüzgârlardan hiç söz edilemezdi Açıktır ki rüzgarlar insanlığın emrine verilmiş 'olmassa olmaz' bir nimettir